Εμπρός Εβδομαδίαια Εφημερίδα Νομού Λέσβου - Γυμνασιάρχου Ολυμπίου 4 - Mυτιλήνη - 81100
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Επιστημονική Επετηρίς Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης, Ερεσού και Πλωμαρίου
Τόμος 3
Επιμέλεια: Αθανάσιος Καλαμάτας
Μυτιλήνη 2008, σελ. 222
Κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό (με γραφόμενο έτος το 2008) ο τρίτος τόμος του επιστημονικού περιοδικού της Ιερής Μητρόπολης Μυτιλήνης «Αγία Σιών». Ο τόμος, πλουσιότατος, εξαιρετικά ενδιαφέρων, με 12 πρωτότυπες εργασίες και επιμελημένος άψογα από το Θανάση Καλαμάτα, είναι αφιερωμένος σ’ έναν από τους κορυφαίους της θεολογικής κοινότητας, το Λέσβιο Ιωάννη Φουντούλη, που έφυγε από κοντά μας.
Στο εισαγωγικό κείμενο, ο Θανάσης Καλαμάτας σημειώνει ανάμεσα στα άλλα για τον Ιωάννη Φουντούλη: «Ο Ιωάννης Φουντούλης υπήρξε μια προσωπικότητα απλή και ταπεινή στο χαρακτήρα, αλλά πολυδύναμη και πολυτάλαντη, που κυριολεκτικά στον 20ό αιώνα επέβη το σημαντικότερο ίσως επιστημονικό αγκωνάρι, που τίμησε την Εκκλησία και τη Θεολογία της. Στο πέρασμα του χρόνου, το έργο του πάντα θα παλεύει και θα διασώζεται, ακέραιο, στις συμπληγάδες της μνήμης μας. Μολονότι είναι πρόωρο να μιλήσει κανείς γι’ αυτό, ωστόσο αξίζει να μνημονευτεί το πνευματικό πεδίο στο οποίο ασκήθηκε με ιδιαίτερο ζήλο και αυταπάρνηση. Με τη ματιά στραμμένη στα κείμενά του, σε όλες τις πτυχές τους: μονογραφίες, μελέτες, αρθρογραφία σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά, εισηγήσεις σε συνέδρια, συμπόσια, ημερίδες και ομιλίες, ο Ιωάννης Φουντούλης, ο τελευταίος Κολλυβάς, όπως επιτυχώς χαρακτηρίσθηκε από μαθητές και συνεργάτες του, είδε την Εκκλησία και τη Θεολογία της ως τρόπο υπάρξεως […]. Ολόκληρο το έργο του Ιωάννη Φουντούλη συνοψίζει την ορθόδοξη εκκλησιαστική εμπειρία στη βεβαιότητα ότι η ενσάρκωση του Θεού Λόγου στο Πρόσωπο του Χριστού, γεγονός μοναδικό για τη σωτηρία του ανθρώπου, περνά μέσα από τη λειτουργική παράδοση της Εκκλησίας. Για τον Ιωάννη Φουντούλη ταιριάζει απόλυτα ο λόγος του αγίου γέροντα Σιουανού, που έλεγε ότι “για τον άνθρωπο που προσεύχεται μέσα στην καρδιά του, ολόκληρος ο κόσμος είναι ένας ναός”. Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηριχθεί ότι το έργο του Ιωάννη Φουντούλη είναι διαποτισμένο με τη νήψη της ορθόδοξης πνευματικότητας και άμεσα συναρτώμενο με την ευχαριστιακή και όχι την ιδρυματική συγκρότηση της Εκκλησίας. Η μνήμη του ας είναι αιώνια και η εντρύφηση στο έργο του, που πλουσιοπάροχα μας άφησε, να καρποφορεί για να στηρίζει πάντοτε τον λαό του Θεού.»
