Οι Αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν πολύ κακό πράγμα τα γηρατειά και με το δίκιο τους εδώ που τα λέμε. Σκεφτείτε τι τραβούσαν οι άνθρωποι όταν τους παίρνανε τα χρόνια, τότε που δεν υπήρχαν ούτε γυαλιά πρεσβυωπίας, ούτε τεχνητές μασέλες, ούτε ακουστικά βαρηκοΐας. Αφού σε μερικούς τόπους, όπως η Κέα, επιχωριάζανε πρακτικές «ευθανασίας» των γέρων, κατάλοιπο της προϊστορικής εποχής, όταν ο ανήμπορος άνθρωπος αποτελούσε δυσβάστακτο βάρος για την κοινότητα, ιδίως σε νομαδικούς πληθυσμούς.
Αν νικούσε ο Χίτλερ, αυτή η πολιτική θα είχε γίνει προ πολλού νόμος στην Ενωμένη Εθνικοσοσιαλιστική Ευρώπη. Ήδη τον καιρό του πολέμου είχαν εφαρμόσει δοκιμαστικά τέτοιαν ευθανασία σε «άτομα με ειδικές ανάγκες». Τι θα τους εμπόδιζε να την εφαρμόσουν και σε γέρους; Το κακό είναι πως ο ίδιος αυτοκτόνησε στο «άνθος» της ηλικίας του, μόλις 56 χρονών.
Βέβαια, τότε «γέρους» λέγανε τους 40άρηδες και 50άρηδες. «Δεν ήτο όλως διόλου γέρων, τεσσαράκοντα ετών άνθρωπος…» γράφει στα «Φραγκλέικα» ο Παπαδιαμάντης και ο Κολοκοτρώνης όταν πολιορκούσε την Τριπολιτσά ή όταν κατάστρεφε τα στρατά του Δράμαλη στα Δερβενάκια, ήταν 50άρης κι όμως τον λέγανε ο «γέρος του Μωριά».
Τώρα όμως με την παράταση του προσδόκιμου ορίου ζωής, γέμισε ο κόσμος με γερόντια. Ποτέ ίσως στα περασμένα χρόνια δεν υπήρχαν τόσοι 80άρηδες και βάλε. Για όσους βάζουν το χρήμα και το κέρδος πάνω από τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, αυτό είναι σκέτη συμφορά. Και δυστυχώς τέτοιοι τύποι καθορίζουν την κοινωνική πολιτική των εκάστοτε κυβερνήσεων, οι οποίες απλώς εξαγγέλλουν και υπόσχονται.
Για τους τύπους αυτούς (οι οποίοι, σημειωτέον, αμείβονται πλουσιοπαρόχως) είναι σχεδόν απαράδεκτο να συνταξιοδοτούν τα ταμεία ασφαλισμένους, επί 20 και πάνω χρόνια, από τότε δηλαδή που τους πήρε το όριο ηλικίας, και να επιβαρύνονται με τις αναπόφευκτες δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης των ασφαλισμένων, που μετά τα 60 αυξάνονται κατακόρυφα.
Κάνουν πως ξεχνούν πως τα λεφτά που δίνουν τα ταμεία σε συντάξεις και περίθαλψη είναι λεφτά των ίδιων των ασφαλισμένων, που επί 35 χρόνια τους τα παρακρατούσαν από την αμοιβή τους. Και τα οποία λεφτά κατασπατάλησαν και διασπάθισαν οι διοικήσεις των ταμείων.
Μια που δεν είναι λοιπόν εφικτή η λύση της αναγκαστικής ευθανασίας, θα πρέπει να βρεθούν άλλες, πιο ήπιες και πολιτισμένες, λύσεις αξιοποίησης των γέρων. Να τους ανατεθούν κάποια καθήκοντα, που θα μπορούσαν να τα αναλάβουν ικανοποιητικά: να φυλάνε και να απασχολούν τα εγγόνια τους, να αποδελτιώνουν και να αρχειοθετούν έγγραφα και άλλα παρόμοια. Βέβαια θα έπρεπε να υπάρχει κάποια «σχολή» που να προετοιμάζει τους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν δημιουργικά την τρίτη (και τέταρτη) περίοδο της ηλικίας τους. Να τους μπάζει στον μαγικό κόσμο της Πληροφορικής, να τους ενθαρρύνει να κάνουν παρέες, να τους πείθει με ένα λόγο, πως δεν είναι καταδικασμένοι να περνούν τις μέρες τους άπρακτοι στα καφενεία, σαν τον γέρο εκείνον του Καβάφη.
