Γράφαμε πριν από δεκαπέντε ημέρες από την στήλη αυτή για τον τρόπο που εκδηλώνονταν μεταξύ του υπόδουλου χριστιανικού πληθυσμού της Τουρκοκρατίας, η κοινωνική αλληλεγγύη όταν, όπως συμβαίνει και στις μέρες μας ακόμη, μία περιοχή, ένας τόπος, ένα χωριό, μια ομάδα πληθυσμού, ένα ίδρυμα τύχαινε να αντιμετωπίσει έκτακτες καταστροφές.

Αυτές μπορούσαν να προέρχονταν είτε από φυσικά φαινόμενα (πλημμύρες, σεισμοί, μολυσματικές ασθένειες κτλ.) είτε όμως μπορούσαν να έχουν σχέση με οικονομικές αιτίες, όπως λ.χ. ήταν η χρεοκοπία ενός ιδρύματος, μιας κοινότητας, ενός χωριού ολόκληρου.

Είπαμε λοιπόν, ότι εκτός από την παροχή αρωγής (ιδίως για καταστροφές που είχαν την αιτία τους σε φυσικά φαινόμενα) από την κεντρική διοίκηση, δηλαδή το οθωμανικό κράτος, υπήρχαν περιπτώσεις που η αλληλεγγύη προς τους δοκιμαζόμενους χριστιανούς, εκπορεύονταν μέσω του μηχανισμού του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που εφοδίαζε έμπιστα πρόσωπα με συστατικά γράμματα, προκειμένου αυτά να περιηγηθούν σε διάφορα μέρη της επιλογής τους και να αναζητήσουν την χριστιανική αρωγή και συνδρομή, ακόμα κι αν αυτά τα μέρη βρίσκονταν πολύ μακριά από τον τόπο και τους ανθρώπους που είχαν ανάγκη.

Σήμερα, λοιπόν, θα παρουσιάσουμε ορισμένα παραδείγματα του είδους αυτού, ώστε το πράγμα να γίνει κατανοητό και από την πρακτική εφαρμογή του.

Μάλιστα το πρώτο παράδειγμα, έχω την εντύπωση ότι μάλλον είναι άγνωστο, επειδή το γράμμα του μητροπολίτη Μυτιλήνης που θα παρουσιάσω, το εντόπισα πριν από λίγο καιρό στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.

Βρισκόμαστε λοιπόν στον Φεβρουάριο του 1817 όταν ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Καλλίνικος γράφει μία επιστολή προς τον μητροπολίτη Δέρκων (κοντά στην Κωνσταντινούπολη) για να του αναφέρει ότι το χρέος της εκκλησίας της Αγιάσου, (προφανώς της πασίγνωστης Παναγίας) εκατήντησεν εις το ανοικονόμητον, και οι ντόπιοι χριστιανοί δεν μπορούν να το αντιμετωπίσουν.

Έτσι αποφάσισαν να στείλουν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο τον ιεροδιάκονο της Παναγίας της Αγιάσου Ιωαννίκιο και τον κυρ-Χριστόφα Δούκα Αναστασίου, για απέλθωσιν όπου αν δυνηθώσι, και όπου οδηγηθώσιν, ίσως κάμουν καρπόν τινά βοηθείας, προς τινα ελάφρωσιν του χρέους της εκκλησίας.

Ζητά λοιπόν ο μητροπολίτης Μυτιλήνης -στη δικαιοδοσία του οποίου βέβαια ανήκει εκκλησιαστικά η Αγιάσος- από τον μητροπολίτη Δέρκων που είναι κοντά στον Πατριάρχη, να ανανεώσει το έγγραφο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, επειδή είχαν πάρει ήδη εξουσιοδότηση για διενέργεια εράνου, αλλά πέρασε καιρός από τότε χωρίς να κάνουν ό,τι έπρεπε.

Εν συνεχεία τον παρακαλεί να δώσει στα δύο πρόσωπα οδηγίες, με άλλα λόγια να τους συμβουλεύσει σε ποιους τόπους να ταξιδέψουν για να ζητήσουν βοήθεια για τα χρέη του αγιασώτικου προσκυνήματος.

Δεν γνωρίζουμε δυστυχώς την συνέχεια και την εξέλιξη της προσπάθειας αυτής για την ελάφρυνση των χρεών της Παναγίας της Αγιάσου, ούτε μπορούμε επί του παρόντος να δώσουμε περισσότερες πληροφορίες για το πρόσωπα που ανέλαβαν την υπηρεσία αυτή. Ωστόσο, γίνεται με σαφήνεια φανερός ο τρόπος αναζήτησης της συνδρομής των χριστιανών άλλων τόπων προκειμένου να αντιμετωπισθούν άμεσες και πιεστικές ανάγκες.

Σε μια άλλη  εκδήλωση που αφορά στο ίδιο φαινόμενο, δεν είναι ένας εκκλησιαστικός θεσμός που απειλείται από τα χρέη του, αλλά ένα χωριό της Λέσβου που χτυπήθηκε από τον ισχυρό σεισμό, που έπληξε κυρίως το κεντρικό τμήμα του νησιού μας, στις 7 Μαρτίου 1867.

Απ’ όλα τα χωριά που χτύπησε ο εγκέλαδος, εκείνο που καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς ήταν ο Κλομιδάδος (η σημερινή Νάπη), που σχεδόν έχασε όλα τα σπίτια της και είχε και πολλούς νεκρούς. Έτσι οι κάτοικοί τους αποφάσισαν να καταφύγουν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και αναζητήσουν μέσω αυτού την χριστιανική συνδρομή και φυσικά ακολούθησαν την ίδια τακτική, την ίδια μέθοδο.

Διάλεξαν δηλαδή τρία έντιμα πρόσωπα από την μικρή κοινωνία τους και τα έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη, αφού προηγουμένως τα εφοδίασαν με ένα χαρτί συστατικό για τα πρόσωπα αυτά, αλλά συνάμα και κατάθεση των όσων έπαθαν από το σεισμό, από το οποίο έχουμε πολύτιμες μαρτυρίες των όσων συνέβησαν.

Φυσικά ανάλογες περιπτώσεις υπάρχουν πολλές και ποικίλες και για παλαιότερες εποχές, όταν τα πράγματα ήταν ακόμα πιο δύσκολα από τις αρχές και τα μέσα του 19ου αιώνα, στον οποίο ανήκουν οι δύο περιπτώσεις που ανέφερα χάριν παραδείγματος κοινωνικής αλληλεγγύης επί Τουρκοκρατίας.