Στον τόμο δημοσιεύονται οι παρακάτω εργασίες: Κωνσταντίνος Γ. Πιτσάκης: «Η Μούσα. Ετυμολογικά και λειτουργικά (Μία αλληλογραφία με τον Ιωάννη Μ. Φουντούλη)», Πρωτοπρ. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός: «Η λειτουργία του Αγίου Ιακώβου στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης», Ιερομόναχος Γρηγόριος Αγιορείτης: «Οι επτά λόγοι του Χριστού επί του σταυρού κατά τους Αγίους Πατέρες», Κωνσταντίνος Π. Χαραλαμπίδης: «Τα μηνύματα της βυζαντινής εικονογραφίας στη σύγχρονη χριστιανική Ευρώπη», Μανόλης Γ. Βαρβούνης: «Τα “Πάτρια” των μεγάλων Μοναστηριών της Σάμου», Παναγιώτης Μιχαηλάρης: «Ένα πλαστό (;) περί προικοδοσίας γράμμα (1707) του Πατριάρχη Γαβριήλ», Απόστολος Σπανός: «Ανέκδοτα πατριαρχικά έγγραφα περί του Λειμωνιακού Ζητήματος (1881 - 1888)», Σταύρος Γιαγκάζογλου: «Ευχαριστία, Θεία Οικονομία και Εκκλησία. Θεολογικό σχόλιο στις ερμηνευτικές αρχές του Νικολάου Καβάσιλα στη Θεία Λειτουργία», Μαρία Φουντούλη: «Το ξυλόγλυπτο τέμπλο των Αγίων Θεοδώρων Μυτιλήνης. Το συμφωνητικό κατασκευής του και το εργαστήριο του μαστρο-Σταύρου από τη Χίο», Ελένη Βλαχοπούλου - Καραμπίνα: «Ο χριστολογικός συμβολισμός της ευχαριστιακής λατρείας μέσα από τα λειτουργικά υπομνήματα», Βασίλειος Θ. Σταυρίδης, «Προσφώνησις προς την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικόν Πατριάρχην κον Βαρθολομαίον», Αθανάσιος Ι. Καλαμάτας: «Διατριβή περί Ευθανασίας. Ένα μικρό και παραμελημένο έργο του Ευγένιου Βούλγαρι».
Παρουσιάζονται επίσης η διδακτορική διατριβή της Σταυρούλας Λυκιαρδοπούλου «Η εκπαίδευση στη Λέσβο κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας (1800 - 1912)», Μυτιλήνη 2008 (περίληψη), και η μεταπτυχιακή μελέτη της Αρτέμιδος Μυλοπτέρη «Η εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στη Λέσβο κατά την περίοδο 1914 - 1920», Μυτιλήνη 2004 (περίληψη).
Αξίζει να σημειώσουμε ότι στη μελέτη με τίτλο «Ανέκδοτα πατριαρχικά έγγραφα περί του Λειμωνιακού Ζητήματος (1881 - 1888)» ο Απόστολος Σπανός προχωρά στη διπλωματική έκδοση 37 πατριαρχικών εγγράφων, στα οποία σε γενικές γραμμές παρουσιάζονται η πολιτική και οι επιλογές του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Λειμωνιακό Ζήτημα, διαμάχη που για μια 20ετία (1866 - 1886), με επίκεντρο την ιστορική Μονή Λειμώνος, απασχόλησε την εκκλησιαστική κοινότητα της Επαρχίας Μηθύμνης.
Τόμος 3
Επιμέλεια: Αθανάσιος Καλαμάτας
Μυτιλήνη 2008, σελ. 222
Κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό (με γραφόμενο έτος το 2008) ο τρίτος τόμος του επιστημονικού περιοδικού της Ιερής Μητρόπολης Μυτιλήνης «Αγία Σιών». Ο τόμος, πλουσιότατος, εξαιρετικά ενδιαφέρων, με 12 πρωτότυπες εργασίες και επιμελημένος άψογα από το Θανάση Καλαμάτα, είναι αφιερωμένος σ’ έναν από τους κορυφαίους της θεολογικής κοινότητας, το Λέσβιο Ιωάννη Φουντούλη, που έφυγε από κοντά μας.
Στο εισαγωγικό κείμενο, ο Θανάσης Καλαμάτας σημειώνει ανάμεσα στα άλλα για τον Ιωάννη Φουντούλη: «Ο Ιωάννης Φουντούλης υπήρξε μια προσωπικότητα απλή και ταπεινή στο χαρακτήρα, αλλά πολυδύναμη και πολυτάλαντη, που κυριολεκτικά στον 20ό αιώνα επέβη το σημαντικότερο ίσως επιστημονικό αγκωνάρι, που τίμησε την Εκκλησία και τη Θεολογία της. Στο πέρασμα του χρόνου, το έργο του πάντα θα παλεύει και θα διασώζεται, ακέραιο, στις συμπληγάδες της μνήμης μας. Μολονότι είναι πρόωρο να μιλήσει κανείς γι’ αυτό, ωστόσο αξίζει να μνημονευτεί το πνευματικό πεδίο στο οποίο ασκήθηκε με ιδιαίτερο ζήλο και αυταπάρνηση. Με τη ματιά στραμμένη στα κείμενά του, σε όλες τις πτυχές τους: μονογραφίες, μελέτες, αρθρογραφία σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά, εισηγήσεις σε συνέδρια, συμπόσια, ημερίδες και ομιλίες, ο Ιωάννης Φουντούλης, ο τελευταίος Κολλυβάς, όπως επιτυχώς χαρακτηρίσθηκε από μαθητές και συνεργάτες του, είδε την Εκκλησία και τη Θεολογία της ως τρόπο υπάρξεως […]. Ολόκληρο το έργο του Ιωάννη Φουντούλη συνοψίζει την ορθόδοξη εκκλησιαστική εμπειρία στη βεβαιότητα ότι η ενσάρκωση του Θεού Λόγου στο Πρόσωπο του Χριστού, γεγονός μοναδικό για τη σωτηρία του ανθρώπου, περνά μέσα από τη λειτουργική παράδοση της Εκκλησίας. Για τον Ιωάννη Φουντούλη ταιριάζει απόλυτα ο λόγος του αγίου γέροντα Σιουανού, που έλεγε ότι “για τον άνθρωπο που προσεύχεται μέσα στην καρδιά του, ολόκληρος ο κόσμος είναι ένας ναός”. Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηριχθεί ότι το έργο του Ιωάννη Φουντούλη είναι διαποτισμένο με τη νήψη της ορθόδοξης πνευματικότητας και άμεσα συναρτώμενο με την ευχαριστιακή και όχι την ιδρυματική συγκρότηση της Εκκλησίας. Η μνήμη του ας είναι αιώνια και η εντρύφηση στο έργο του, που πλουσιοπάροχα μας άφησε, να καρποφορεί για να στηρίζει πάντοτε τον λαό του Θεού.»
