Τέλος του καλοκαιριού που μας πέρασε ήταν όταν δέχτηκα ένα τηλεφώνημα, από έναν κύριο, σκηνοθέτης μου συστήθηκε.

Ήθελε να κάνει, μου είπε, ένα ντοκιμαντέρ για τα παραδοσιακά καφενεία της Λέσβου…

Η προφανής ερώτηση, μα πού με βρήκατε και γιατί απευθύνεστε σε μένα, είχε μια ακόμα προφανή και αναμενόμενη ίσως απάντηση. Μου έδωσε το τηλέφωνό σας ο κος Παπαγεωργίου ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, γιατί έχετε γράψει ένα βιβλίο για τα επαγγέλματα του Μανταμάδου και περιλαμβάνονται και τα καφενεία.

Πράγματι έτσι είναι. Ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 2010 στη Μυτιλήνη και κυκλοφορεί ακόμα… «Άνθρωποι και επαγγέλματα, χώροι και καταστήματα του Μανταμάδου τις δεκαετίες 50 και 60».

 Η πρόταση ακούστηκε σοβαρή, εξάλλου και η εκπομπή στην ΕΡΤ3 που προβάλλονται τα ντοκιμαντέρ του συγκεκριμένου σκηνοθέτη, του Αντώνη Τσάβαλου, «Ελλήνων Δρώμενα», που έτυχε κάποιες φορές να δω, είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα παραγωγή που δίνει στο θεατή πληροφορίες και μηνύματα, ανοίγοντας παράθυρα μνήμης σε καταστάσεις που εμείς οι μεγαλύτεροι ζήσαμε και οι πιο νέοι πρέπει να μάθουν πως υπήρχαν…

Το μυαλό πήρε γρήγορα στροφές…πού υπάρχουν παραδοσιακά καφενεία που λειτουργούν; Μα πού αλλού; Στην Αγιάσο πρώτα πρώτα, στο Πλωμάρι, στο Μανταμάδο και σε άλλα μέρη του νησιού… όλα όμως είχαν αλλοιωθεί, από την επέμβαση του χρόνου και της τεχνολογίας…

Συζητήσεις τηλεφωνικές, με τον σκηνοθέτη τον Αντώνη τον Τσάβαλο, με τον Παναγιώτη τον Σκορδά, με τον Κλεάνθη τον Κορομηλά από την Αγιάσο, με τον Μπάμπη τον Πετρέλλη από το Πλωμάρι, με τον κουμπάρο μου το Δημητράκη τον Τζαννή και τη Γαβριέλλα από τον Μανταμάδο. Ψάχναμε τους παλιούς καφενέδες, άλλοι κλειστοί κι ερειπωμένοι, άλλοι περασμένοι σε άλλες χρήσεις…και τελικά η απόφαση…

Κύριε Καπιωτά ερχόμαστε για τα γυρίσματα.

Στο Πλωμάρι το «Αθανασιάδειο», στην Αγιάσο τα «Εξάρχεια» τελικά, αν και η πρώτη επιλογή ήταν άλλο, που ο ιδιοκτήτης ζήτησε πολλά χρήματα για να επιτρέψει τα γυρίσματα. Και στο Μανταμάδο, το καφενείο των εργατών, τέσσερις γενιές καφετζήδες, με πολλαπλό ρόλο πιά και καφενές και ουζερί και χώρος ανταμώματος για τους χωριανούς της διασποράς τα καλοκαίρια.

Το αποτέλεσμα το είδαμε την Τετάρτη 20 Μαρτίου στην εκπομπή της κρατικής τηλεόρασης.

Ιστορίες του καφέ, δρώμενα του ρακιού, παρέες και τραγούδια, ντοπιολαλιές και αναμνήσεις μια ζωντανή και δωρεάν διαφήμιση του νησιού.

Τόποι και άνθρωποι, καμωμένοι ένα με το μόχθο του καφετζή, του λίγο κοινωνιολόγου, του λίγο ψυχολόγου, όπως είπε και ο Δημητράκης…

Οι ατμοί του ούζου, ανακατωμένοι με τις μυρουδιές της παστής σμαρίδας και την ερεθιστική οσμή της ψητής σαρδέλας, αλήθεια από πού να ξεφύγεις… από το βλέμμα του παλιού καφετζή, από τη δοξαριά του βιολιτζή για απ΄τη φωνή της Γιώτας.

Το κάναμε κι αυτό και το ζήσαμε…

Μέσα από τη συχνότητα της τηλεόρασης που τόσα κακά μαντάτα μας φέρνει κάθε μέρα μέσα στα σπίτια μας, ήρθε κι ένα καλό μήνυμα, πως είμαστε ακόμα εδώ, κι ο τόπος μα κι οι άνθρωποι. Μαζί, δεμένοι μ αυτήν την ακατάλυτη τη σχέση που ενώνει τον άνθρωπο με τη γη, με τον πολιτισμό, με τη γλώσσα, με τη μνήμη.

Αυτή την ένωση που νοιώσαμε σα γεννηθήκαμε απάνω στη Λεσβιακή Γη και δε λέμε να την εγκαταλείψουμε…

Και μας την ξαναθύμισε ο Τσάβαλος, που γυρνάει όλη την Ελλάδα μ αυτή τη διεισδυτική ματιά του ερευνητή του λαογράφου και του ιστορικού και τα παντρεύει όλα τούτα με την κάμερα και το μικρόφωνο και την ιδιότητα του σκηνοθέτη.

Και θα κρατήσει για πάντα αυτές τις θύμησες αφού προβάλλεται στην τηλεόραση και στον υπολογιστή μέσα από το πρόγραμμα ERTFLIX εδώ: <https://www.ertflix.gr/series/ser.128866-ellinon-dromena>

Μιχάλης Καπιωτάς