ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΡΑΜΜΑ

Μία νύχτα με τραγούδια στο YouTube, αντιπερισπασμός στο λευκό χαρτί, που απόψε εχθρεύεται τη σκέψη. Βίντεο στο απέραντο καταθετήριο και καθαρτήριο της ψυχής από ανθρώπους άγνωστους, που ποιος ξέρει ποια αυταρέσκεια, ποια ενεδρεύουσα μοναξιά, ποια εξεγερμένη φιλοδοξία ή ποια παραβιασμένη Κερκόπορτα τους έσπρωξε ώστε να άρουν τους ενδοιασμούς και επικαλούμενοι την ανωνυμία του διαδικτύου, να μοιραστούν τους στίχους και τη μελωδία του εαυτού τους. Άνθρωποι, που με κώδικες την εικόνα, το λόγο και τη μουσική, εξομολογούνται στην οικουμένη τις άτακτες υποχωρήσεις των έργων τους και τις αναβολές της καρδιάς τους. Άλλοτε αφιερώνοντας στη γυναίκα που τους καθόρισε κι άλλοτε αποδεσμεύοντας πολύ περισσότερα, από όσα αφήνουν να εννοηθούν οι προθέσεις τους και οι αναστολές τους.
Και πάνω από όλα, η αγωνία να αφεθούν παντού τα πειστήρια της ύπαρξης. Να, να, ήμουν και εγώ εκεί, ένιωσα, πόνεσα, δημιούργησα, χάρηκα... να, είμαι κι εγώ μία ανεπανάληπτη στιγμή στην Πλάση. Να εγώ, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση της έκστασης του Θεού, που στο παραλήρημα της αγάπης Του με γέννησε και μου ζήτησε να μεθύσω τους λογισμούς μου με τον έρωτα του αιώνιου, αψηφώντας τη θνητότητα και κραδαίνοντας την πίστη στο απροσπέλαστο και λογικά ανεδαφικό.
Και άλλες φορές πικρόχολες παρατηρήσεις από κάτω να επικυρώνουν πως η αυθάδεια και η θρασύτητα δεν είναι κι αυτές παρά εξανθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, επικλήσεις στην προσοχή μας και μεταμφίεση της ανημποριάς ενώπιον της τραγικότητας και της αδυνασίας.

Προσέξτε με, βρίζω, ειρωνεύομαι, κακοπιστώ, αδιαφορώντας για τα συναισθήματά σας, επειδή δε μου δείχνετε την αποδοχή, που τόσο ανάγκη έχω. Υπάρχω και γω, υφέρπω στις προσωπικές στιγμές, ελλοχεύω στις ευαισθησίες σας, από χίλιους δρόμους φτάνω και γω στις δικές σας διαπιστώσεις και ανασφάλειες. Είμαι σαν κι εσάς, ερμηνεύστε με.
Σχόλια και μηνύματα παντού, επικλήσεις στο αφανές, ίχνη στους τροπικούς της μέθεξης, κρυπτογραφημένες προσκλήσεις στις ζωές των άλλων, που δε ζήσαμε ή που αρνηθήκαμε να καταλάβουμε. Μία γνωριμία με τον καθένα από αυτούς θα μπορούσε να ανατρέψει συλλήβδην τα δεδομένα και τα αυτονόητα του βίου μας. Σκηνές από διακοπές, σατυρικά και δραματικά στιγμιότυπα, αποσπάσματα ενός μονόπρακτου, που κορυφώνεται με το θάνατο.
Και εκεί οι αυλαίες που τόσο νωρίς και απροσδόκητα έπεσαν, η μισοτελειωμένη ποίηση, η αρμονία που δεν επιτελέστηκε. Εκεί τα βίντεο νέων και παιδιών, που εξαίφνης έφυγαν, που πέθαναν σε τροχαία ή από ασθένεια, καταλείποντας την απόγνωση στις φλέβες των αγαπημένων. Εκεί ο κλαυθμός και η οδύνη και η ματαίωση και ο χειμώνας, που έφτασε πριν τελειώσει το καλοκαίρι.
Φωτογραφίες από στιγμές ευτυχισμένες, από περιστατικά που με μύριους τρόπους αρνούνταν την αποτρόπαια έκβαση, ματάκια ημιδιάφανα, που σε προσκαλούν στο δικό σου εξαγνισμό, στην προσωπική σου λύτρωση, χείλη που σου ψιθυρίζουν το δικό σου μοναδικό τέλος. Το «γιατί» που δονεί συθέμελα τις αντοχές και το YouTube.

