Είναι κοινή παραδοχή πως ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα, ίσως το πιο σημαντικό, που αντιμετωπίζει ο σημερινός άνθρωπος είναι η λεγόμενη «αλλοτρίωση». Και, όταν λέμε «αλλοτρίωση», εννοούμε την υποταγή του ανθρώπου σε μια τάξη πραγμάτων που αλλοιώνουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του και τον αποξενώνουν. Και η αποξένωση αυτή μπορεί να είναι από τον εαυτό του, από τη φύση, από τον Θεό ή από τους συνανθρώπους του που διαρρηγνύει τον κοινωνικό ιστό. Το χριστιανικό «Αγαπάτε αλλήλους» και πολύ περισσότερο το «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών» δεν έχει καμιά εφαρμογή στη σημερινή κοινωνία. Ο άνθρωπος αγαπά τον «πλησίον» του, όπως έλεγε κάποιος, αλλά τον «απώτατο»! Ανέχεται πολύ τον εαυτό σου και γι’ αυτό δεν ανέχεται καθόλου τους άλλους . Δε μοιράζεται τη χαρά του με τους άλλους, για να τη μεγαλώσει, όπως δε μοιράζεται και τη λύπη του, για να τη μικρύνει.

Η κοινωνική αποξένωση των ανθρώπων άρχισε με την αστυφιλία και τη δημιουργία μεγαλουπόλεων. Σήμερα ο άνθρωπος περνά μια κρίση αγάπης και φιλίας. Η αγάπη είναι η ευγενέστερη εκδήλωση της ψυχής του ανθρώπου και η μεγαλύτερη πηγή της δύναμής του. Ό τι είναι μεγάλο, μόνιμο, παντοτινό το έχει δημιουργήσει η αγάπη. Στις σημερινές, όμως, βιομηχανικές κοινωνίες η πραγματική αγάπη φαίνεται πως είναι κάτι σπάνιο ή ανύπαρκτο. Στη θέση της ευδοκιμούν μορφές ψευτο-αγάπης, εκδηλώσεις και συμπτώματα αποσύνθεσης της σύγχρονης έννοιας της αγάπης. Ο άνθρωπος έχει μεταβληθεί σε ένα «αυτόματο» και, όπως έλεγε ο Έριχ Φρομ, «τα αυτόματα δεν μπορούν να αγαπήσουν. Μπορούν μόνο να αλλάξουν την ετικέτα της προσωπικότητάς τους και να ελπίζουν για μια καλή ευκαιρία».

Παρόμοια κρίση περνά και η έννοια της «φιλίας», που ο Αριστοτέλης ονόμασε «μια ψυχή σε δύο σώματα». Η φιλία είναι ένα ουσιώδες στοιχείο των ανθρωπίνων σχέσεων, ένας άγιος δεσμός πίστεως, συντριβής και καρτερίας. Αυτό το περίσσευμα εσωτερικού θησαυρού που δημιουργεί ισορροπία στα άτομα, στερεώνει την αγάπη και τη συντροφικότητα, σταθεροποιεί την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των ατόμων και καλλιεργεί ανυστερόβουλα αισθήματα, δοκιμάζεται μαζί με την αγάπη. Η πρόοδος του πολιτισμού δε βοήθησε και τόσο πολύ την ανθρώπινη ψυχή στον αγώνα με τον εαυτό της. Δεν έδωσε στον άνθρωπο ώθηση για ηθικές κατακτήσεις. Ταύτισε τη φιλία με το συμφέρον και δηλητηρίασε αυτό το θείο δώρο.

Ο γεωγράφος Στράβων είχε μιλήσει για «ερημιά» που μοιάζει με « μεγάλη πόλη». Από την άλλη πλευρά ο Περουβιανός ποιητής Σαλαζάρ Μποντύ έβλεπε την πόλη σαν μια ανακωχή μέσα στην έρημο, ένα χτυποκάρδι στη μοναξιά, ένα αχνόγελο μέσα στη γήινη και ουράνια σκληρότητα. Όμως η πόλη σήμερα απέβη μια ανωνυμία, μια πελώρια αμνησία, ένας δυσκίνητος ανθρωποπολτός και προπάντων μια νοσταλγία για μια ζωή κάπου αλλού. Πουθενά αλλού δεν αισθάνεται ο άνθρωπος τόσο «άπολις» και τόσο μόνος όσο μέσα σε μια μεγαλούπολη. Το είχε επισημάνει και ο Σαμαράκης στο ββιλίο του «Ζητείται ελπίς» λέγοντας εκείνο το χαρακτηριστικό «Ποτέ άλλοτε οι στέγες των σπιτιών των ανθρώπων δεν ήταν τόσο κοντά η μια στην άλλη, όσο είναι σήμερα //και ποτέ άλλοτε οι καρδιές των ανθρώπων δεν ήταν τόσο μακριά η μία από την άλλη, όσο είναι σήμερα». Απέναντι στη ρήση ότι ο άνθρωπος που ζει μόνος -στην έρημο- είναι ή θηρίο ή θεός προβάλλει το ερώτημα τι είναι ο άνθρωπος που ζει στις μεγαλουπόλεις. Οι μεγαλουπόλεις είναι «καταραμένες», επειδή είναι δεμένες με την αχόρταγη βουλιμία και το κυνήγι της δύναμης και του πλούτου, δηλαδή με τον πόλεμο και τη σύγκρουση. Δεν είναι ούτε θηρίο ούτε θεός, αλλά μια ύπαρξη αξιολύπητη, γυμνή και απροστάτευτη απέναντι στα έργα που ο ίδιος δημιούργησε.

