Κιοβρέκης, Κεχαγιάς, Κιουρέλλης, Παρμακέλλης, Μπαρούτης, Πατλάκας, Πεσματζόγλου, Σιμιτζής, Σκιάς, Σουσαμλής, Χουτζαίος, Κοτζαμάνης, Δαγιέλλης, Δεμίρης…

Τα παραπάνω επώνυμα, πολύ συνηθισμένα στο νησί μας καθώς και πολλά άλλα, αποτέλεσαν το αντικείμενο της έρευνας του Βρισαγώτη φιλολόγου Βασίλη Ψαριανού, ο οποίος, αφού μελέτησε τη σχετική βιβλιογραφία και χρησιμοποίησε ως βάση δεδομένων τους τηλεφωνικούς καταλόγους των κατοίκων της Λέσβου, μας έδωσε το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο «Τα οικογενειακά ονόματα των Λεσβίων. Τουρκογενή επώνυμα».

«Στην εργασία αυτή επικεντρωθήκαμε στην ανεύρεση της ρίζας των λεσβιακών οικογενειακών ονομάτων, που έχουν σχέση με λέξεις της Τουρκικής γλώσσας, τα λεγόμενα Τουρκογενή, τα οποία είναι και τα πολυπληθέστερα σε σχέση με τα επώνυμα που έχουν επηρεαστεί από άλλα γλωσσικά ιδιώματα, όπως είναι τα Ιταλικά (γενοβέζικα) ή -σε μικρότερο ποσοστό- από βαλκανικά γλωσσικά ιδιώματα (Αρβανίτικα, Σλάβικα, Βλάχικα).

Η πληθώρα των τουρκογενών επωνύμων που συναντώνται στη Λέσβο δικαιολογείται λόγω του μακρόχρονου συγχρωτισμού των Λεσβίων με τους τούρκικους πληθυσμούς στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, 1462-1912, καθώς και της συγκατοίκησής τους, στην απέναντι Μικρασιατική ακτή, με τους εκεί τουρκόφωνους κατοίκους μέχρι το 1922, απ’ όπου επέστρεψαν πρόσφυγες στη Λέσβο.

Από την ετυμολογία αυτών των επωνύμων μαθαίνουμε τις επαγγελματικές ασχολίες των προγόνων των σημερινών Λεσβίων, τα αξιώματα που κατείχαν κάποιοι στη Διοίκηση του τουρκικού κράτους και βέβαια τις σχέσεις των υποδούλων με τους κατακτητές αλλά και τις κοινωνικές ή διαπροσωπικές σχέσεις που διατηρούσαν με τους συγκατοίκους τους μουσουλμάνους, οι οποίες έχουν αποτυπωθεί μέσα από τους χαρακτηρισμούς, υβριστικούς ή και επαινετικούς, τους οποίους επιδαψίλευσαν οι Τούρκοι στους χριστιανούς» διαβάζουμε στον πρόλογο του συγγραφέα.

Πριν από τον κατάλογο με τα τουρκογενή επώνυμα βρίσκουμε μια πολύ κατατοπιστική εισαγωγή για τα επώνυμα των Λεσβίων, τις υποκατηγορίες των τουρκογενών και την ετυμολογία τους.

Στη συνέχεια, παρατίθενται αλφαβητικά όλα τα τουρκογενή επώνυμα που κατέγραψε ο Βασίλης Ψαριανός, το καθένα με την ετυμολογία του, π.χ Ιντζές: ince= λεπτοκαμωμένος, κομψός, Καζάζης: kazaz=μεταξάς, Τσαμπάνης, Τσαπανίδης: capan=ταχυδρόμος, Ζορμπάς: zorba-ταραξίας, άτακτος κ.ά.

Ενδιαφέρον, εύχρηστο, χρήσιμο και ευχάριστο βιβλίο.