Στου καφενείου του βουερού το μέσα μέρος
Σκυμμένος στο τραπέζι κάθεται ένας γέρος
Με μιαν εφημερίδα μπρός του, χωρίς συντροφιά…
Ο Δημόκριτος, που πέρασε τα 100, τέτοιου είδους «εκπαίδευση» ήθελε για τους γέρους, όταν έλεγε πως ένας φιλοσοφημένος άνθρωπος πρέπει γερνώντας να γίνει «γέρων αιμύλος και σπουδαιόμυθος» ήγουν να είναι καλοσυνάτος και να λέει ενδιαφέροντα πράγματα. Γιατί κακά τα ψέματα. Οι περισσότεροι γέροι λένε ή βλακείες ή κακίες. Ο ίδιος ο Δημόκριτος άλλωστε λέει κάπου: «νεκρόν ιατρεύειν ή γέροντα νουθετείν, ταυτόν εστί».
Και έρχομαι τώρα στο δεύτερο σκέλος της «σπουδής για το γήρας» που επιχειρώ. Νομίζω πως όπως υπάρχει όριο ηλικίας, μέχρι το οποίο μπορεί κανείς να εργάζεται σε μιαν υπηρεσία, θα έπρεπε να μπει ανάλογο όριο ηλικίας, πέρα από το οποίο δε θα μπορεί κανείς να ασχολείται με την πολιτική και άλλο, ακόμα πιο περιορισμένο όριο, πέρα από το οποίο δε θα μπορεί κανείς να διοικεί οτιδήποτε: από Κοινότητα ή Δήμο μέχρι Οργανισμό και Υπουργείο.
Γιατί είναι τουλάχιστον παράλογο, για να μην το χαρακτηρίσω ανήθικο, να μη σ’ αφήνουν μετά τα 65 σου χρόνια να δουλέψεις σαν υπάλληλος σε ένα Δήμο ή σε ένα Υπουργείο, αλλά να μπορείς να το διοικείς σαν Δήμαρχος ή σαν Υπουργός 70 και πάνω χρονών. Για να μη μιλήσω για τους υπέργηρους δεσποτάδες που θέλουν στα 70 και στα 80 τους να διοικούν μητροπόλεις.
Ο γέρος των 70 και των 80 έχει συσσωρεύσει πολύτιμη πείρα και πάμπολλες γνώσεις, που θα μπορούσαν να είναι πολύ χρήσιμες στην κοινότητα. Δεν μπορεί όμως να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της διοίκησης. Αυτές χρειάζονται 40άρηδες και 50άρηδες. Μόνο σ’ αυτή την ηλικία οι άνθρωποι αποδίδουν.
Όπως προαναφέρω, ο Θοδωρής Κολοκοτρώνης ήταν 52 χρονώ στα Δερβενάκια. Ο Ναπολέων Βοναπάρτης έγινε αυτοκράτορας στα 30 του χρόνια και πέθανε 51. Ο Λένιν πέθανε στα 54 χρόνια του, αφού στο μεταξύ πρόλαβε να κάνει την Οκτωβριανή Επανάσταση. Αλλά και ο Μάο, μπορεί να πέθανε 83 χρονών, στη Μεγάλη Πορεία όμως ήταν 35άρης και στο Πεκίνο μπήκε θριαμβευτής 55 χρονών. Για να μη μιλήσω για τους Ροβεσπιέρους, τους Δαντών, τους Σαιν Ζυστ, αλλά και για τον Γκεβάρα, τον Σιενφουέγκος και τον Κάστρο, που όλοι τους, στην ακμή της δράσης τους ήταν 30άρηδες.
Ας περιοριστούμε λοιπόν οι γέροι στο τιμητικό καθήκον του συμβούλου και του αφηγητή και ας αφήσουμε τη διοίκηση στους νεώτερους, οπωσδήποτε κάτω των 60. Μεταχειρίζομαι το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο γιατί, για όσους δεν το ξέρουν, έχω περάσει τα 80.