Ήρθε , όμως, και η τεχνολογική ανάπτυξη να συμπληρώσει το κακό που προκάλεσαν στην ψυχική ισορροπία του ανθρώπου οι μεγαλουπόλεις. Ο σύγχρονος άνθρωπος δε ζει μόνο σε ένα τεχνοποιημένο περιβάλλον, αλλά έχει και ο ίδιος τεχνοποιηθεί. Η συμπεριφορά του, δηλαδή, είναι έντονα επηρεασμένη και προσαρμοσμένη στον τεχνολογικό πολιτισμό, έτσι ώστε να μπορεί να πει κανείς πως η ύπαρξή του είναι απομακρυσμένη από τη φυσικότητα. Ο άνθρωπος και η μηχανή έχουν σχεδόν ταυτιστεί. Ο άνθρωπος και το αυτοκίνητο ή η τηλεόραση ή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το ασύρματο τηλέφωνο αποτελούν πια μια ανθρωποτεχνική ενότητα, τέτοια που να μη μπορεί κανείς να ξεχωρίσει αν ο άνθρωπος βρίσκεται στον κόσμο για την τεχνική, τα τεχνικά μέσα ή τα τεχνικά μέσα για τον άνθρωπο. Με άλλα λόγια, ως ποιο σημείο ο άνθρωπος έγινε μέσο και όχι σκοπός για την προώθηση της τεχνολογίας. Η τεχνολογία σήμερα γοητεύει τον άνθρωπο όλων των ηλικιών, τον προσελκύει με τα πλεονεκτήματα που διαθέτει και τον απομακρύνει από τον συνάνθρωπό του. Δεν είναι άσχετο το γεγονός πως, όταν ρωτήθηκε ένα παιδί αν θέλει να χάσει τον πατέρα του ή την τηλεόραση αυτό απάντησε αδίστακτα πως προτιμά να χάσει τν πατέρα του. Είναι φανερό πως η τεχνολογία πέρα από όλα τα άλλα τα κακά που προξενεί στον άνθρωπο απεργάζεται και την κοινωνική του αλλοτρίωση.

Τώρα, όμως, τελευταία προστέθηκε και ένας άλλος παράγοντας που απομακρύνει σιγά σιγά τον άνθρωπο από τον συνάνθρωπό του. Πρόκειται για τη «ζωοφιλία» που έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις και έχει καταστεί σχεδόν μόδα! Όπως είναι γνωστό, κυκλοφορούν απόψεις πως ένα κατοικίδιο ζώο μπορεί να απαλλάξει τον άνθρωπο από τη μοναξιά ή να απαλύνει διάφορα ψυχολογικά προβλήματα κ.λπ. Έτσι, βλέπουμε πολλούς να κάνουν βόλτα έχοντας αγκαλιά ένα σκυλάκι. Άλλοι παίρνουν ένα σκυλάκι στο σπίτι τους, για να έχει παρέα το μονάκριβο παιδί τους κ.λπ. Έτσι, όμως, το παιδί δένεται συναισθηματικά με το ζωάκι και αφιερώνει σε αυτό τον ελεύθερό του χρόνο που θα μπορούσε να πάει βόλτα ή να παίξει με ένα φίλο του. Έτσι σιγά σιγά το παιδί αλλοτριώνεται από τους φίλους του και χάνει τη φυσικότητά του.

Γενικά, όλα σήμερα συμβάλλουν στην αποδυνάμωση των οικογενειακών και γενικότερα των κοινωνικών δεσμών του ανθρώπου. Και δε βλέπω ποια μέτρα μπορούν να τον συγκρατήσουν στην κατηφόρα που έχει πάρει.