Μελετώντας την τουρκοκρατία μέσα από τα αρχεία της Αχερώνης Καλλονής, καταγράφω σήμερα τις ονομασίες από τους πέντε Κώδικές της, των οποίων τα πρωτότυπα φυλάσσονται στο μέχρι πέρυσι Δημαρχείο της και φωτοτυπημένα αντίγραφα στο Σύλλογο Καλλονιατών, στην Αθήνα, και που στην προμετωπίδα τους αναγράφουν, το 1ο: «1822 Αυγούστου Πρώτη. Κόνδηξ Γενηκός της χώρας Αχυρώνας» (σελίδες 392). Το 2ο: «Κανονισμοί, αποφάσεις και πρακτικά, και διάφορα έγγραφα της Δημογεροντίας και εφορίας Σχολείων, από του 1875» (σελίδες 294). Το 3ο: «Κώδηξ των Προικοσυμφώνων και Διαθηκών τη 10βρίου 1η 1886 Αχερώνη» (σελίδες 193). Το 4ο: «Κώδηξ της εν Αχυρώνη εκκλησίας της υπερευλογημένης θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, της ζωοδόχου πηγής, εν ω καταγράφεται άπασα η κινητή και ακίνητος αυτής περιουσία», από το 1817 (σελίδες 159). Το 5ο: «Πρακτικά Δημογεροντίας Αχυρώνος από Ιανουάριο 1913» (σελίδες 292).
Αναφέρω επίσης τους δεκαεννέα Κώδικες της Μητροπόλεως Μηθύμνης, που φυλάσσονται στα γραφεία της στην Καλλονή, όπου στο εξώφυλλο του 2ου βιβλίου σημειώνεται: «ΚΩΔΗΞ ΙΕΡΟΣ Β! της αγιωτάτης Μητροπόλεως ΜΗΘΥΜΝΗΣ εν ω καταγράφονται άπαντα τα επίσημα έγγραφα της Ιεράς Μητροπόλεως. Εν έτει σωτηρίω 1860 κατά μήνα Ιανουάριον» (σελίδες 202), και στο εξώφυλλο του 6ου βιβλίου: «Κώδιξ της Ιεράς Μητροπόλεως ΜΗΘΥΜΝΗΣ εν έτει σωτηρίω αωοθ΄ (1879) κατά μήνα Μάιον», (σελίδες 160). Διάβασα επίσης έγγραφα από το 1798 που δεν είναι καταγεγραμμένα στους Κώδικες, καθώς και από τον τελευταίο στη διάθεσή μου Κώδικα που στο εξώφυλλό του αναγράφει: «Κώδιξ Ιεράς Μητροπόλεως Μηθύμνης. Υπ’ αριθμ. 18».

Από τις στήλες αυτές οφείλω να ευχαριστήσω τον πρόεδρο του Συλλόγου Καλλονιατών κύριο Χρήστο Τραγέλλη και τον Πρωτοσύγκελλο της Μητρόπολης Μηθύμνης Αρχιμανδρίτη κύριο Νικόδημο Κουτσαμπάση, που μου έδωσαν την ευκαιρία να μελετήσω τα Αρχεία της Καλλονής και της Ιεράς Μητρόπολης αντίστοιχα.
Επίσης μνημονεύω τους πρώτους τρεις μελετητές των βιβλίων, αντιγράφοντας τις ιδιόχειρες σημειώσεις τους, στην αρχική σελίδα του πρώτου Κώδικα της Αχερώνης, πάνω από τη φράση: «1824 Αυγούστου 15: τα όσα χαράτσια, πληρόνι η Αχυρώνα».
Η πρώτη σημείωση: «Μισώ πολίτην, όστις ωφελείν πάτραν βραδύς πέφυκε… (Ευριπίδης εν Αλκιβιάδη) 1868 Απριλίου 29. Π. Αναστασιάδης», του τότε γραμματέα της Αχερώνης Παύλου Αναστασιάδη, είναι από τους στίχους: 1427-1429, των «Βατράχων» του Αριστοφάνη: «Μισώ πολίτην, όστις ωφελείν πάτραν βραδύς πέφυκε, μεγάλα δε βλάπτειν ταχύς, και πόριμον αυτώ, τη πόλει δ’ αμήχανον», δηλαδή: «Μισώ τον πολίτη που ενώ είναι αργός για το καλό της πατρίδας, τρέχει για να τη βλάψει και κοιτάζοντας μονάχα τον εαυτό του, δείχνει αδράνεια για την πόλη».
