Στο προηγούμενο άρθρο μιλήσαμε για τις δολοφονίες γυναικών που παραδίδονται από την αρχαιότητα. Και σήμερα το ενδιαφέρον μας απορροφούν παρόμοια περιστατικά δίνοντας μικρότερη σημασία σε περιστατικά βασανισμού και άσκησης διαρκούς βίας εναντίον των γυναικών. Γιατί μπορεί να υπάρχουν γυναίκες που πεθαίνουν μια φορά, αλλά υπάρχουν και γυναίκες που πεθαίνουν κάθε μέρα στα χέρια αδίστακτων ανδρών. Και αισθάνεται κανείς πραγματική αηδία και απέχθεια, όταν διαπιστώνει πως είναι τόσο μεγάλη η φθορά συνειδήσεων που έχουν υποστεί οι περισσότεροι άνθρωποι που όποια πέτρα και αν σηκώσει κανείς θα βρει μια περίπτωση διαφθοράς και απανθρωπιάς. Γιατί όπως είχε πει ο Πλάτων δίκαιος δεν είναι αυτός που δεν αδικεί, αλλά αυτός που θα μπορούσε να αδικήσει και δεν αδικεί. Και δυστυχώς όποιος μπορεί να αδικήσει σήμερα, αδικεί με όποιο τρόπο μπορεί!  

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική γραμματεία ο άνδρας ήταν κυρίαρχος στην ιδιωτική και πολιτική ζωή. Στα ομηρικά έπη ο άνδρας προτρέπει ή διατάζει τη γυναίκα λέγοντας «κοίταζε τη δουλειά σου, τον αργαλειό και τη ρόκα // και διάταζε τις δούλες σου να εργάζονται πιο γρήγορα» (Ιλιάδα Ζ 490 ,Οδύσσεια Α 356 : τα σαυτής έργα κόμιζε ιστόν τ’ ηλακάτην// τε και αμφιπόλοισι κέλευε έργον εποίχεσθαι». Ο Ξενοφών πάλι, παρατηρεί πως «ο θεός έπλασε τη γυναίκα κατάλληλη για τα εσωτερικά έργα και τις φροντίδες του σπιτιού» (Οικον. ΥΙΙ 22: την φύσιν της γυναικός ο θεός παρεσκεύασεν επί τα ένδον έργα και επιμελήματα) και ο Πλάτων έλεγε πως «αρετή της γυναίκας είναι να διοικεί καλά το σπιτικό της, να είναι καλή νοικοκυρά και να υπακούει στις εντολές του άντρα της» ( Μέν. 71e : ει δε βούλη γυναικός αρετήν, ου χαλεπόν διελθείν, ότι δει αυτήν την οικίαν ευ οικείν, σώζουσάν τε τα ένδον και κατήκοον ούσαν του ανδρός ).  

Χαρακτηριστικές είναι οι απόψεις που εκφράζουν κάποιες Νεοπυθαγόρειες γυναίκες που έζησαν στους ελληνιστικούς χρόνους, απόψεις που αντικατοπτρίζουν την πραγματική θέση της γυναίκας κατά την κλασική περίοδο. Μία από αυτές λέει πως στον άντρα ταιριάζουν τα αξιώματα του στρατηγού, του πολιτικού και του ρήτορα, ενώ στη γυναίκα να μένει στο σπίτι και να υποδέχεται και να περιποιείται τον άνδρα (Στοβαίος, Ανθολ., Δ ΧΧΙΙΙ 61), ενώ μια άλλη ζητά από τις γυναίκες να αποφεύγουν την πολυτέλεια, να μη φορούν κοσμήματα και αρώματα, να μην πλέκουν τα μαλλιά τους και να μη χτενίζονται με τεχνικούς τρόπους, να μη βάζουν πούδρες στα μάγουλα, να μη βάφουν τα χείλη τους, τα φρύδια ή τα μάτια, να μη βάφουν τα μαλλιά τους, γιατί, όπως τονίζει, «ομορφιά της γυναίκας είναι η φρονιμάδα». Ζητά από τις γυναίκες να δέχονται με υπομονή τις ιδιοτροπίες και τα ελαττώματα του άντρα τους, τις αρρώστιες του, τις κραιπάλες του, τις απιστίες του, γιατί, όπως έλεγε, «ανδράσι επιχωρέεται αμαρτία αυτή, γυναιξί δ’ ούκοτε», όπως και τις τσιγκουνιές του, τις ζηλοτυπίες του, τη γκρίνια και τις βρισιές του (Στοβαιος, Ανθολ. Δ ΧΧΥΙΙΙ 19).  