Καλό ταξίδι, ψυχούλα μου, το πένθος αβάσταχτο, η ζωή ξεψύχησε τη μέρα που έφυγες. Και παντού η πεποίθηση της αντάμωσης, παντού λόγια που αντηχούν στις μελαγχολικές αναχωρήσεις των πλοίων το φθινόπωρο - θα σε ξαναδώ, άγγελέ μου, το ξέρω πως θα με βλέπεις από ψηλά, καλό ταξίδι...
Ο άνθρωπος θα οδηγηθεί στην αθανασία, μόνο και μόνο γιατί την ονειρεύτηκε.
Μέχρι σήμερα η ιστορία, η πολιτική, η οικονομία εξελίχθηκαν με βάση το αξίωμα ότι η ανθρώπινη προσωπική βιογραφία είναι ασήμαντη: Το άτομο δεν προκαλεί μεταβολή, δεν καθορίζει τους μετασχηματισμούς και τις αποφάσεις. Σημασία έχουν οι επιλογές των ηγετών, τα κοινωνικά κινήματα, η παραγωγή, οι πόλεμοι, οι τάσεις στα χρηματοπιστωτικά συστήματα. Η ιστορία δεν καταγράφει συναισθήματα, δεν ασχολείται με την καθημερινότητα. Οι νεκροί της πιστοποιούν τους θριάμβους ή τις ήττες των ισχυρών και οι πηγές, οι εκκλησίες, τα μνημεία γεραίρουν το κλέος των διοικούντων.
Ο καθένας από μας, σα να μην υπήρξε ποτέ, θα ισοπεδωθεί μετά θάνατον από το πέρασμα του χρόνου και η πορεία του στη ζωή, οι πόθοι του, οι φόβοι, οι ρόλοι και οι ιδιότητές του θα εκλείψουν μόλις χαθεί και ο τελευταίος που μας θυμάται. Μία μάζα τεθνεώτων, άμορφη, ασήμαντη, αόρατη, όσων δεν ευτύχησαν της υστεροφημίας και της αναγνώρισης.

Πόσο λάθος διδάσκεται και γράφεται η Ιστορία. Πόσο η μονάδα αγνοήθηκε, ενώ συγκροτεί το σύμπαν. Με πόση πλάνη περισσή και σπουδή ύποπτη οι «σώφρονες» παρέκαμψαν το ένστικτο, έθεσαν τα επίπλαστα κριτήρια και παραχάραξαν την αλήθεια προς χάριν της ανέφικτης αμεροληψίας, της αμφισβητούμενης αντικειμενικότητας και της υποκριτικής επιστημοσύνης. Πόσο οι σοφοί των αιώνων υποδεέστεροι των νηπίων δεν ξαναλογίζονται, μη αποδεχόμενοι την υπερβατικότητα και την αποκάλυψη.
Μα ο ιστορικός και ο αρχαιολόγος του μέλλοντος δε θα ανασκάπτει μόνο το χώμα για να στοιχειοθετήσει τις υποθέσεις του και δε θα συναινεί στη στρέβλωση, επειδή η κοινωνία απέκρυψε τεχνηέντως ή εξ αιτίας της υποτακτικής κουλτούρας της τις αποδείξεις.
Στο διαδίκτυο ένας πρωτόγνωρος διάκοσμος μορφοποιείται σκαλισμένος με τα απολιθώματα και τα τεκμήρια της ύπαρξης. Το ψηφιακό αποτύπωμα του κάθε ανθρώπου, που θα αναιρεί το καθιερωμένο, θα επινοεί το εναλλακτικό, θα διαιωνίζει το γεγονός και θα διατηρείται, όσο υπάρχει πολιτισμός, ως ανεξάληπτη μαρτυρία της παρουσίας του.
Η αλήθεια και το σημαντικό, υπό το βάρος της νέας πραγματικότητας, θα αναθεωρηθούν. Επειδή το λογικό δεν μπορεί να απεικονίσει το θυμικό, δεν αντανακλά το συλλογικό ασυνείδητο, δεν κατανοεί τη συγκυρία. Επειδή ο ρους της ιστορίας δεν πυροδοτείται από κίνητρα και αίτια, αλλά έλκεται από τους τελικούς σκοπούς, από το θάνατο και την πάλη για ζωή, από το καλό και το κακό, που ψήγματά τους μόνο μέσα στην προσωπικότητα διαφαίνονται.
Ένα συναίσθημα και ένα βίντεο στο ίντερνετ μπορεί να συνοψίσει ολόκληρη την ιστορία του ανθρώπινου γένους.
Επειδή, σε τελική ανάλυση, η συλλογιστική του πραγματισμού, που επιλέξαμε να προσκυνήσουμε, καταρρέει κάτω από τα ίδια της τα όρια.

* Ο Ευστράτιος Παπάνης είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου.