H ιστορία είναι μια συνεχής διαδικασία στον χρόνο, που παρουσιάζεται στο μακρινό μέλλον σαν ένας κάναβος, με αμέτρητα «μάτια», που «ανασκαφές» των λογής-λογής ερευνητών πασχίζουν να γεμίσουν! Παρόλα αυτά η «συνέχεια» είναι στην πραγματικότητα ένα μωσαϊκό, υποκειμενικής ή και αντικειμενικής πραγματικότητας! Στον χώρο μας που ερευνούμε, οικονομικά συμφέροντα, μας δίνουν μια «εικόνα» της μεταβυζαντινής περιόδου και συγκεκριμένα των πρώτων αιώνων της Τουρκικής Κατοχής! Οικονομικής σημασίας τα οθωμανικά κατάστιχα, καταγράφουν προϊόντα, ανθρώπους, μοναστήρια, μύλους που δίνουν φόρους! Δεν ενδιαφέρουν οι εκκλησίες και τα τεμένη! Το 1548 το Κatatortoz, έχει 54 χριστιανικά σπίτια και τρία μουσουλμανικά και πληρώνει φόρο (σε Akce) για μια μεγάλη ποικιλία γεωργικών προϊόντων με κυριότερα το σιτάρι (864), το μούστο (354), το λάδι (342), τις ελιές (276), αλλά και τα ψάρια (254), το λινάρι (255), τις κυψέλες (225), τα κουκιά, τα σύκα (176), τα μαυρομάτικα φασόλια, τα κουκούλια μεταξοσκώληκα, το βαμβάκι, τα αμύγδαλα, τα καρύδια, τα κάστανα, την σίκαλη, τον βίκο, τα ρεβίθια, τα γουρούνια! Αναφέρονται οι δύο νερόμυλοι και το μοναστήρι στα Cilya!* Το 1565 αναφέρεται στον κώδικα της Μητρόπολης Μυτιλήνης σαν Κάτω Τρίτος ή Εκατόντριτος! Το 1671 τα σπίτια των Χριστιανών είναι 72 και των Μουσουλμάνων αυξάνονται στα 105! Είναι το φαινόμενο που παρατηρείται σ’ όλη τη Λέσβο! Ο φόρος από 5769 Α το 1548 αυξάνεται σε 56.331 το 1671 (αντιστοιχεί σε 10.242 του 1548)** Δεν γνωρίζουμε τίποτα άλλο, κι όμως ενδιαφέρουν τα ονόματα των ανθρώπων που φορολογούνται! Όπως π.χ. Κώστας Ευαγγελινός ή χήρα Γιακουμίδενα! Για τον ίδιο λόγο, την οικονομική ενίσχυση του Παναγίου τάφου, γυρίζουν μοναχοί και καταγράφουν ονόματα που χαρίζουν λάδι και ελιές, τον Οκτώβριο του 1653!Καταγράφονται κάτοικοι του χωρίου Κιτάδος-Κάτω Τρίτο την 8^ην Οκτωβρίου, ενώ την 9^ην Οκτ. εις το Κάτω Τρίτω, όπου αναφέρεται «την σήμερον ήλθαν, τα κάτω μέρη…» και αναφέρονται οι χορηγοί. Ανάμεσα τους και ο «αντώνης χαμηλός δόσει κι αυτός δύο ριζαις ελιές, όπου έχει εις τον άγιον νίκονα, δίδη ένα λαγίνη λάδι εις μνημόσυνον»! Θα συζητήσουμε μετά αυτά τα γραφόμενα για την τοπογραφία του χωριού και τον Κιτάδο, αφού κάπου αναγράφεται και το «Άνω τρίτω».*** Δεν γνωρίζουμε την σχέση όλων αυτών με τους σημερινούς μαχαλάδες Χαράκια (βορινός λόφος) και Μπουντίκα ή Μακελειός (νότια)! Εδώ υπάρχει και η μαρμάρινη βρύση του Ντάτη, του 1825, με διάκοσμο τα κυπαρίσσια και ροζέτες, αστείρευτη σε καιρούς ανομβρίας!****

* Κ. Καμπουρίδης: Η Λέσβος τον 16^ο αι. σελ. 72 και 439

** Δ. Ν. Καρύδης - M. Kiel.: Μυτιλήνης Αστυγραφία και Λέσβου Χορογραφία σελ. 144

*** Μου τους έστειλε ο συνάδελφος Κ. Κώστας

**** Μάκη Αξιώτη: Βρύσες της Λέσβου, σελ. 11

με άνω και κάτω «μέρη»

τα Χαράκια από τον Μακελειό

Των ηρώων

των βρακάδων

των ελαιώνων

του φούρνου με τα υπέροχα παξιμάδια

της Βρύσης του Ντάτη