Είναι γνωστό πως η αθηναϊκή δημοκρατία τον 4^ο αι. π.Χ. περνούσε βαθιά κρίση και οι Αθηναίοι, όπως λέει ο Ισοκράτης (Αρεοπ. 17) «μικρόν απολείπουσι του μη ταις εσχάταις συμφοραίς περιπεσείν». Η κατάσταση αυτή απασχολούσε τους διανοούμενους, τους φιλοσόφους και τους ρήτορες, της εποχής. Ο Ισοκράτης στα έργα του τονίζει πως η Αθήνα πρέπει να επανέλθει στην παλιά ένδοξη δημοκρατία, τότε που οι πολίτες «τους βελτίστους και ικανωτάτους εφ’ εκάστου των έργων προέκρινον» (Αρεοπ. 16), δηλαδή τοποθετούσαν σε κάθε αξίωμα τους πιο καλούς και τους πιο ικανούς πολίτες, και καθιστούσαν συμβούλους «τους βελτίστους, φρονιμωτάτους και κάλλιστα βεβιωκότας» (Παναθ. 143), δηλαδή τους πιο καλούς, τους πιο φρόνιμους και συνετούς και εκείνους που είχαν ζήσει με τον καλύτερο και εντιμότερο τρόπο. Ο Ισοκράτης θέλει μια δημοκρατία που περιέχει «αριστοκρατικά» στοιχεία, μια δημοκρατία όπου κυβερνούν «οι άριστοι», μια δημοκρατία στην οποία την εξουσία διαχειρίζονται οι «άριστοι» και όχι οι «αρεστοί», οι «ειδικοί» για κάθε θέμα και όχι οι «δικοί».

Είναι αλήθεια ότι ο Ισοκράτης βλέπει τη δημοκρατία με το μάτι του μοναρχικού, αλλά τονίζει πως ο μονάρχης αυτός είναι ένας φωτισμένος ηγέτης και μιλά για έναν ηγέτη που είναι φρόνιμος και δίκαιος και αποτελεί με τη ζωή του υπόδειγμα για τους αρχόμενους (Νικ. 48, 54-62). Πιστεύει πως, για να ευδοκιμήσει ένα πολίτευμα, όποιο και αν είναι αυτό, χρειάζεται καλή διοίκηση, και αυτή υπάρχει, όταν τους πιο ικανούς από τους πολίτες «και τους μέλλοντας άριστα και δικαιότατα των πραγμάτων επιστατήσειν επί τας αρχάς καθιστάσι και τας άλλας πράξεις» (Παναθ. 132-133). Δεν ενδιαφέρει τον Ισοκράτη η μορφή του πολιτεύματος, αλλά το περιεχόμενο της πολιτικής και το ήθος αυτών που την ασκούν. Ο Ισοκράτης είναι πολύ πειστικός στην επιχειρηματολογία του: Αν, λέει, σε ένα οποιοδήποτε πολίτευμα χρησιμοποιούνται οι πιο θρασείς και οι πιο πονηροί, που δεν φροντίζουν για το συμφέρον της πόλης, αλλά μόνο για το πώς θα ικανοποιήσουν τα συμφέροντά τους, τότε και οι πολίτες όλοι θα γίνουν όμοιοί τους. Αν πάλι στους «άριστους» και στους πιο φρόνιμους καταφεύγουν οι πολίτες μόνο στον καιρό του κινδύνου, ενώ σε άλλες περιπτώσεις τιμούν μόνο όσους τους κολακεύουν, τότε θα έχουν στην πόλη τους μια το καλύτερο και μια το χειρότερο, αλλά ποτέ σταθερά το καλύτερο» (Παναθ. 132-133).

Παρόμοιες απόψεις εκφράζει και ο Πλάτων, ένας φιλόσοφος με από καταγωγή αριστοκρατικά φρονήματα, αλλά που εκτιμούσε τη φιλοσοφημένη ανθρώπινη ποιότητα. Ο Πλάτων τονίζει πως «δε βρίσκεται κανένας πολιτικός ηγέτης που να έχει γίνει ένα με την αρετή, να είναι δηλαδή πρότυπο αρετής, και να μοιάζουν όσο το δυνατό τέλεια τα λόγια με τα έργα του, να έχουν δηλαδή συνέπεια τα λόγια με τα έργα του και όχι άλλα να λέει και άλλα να κάνει» (Πολιτ. ΣΤ 498 e). Αυτός υποστηρίζει πως για να λείψει η κακοδαιμονία από τις πόλεις πρέπει να αναλάβουν την εξουσία και τη διακυβέρνηση των πόλεων οι φιλόσοφοι, δηλαδή η αριστοκρατία του πνεύματος, η ανώτατη βαθμίδα της ανθρώπινης τελειότητας (Φαίδρ. 248 d), άνθρωποι που διαθέτουν πραγματική παιδεία και πολιτική αρετή, γιατί έχουν τις τέσσερις βασικές αρετές, τη σοφία, τη σωφροσύνη, τη δικαιοσύνη και την ευσέβεια, άνθρωποι που αγαπούν την αλήθεια και δεν είναι φιλοχρήματοι (Πολιτ. ΣΤ 487 a 1-5). Δεν είναι άσχετο το γεγονός πως στην ιδανική Πολιτεία που συνθέτει αποδίδει στους πολιτικούς ηγέτες την αρετή της «σοφίας» και καθορίζει στον Μενέξενό του το περιεχόμενό της λέγοντας «πάσα επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής πανουργία ου σοφία φαίνεται». Τονίζει δηλαδή ο φιλόσοφος πως δεν αρκούν μόνο οι γνώσεις, αλλά χρειάζεται και αρετή, γιατί η γνώση χωρίς την αρετή δημιουργεί έξυπνους διαβόλους.

Αλήθεια, πόσο επίκαιρα είναι όλα αυτά σήμερα; Σήμερα που το πολιτικό μας σύστημα περνά βαθιά ηθική κρίση, σήμερα που κατά γενική ομολογία είναι απαραίτητος ένας ηγέτης όμοιος με αυτούς που περιγράφουν ο Ισοκράτης και ο Πλάτων. Γιατί, χωρίς έναν τέτοιο ηγέτη, αλλά και πολιτικούς με γνώση και με αρετή, με πολιτικό «ήθος», δεν πρόκειται να ορθοποδήσει η δύστυχη χώρα μας. Αλλά πώς είναι δυνατό να καταξιωθεί ο «άριστος» σε μια χώρα στην οποία η «αριστεία» θεωρείται επισήμως «ρετσινιά»;