1.Ο Νερόμυλος του Νεζάμ. Ένας από τους νερόμυλους που ανήκαν στα Χύδηρα, βρίσκεται αρκετά μακριά από το χωριό. Χαμηλά, προς την Τζίθρα, βρίσκεται η περιοχή Πληγόνι.Το κυριότερο παραπόταμο που συμβάλλει με τον Βούλγαρη στο Πληγόνι, είναι η Ποταμιά, που έρχεται από τα ΝΔ, από μια περιοχή με την αρχαία θέση στο Κλαδομάντρι. Στην πορεία του μαζεύει τα νερά με πολλά ρέματα, από τις πλαγιές, τις κατάφυτες από δρύες, στέρφες εκτάσεις, μάντρες ζώων, αλώνια και μοναδικούς γεωλογικούς σχηματισμούς. Από τα Χύδηρα, μαζί σχεδόν με τον δρόμο προς το Πληγόνι, ξεκινά ακόμα ένας δρόμος που χάνεται στα βουνά. Σε μια στροφή του, έρχεται επάνω από το βαθύ παραπόταμο και από εκεί αρχίζει το λιθόστρωτο μονοπάτι, σε πολλά σημεία λαξευμένο στα κροκαλοπαγή πετρώματα, με διάσπαρτα πέταλα ζώων,. Περνάει από επιβλητικούς ριζιμιούς βράχους (39ο20.623 - 26ο00.950) , φτάνει στην ανατολική πλαγιά μιας ρεματιάς, που απέναντι υπάρχουν πηγές, σέτια καλλιεργειών και μια υπέροχη πλατανόφυτη ρεματιά. Το μνημείο, με πολύ υψηλό, καλοδιατηρημένο υδατόπυργο (39ο20.6773 - 26ο00.6819), με βραχύ προσαγωγό και δεξαμενή, διατηρεί το μυλαύλακο στην πλαγιά, παίρνοντας νερό από υψηλότερα, σε συμβολή μικρών ρεμάτων. Χαμηλά, στο ποτάμι σώζεται το θεμέλιο του εργαστηρίου του. Φαίνεται ότι μοίραζε το νερό σε καλλιέργειες, με πέτρινους υδροφράκτες. Μάλλον υπήρχε μικρός οικισμός στην περιοχή κατά την Τουρκοκρατία, καθώς ο μύλος ανήκε σε Τούρκο (Νεζάμ). (Εμπρός, 5-12-2002).

2. Το Κουτσομύλι της Βατούσας. Η Βατούσα διασχίζεται από ένα ρέμα, το οποίο εισέρχεται στο χωριό από την ανατολική του άκρη και εξέρχεται από την δυτική, δίπλα στα κεντράκια της εισόδου ,στον παλιό δρόμο. Τώρα οι νέος έρχεται λίγο βορειότερα. Αυτό το ρέμα κατεβάζει νερό από τον δασωμένο Κουρατσώνα και τον Αι Λια! Τελικά καταλήγει χαμηλά, δίπλα στην Μονή Περιβολής, σαν ένα βασικό παραπόταμο του Βούλγαρη. Έτσι από την ΒΑ άκρη του χωριού, από τα τελευταία σπίτια, ακολουθώντας ένα αγροτικό δρόμο, συναντάμε στην νότια όχθη του ποταμού, σε διακόσια περίπου μέτρα το Κουτσομύλι της Βατούσας, έναν καλά διατηρη μένο νερόμυλο (καταρράκτης, προσαγωγός, τοίχοι του εργαστηρίου) που δούλευε με φρα γή για 6 μήνες. Τον δούλεψε μέχρι το 1950 ο Παν. Γιαβρής (39ο22.7366 - 26ο05).

Στα Οθωμανικά Φορολογικά κατάστιχα του 1548, καταγράφονται 4 νερόμυλοι, που φορολογούνται στα Χύδηρα , οι οποίοι λειτουργούν επί 10 μήνες τον χρόνο. Δεν γνωρίζουμε ποιοι ήταν αυτοί. Όμως ο ένας που καταγράφεται στη Βατούσα ,την ίδια περίοδο, να λειτουργεί για 9 μήνες, και επειδή του Βαθύλιμνου, είναι σε στρατηγική θέση, πιθανόν να βρισκόταν και ο παλιός εδώ. Βέβαια τα σημερινά τεχνικά στοιχεία, αδυνατούν να αποδείξουν αυτή την υπόθεση.

Ο Εντυπωσιακός Νερόμυλος του Νεζάμ

Με το μυλαύλακο

Το βαγένι και την πρόσοψη

Και την έξοδο του νερού

Το Κουτσομύλι της Βατούσας

Με το βαγένι του

Τον προσαγωγό

Και το κιγκλίδωμα στο βαγένι.