Η οικογένεια Βασιλείου, εμφανίζει μια ενδιαφέρουσα πορεία μέσα στην Βιομηχανική Ιστορία της Λέσβου. Ενεργοποιείται βασικά στην Ελαιουργία, με έδρα τα Λουτρά. Εκεί υπήρχε ο Πύργος της οικογένειας , αρκετά μεγάλος με τα ξύλινα του σαχνισίνια στον τρίτο όροφο, που τώρα είναι ερειπωμένος.

Το μεγάλο εργοστάσιο στα Λουτρά, διέθετε Ελαιοτριβείο, Αλευρόμυλο και Πυρηνεργοστάσιο. Με τους δύο υπέροχους καπνοδόχους, λειτουργεί από το 1891 (μαρμάρινη πλάκα 4 Δεκ. 1891 ΑΠ.Β), ενώ στη Σκάλα, από το 1909, υπάρχει το Ελαιοτριβείο της Ειρήνης Α. Βασιλείου (μετά Ζαΐρα). Πολύ νωρίς αποφασίζουν να επεκταθούν στην απέναντι Γεραγώτικη περιφέρεια, με την ακμάζουσα ελαιοκαλλιέργεια και την παρουσία πολλών Ελαιοτριβείων και Σαπωνοποιείων. Ίσως βέβαια και ένας άλλος λόγος ήταν και το Λιμάνι του Περάματος, με έντονη την εμπορική κίνηση του ελαιολάδου και του σαπουνιού ! Τον 19^ο αι. η χρήση της μαούνας, που την τραβούν άλλα πλεούμενα, περνά απέναντι εμπορεύματα, ανθρώπους και ζώα. Μάλιστα μετά την χρήση του ατμού στο νησί, το 1857 περίπου, εκτοπίζονται οι ελαιόμυλοι των χωριών και οι υδροκίνητοι αλευρόμυλοι! Στα εργοστάσια ατμού γίνονται όλες αυτές οι δουλειές.

Η Εταιρία, για να παίρνει ελιές και από τη Γέρα, χτίζει αποθήκες με σκάλα (τα Αμπάρια) και τις μεταφέρει με μαούνες απέναντι . Βρίσκονται 700 μέτρα νοτιότερα από το βιομηχανικό Πέραμα και διαθέτουν σκάλα. Το μέρος ονομάζεται Ντεκές , από το εκεί καφενείο, στο οποίο ψήνανε σαρδέλες σε μαγκάλι με πολύ καπνό, όπως στους «τεκέδες»! Το 1923 , κτίζουν δίπλα Ελαιοτριβείο .Φαίνεται πως ο ανταγωνισμός στο μικρό εργοστάσιο δεν συνέφερε και έτσι το 1930 το αγοράζει ο Σωτήρης Πολυχρονίδης που έρχεται από την Αμερική και το προικίζει μετά στον γαμπρό του Θεόδωρο Φράγκου. Ονομάζεται του Φράγκου η μηχανή, ενώ προηγουμένως υπήρχε και το τοπωνύμιο «στου Σωτηράκη». Η επιγραφή που υπάρχει ακόμα σε πωρόλιθο αναφέρει ΣΙΠ 1924. Δηλαδή Σωτήρης Ι Πολυχρονίδης. Οι Βασιλείου βρίσκονται πριν στους Λάμπου Μύλους, όπου οι πανάρχαιοι νερόμυλοι από τις αθάνατες πηγές, αποτελούσαν μια ενδιαφέρουσα προβιομηχανική περιοχή. Φαίνονται να κατέχουν ένα από τους παλαιότερους νερόμυλους, κάτω από τον δρόμο, ο οποίος έφερε τα νερά με ξύλινο μυλαύλακο στηριγμένο στους υπάρχοντες ακόμα κτιστούς στύλους και μετά με πάλι ξύλινο βαγένι, γύριζε η μυλόπετρα. Αυτόν το νερόμυλο τον νοίκιασαν το 1849 στον Νίκο Γιουκαρή. Μετά απέκτησε τα γνωστά αρθρωτά μεταλλικά βαγένια.

*Συμβόλαια αγοραπωλησίας 1934 , προσωπική επικοινωνία με τον Αρχιτέκτονα Σωτήρη Φράγκου.

**Μάκη Αξιώτη: Υδρόμυλοι Αιολίδα 2009.

Τα Εργοστάσια Βασιλείου στα Λουτρά

Του 1891

Και ο Πύργος της οικογένειας

Το εργοστάσιο της Ειρήνης Βασιλείου στη Σκάλα

Μηχανή Φράγκου, αμπάρια και Ντεκές

Του 1924

Ο μύλος Γιουκαρή στους Λάμπου Μύλους

Με τους κτιστούς στύλους