Στον τόμο δημοσιεύονται οι παρακάτω εργασίες: Κωνσταντίνος Γ. Πιτσάκης: «Η Μούσα. Ετυμολογικά και λειτουργικά (Μία αλληλογραφία με τον Ιωάννη Μ. Φουντούλη)», Πρωτοπρ. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός: «Η λειτουργία του Αγίου Ιακώβου στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης», Ιερομόναχος Γρηγόριος Αγιορείτης: «Οι επτά λόγοι του Χριστού επί του σταυρού κατά τους Αγίους Πατέρες», Κωνσταντίνος Π. Χαραλαμπίδης: «Τα μηνύματα της βυζαντινής εικονογραφίας στη σύγχρονη χριστιανική Ευρώπη», Μανόλης Γ. Βαρβούνης: «Τα “Πάτρια” των μεγάλων Μοναστηριών της Σάμου», Παναγιώτης Μιχαηλάρης: «Ένα πλαστό (;) περί προικοδοσίας γράμμα (1707) του Πατριάρχη Γαβριήλ», Απόστολος Σπανός: «Ανέκδοτα πατριαρχικά έγγραφα περί του Λειμωνιακού Ζητήματος (1881 - 1888)», Σταύρος Γιαγκάζογλου: «Ευχαριστία, Θεία Οικονομία και Εκκλησία. Θεολογικό σχόλιο στις ερμηνευτικές αρχές του Νικολάου Καβάσιλα στη Θεία Λειτουργία», Μαρία Φουντούλη: «Το ξυλόγλυπτο τέμπλο των Αγίων Θεοδώρων Μυτιλήνης. Το συμφωνητικό κατασκευής του και το εργαστήριο του μαστρο-Σταύρου από τη Χίο», Ελένη Βλαχοπούλου - Καραμπίνα: «Ο χριστολογικός συμβολισμός της ευχαριστιακής λατρείας μέσα από τα λειτουργικά υπομνήματα», Βασίλειος Θ. Σταυρίδης, «Προσφώνησις προς την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικόν Πατριάρχην κον Βαρθολομαίον», Αθανάσιος Ι. Καλαμάτας: «Διατριβή περί Ευθανασίας. Ένα μικρό και παραμελημένο έργο του Ευγένιου Βούλγαρι».
Παρουσιάζονται επίσης η διδακτορική διατριβή της Σταυρούλας Λυκιαρδοπούλου «Η εκπαίδευση στη Λέσβο κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας (1800 - 1912)», Μυτιλήνη 2008 (περίληψη), και η μεταπτυχιακή μελέτη της Αρτέμιδος Μυλοπτέρη «Η εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στη Λέσβο κατά την περίοδο 1914 - 1920», Μυτιλήνη 2004 (περίληψη).
Αξίζει να σημειώσουμε ότι στη μελέτη με τίτλο «Ανέκδοτα πατριαρχικά έγγραφα περί του Λειμωνιακού Ζητήματος (1881 - 1888)» ο Απόστολος Σπανός προχωρά στη διπλωματική έκδοση 37 πατριαρχικών εγγράφων, στα οποία σε γενικές γραμμές παρουσιάζονται η πολιτική και οι επιλογές του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Λειμωνιακό Ζήτημα, διαμάχη που για μια 20ετία (1866 - 1886), με επίκεντρο την ιστορική Μονή Λειμώνος, απασχόλησε την εκκλησιαστική κοινότητα της Επαρχίας Μηθύμνης.