Ο γραμματέας σημειώνοντας τους στίχους του Αριστοφάνη ένα χρόνο μετά τον καταστρεπτικό σεισμό της Λέσβου, κατά τον οποίο η Αχερώνη έχασε 52 πολίτες και είδε κατεστραμμένα ολοσχερώς 270 σπίτια από τα 300 που είχε, προφανώς αναφέρεται στον Μητροπολίτη Μηθύμνης Αγαθάγγελο, ο οποίος αμέσως μετά το σεισμό σύμφωνα με αναφορά των Δημογερόντων της προς το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως:

«Μετοικήσας δε μακράν του πρωτοτύπου θρόνου της Επαρχίας του, και διαμένων έκτοτε εν Μολύβω, ένθα ο σεισμός ουδεμίαν, ή λίαν ανεπαίσθητον επήνεγκε συμφοράν, ούτε όμμα παρήγορον έθηκεν εξ εκείνου εις την αθλιότητα των καθ’ ημάς πραγμάτων ούτως και των ετεροφύλων αυτών κενή την συμπάθειαν, ούτε πνευματικήν τινά πρόνοιαν έλαβε περί των ενταύθα, αλλ’ αφήκεν ετοιμόρροπον τον εν τη Ιερά Μητροπόλει θείον Ναόν του Τιμίου Προδρόμου, ούτινος το τέμπλον, αβλαβές υπό του σεισμού διαμείναν, εάν εξ αμελείας καταστραφή, ούτε δι’ εκατόν πεντήκοντα χιλιάδων γροσίων αντικαθίσταται όμοιον.» («Κόνδηξ Γενηκός της χώρας Αχυρώνας», σελίδες 176 - 181). Ο Αγαθάγγελος έμεινε στο Μόλυβο πέντε χρόνια, ενεργώντας αλλά μη επιτυγχάνοντας να μεταφέρει εκεί την έδρα της Μητροπόλεως αφού δεν συναίνεσε το Πατριαρχείο. Στη φωτογραφία της στήλης διακρίνεται η υπογραφή του και τα ονόματα των Δημογερόντων της Αχερώνης στα 1858: Παναγιώτης Μ. Αγγελίδης, Θεολόγος Εμμανουήλ, Σταύρος Ράλλης, Αντώνιος Αντόνας και Σταυράκης Καρέκος.
Η δεύτερη σημείωση στην πρώτη σελίδα του Κώδικα της Δημογεροντίας αναφέρει: «Γ. Μ. Βαλέτας, καθηγητής, εσπούδασα τη 13 - 14 Αυγούστου 1935 τον παρόντα κώδικα, συγκείμενον εκ 392 σελίδων» και η τρίτη από τον πρωτεξάδελφο της μητέρας μου, δασκάλας Σαπφούς Καρέκου: «Εμελέτησα τον κώδικα στα 1933. Μ. Καρέκος (Καλλοναίος), Τμηματάρχης Βουλής.»
Θεωρώ ότι είναι υποχρέωση της Κοινότητας Καλλονής, της Μητροπόλεως Μηθύμνης, του Δήμου Λέσβου, της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, αλλά και των αρμόδιων υπουργείων της Κυβέρνησης η διαφύλαξη, περίθαλψη και συντήρηση των αρχείων μιας και δικαιούνται ως αρχεία του κράτους, να έχουν έστω μετά από τόσους αιώνες, την φροντίδα των εκφραστών του. Τονίζω τέλος ότι μετά την πρόσφατη πυρκαγιά των αρχείων του ληξιαρχείου Μανταμάδου είναι απαραίτητη η ψηφιοποίησή τους για ασφάλεια και εύκολη πρόσβαση στο κοινό.
Όμως λόγω περιορισμένου χώρου της στήλης θα συνεχίσουμε για τις επτά ονομασίες της Αχερώνης Καλλονής στις επόμενες δεκαπενθήμερες επισημάνσεις.