Οι Αθηναίοι από τις γυναίκες τους ζητούσαν παιδιά και νοικοκυροσύνη. Τις απέκλειαν από τις δημόσιες εμφανίσεις και αρνιούνταν σ’ αυτές κάθε πρωτοβουλία. Τόνιζαν πως «στολίδι της γυναίκας είναι η σιωπή» (γυναιξί κόσμον σιγή φέρει). Ο άνδρας εύκολα διέλυε τον γάμο του, που στηριζόταν κυρίως στη μεγάλη προίκα της γυναίκας. Αξιοσημείωτο είναι πως και οι ίδιες οι γυναίκες φαίνεται πως είχαν αποδεχθεί τη μοίρα τους και πίστευαν στην κατωτερότητά τους έναντι του άντρα. Ο Ξενοφών βάζει τη γυναίκα του Ισχόμαχου να ρωτά: «ποια είναι η δύναμή μου; Από σένα εξαρτώνται όλα* η μητέρα μου μου είπε πως δική μου δουλειά είναι να είμαι συνετή» (Οικον. ΥΙΙ 14: τις δε η εμή δύναμις; αλλ’ εν σοι πάντα εστίν. εμόν δ’ έφησεν η μήτηρ έργον είναι σωφρονείν). Η γυναίκα δεν είχε το δικαίωμα να επιλέξει τον άντρα της από την ομηρική κιόλας εποχή. Από παλιά ίσχυε το « ας είναι σύζυγός σου όποιον τυχόν επιλέξουν οι γονείς σου» (Στοβαίος, Γαμ. Παραγγ.: έστω σοι πόσις ούτος , ον αν κρίνωσι τοκήες).  

Η εξωτερική δράση των γυναικών στην Αθήνα περιοριζόταν στην άσκηση κάποιων θρησκευτικών λειτουργιών σε ανοιχτούς θρησκευτικούς χώρους, στη συμμετοχή σε θρησκευτικές γιορτές και στα μοιρολόγια στη διάρκεια της ταφής ή την επίσκεψη τάφων και την προσφορά νεκρικών τιμών. Βέβαια, όπου οι συνθήκες το επέτρεπαν, όπως η Λέσβος και η Ιωνία, αναδεικνύονταν γυναίκες σαν τη Σαπφώ και την Ασπασία, τη σύζυγο του Περικλή. Γυναικείες μορφές σαν την Αντιγόνη και την Ηλέκτρα ανάγονται σε μια μακρινή εποχή , όπου οι συνθήκες ήταν διαφορετικές από αυτές που επικρατούσαν στην Αθήνα ακόμη και τον 5ο αι. π.Χ. Μόνο μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο και τη χαλάρωση των ηθών που αυτός προκάλεσε οι γυναίκες βγήκαν από τον γυναικωνίτη και μπορούσαν να πηγαίνουν στο θέατρο (Πλάτων Νόμ. Γ 658 d). Ήταν μια εποχή που οι άντρες κατέφευγαν στις εταίρες ή αγόραζαν παλλακίδες, που τις είχαν στο σπίτι τους μαζί με τη νόμιμη σύζυγό τους, πράγμα που συνέβαινε και στην ομηρική εποχή, για να ικανοποιούν τις σεξουαλικές τους επιθυμίες (Δημ., Κατά Νεαίρας 1386).  

Στη Σπάρτη οι γυναίκες είχαν κάποια ελευθερία που πήγαζε από τη στρατιωτική οργάνωση της πόλης και έφτασαν στο σημείο να αποκτούν περιουσίες και να ανακατεύονται στη δημόσια ζωή (Αριστ. Πολ. 1269 b, Πλούτ. Αγης ΥΙΙ). Σύμφωνα με τον Πλούταρχο οι Σπαρτιάτες «λάτρευαν τις γυναίκες περισσότερο από όσο έπρεπε και τις αποκαλούσαν δέσποινες» (Λυκ. ΧΙΥ 47) και επέτρεπαν στα κορίτσια να γυμνάζονται μαζί με τα αγόρια ( Ξεν., Λακ. Πολ. Ι 4).  

Αυτή ήταν η παράδοση που θέλει τη γυναίκα κατώτερη από τον άνδρα, παρόλα όσα θεωρητικά λέγονται για το «ισχυρό» και το «αδύνατο» φύλο. Και δυστυχώς αυτό το στερεότυπο καλλιεργείται από όλους τους παράγοντες που διαμορφώνουν την ανθρώπινη προσωπικότητα με τα πρότυπα που προβάλλουν, πρότυπα που στηρίζονται στο τρίπτυχο χρήμα, ομορφιά και δημοσιότητα. Βέβαια, η γυναίκα με αγώνες κατόρθωσε να ανατρέψει αυτό το πρότυπο και να πετύχει κάποιες ισορροπίες όσον αφορά τις σχέσεις της με τον άνδρα, αλλά στη συνείδηση πολλών ανδρών δεν έχει αλλάξει τίποτε. Πολλοί άνδρες θεωρούν τη γυναίκα «πράγμα» και τη χρησιμοποιούν σαν πράγμα! . Δεν ξέρω αν η χειραφέτηση της γυναίκας, όπως έγινε, ωφέλησε την ίδια, τον άνθρωπο γενικά και την κοινωνία. Όμως οφείλουμε να δεχτούμε πως τα δύο φύλα είναι συμπληρωματικά μεταξύ τους. Όπως και αν έχει το πράγμα, ένα είναι βέβαιο, πως είναι αδιανόητο να διαχωρίζεται η γυναίκα από τον άνδρα, γιατί, όπως έλεγε κάποιος, αν ο άνδρας είναι το λουλούδι η γυναίκα είναι το άρωμά του……