Οι τεχνητοί ενδοφακοί αντικαθιστούν τον κρυσταλλοειδή φακό του ματιού, ο οποίος αφαιρείται κατά την επέμβαση του καταρράκτη. Oι τεχνητοί ενδοφακοί υπάρχουν από τα μέσα της δεκαετίας τού 1960. Ο πρώτος ενδοφακός έγινε αποδεκτός από το FDA των ΗΠΑ το 1981.

Παλαιότερα οι ασθενείς που υποβάλλονταν σε επέμβαση καταρράκτη, παρέμεναν άφακοι και έπρεπε να χρησιμοποιούν είτε πολύ χοντρά γυαλιά οράσεως, είτε φακούς επαφής για να μπορούν να βλέπουν.
Τα τελευταία χρόνια έχουμε στη διάθεσή μας καινούργιους τύπους ενδοφακών, με τους οποίους μπορούμε ταυτόχρονα με τον καταρράκτη να διορθώσουμε και άλλες παθήσεις των ματιών, όπως είναι η πρεσβυωπία και ο αστιγματισμός.
Πολυεστιακοί και προσαρμοστικοί ενδοφακοί:

Οι κλασσικοί ενδοφακοί είναι μονοεστιακοί, πράγμα που σημαίνει ότι προσφέρουν στον ασθενή καλή όραση μόνο σε μία συγκεκριμένη απόσταση. Η όραση των ασθενών που υποβάλλονται σε επέμβαση καταρράκτη κατά την οποία γίνεται εμφύτευση μονοεστιακού ενδοφακού, βελτιώνεται σημαντικά. Όμως ο ασθενής χρειάζεται διορθωτικά γυαλιά, είτε για μακριά είτε για κοντά, είτε για τον υπολογιστή, με το συγκεκριμένο τύπο ενδοφακού. Με τους πολυεστιακούς και προσαρμοστικούς ενδοφακούς παρέχεται η δυνατότητα στους ασθενείς μετεγχειρητικά να βλέπουν καθαρά χωρίς γυαλιά σε περισσότερες από μία αποστάσεις.

Συνήθως οι ασθενείς με την καθοδήγηση του γιατρού επιλέγουν ενδοφακούς που προσφέρουν καλή όραση χωρίς γυαλιά, είτε μακριά και κοντά είτε μακριά και σε ενδιάμεση απόσταση. Το κόστος των ενδοφακών αυτών είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο κόστος των μονοεστιακών ενδοφακών και για το λόγο αυτό δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία ούτε στην Ευρώπη ούτε στην Αμερική.

Το ίδιο συμβαίνει και στη χώρα μας. Πριν ληφθεί απόφαση για την εμφύτευση ενός τέτοιου ενδοφακού, θα πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο συνύπαρξης άλλης οφθαλμολογικής πάθησης.
Τορικοί ενδοφακοί για τη διόρθωση αστιγματισμού:

Οι τορικοί ενδοφακοί έχουν σχεδιαστεί για τη διόρθωση του αστιγματισμού και ανήκουν επίσης στην «ειδική» κατηγορία ενδοφακών. Σε ασθενείς με προϋπάρχοντα αστιγματισμό από μία έως τρεις διοπτρίες, υπάρχει ένδειξη για την ένθεση αυτών των ενδοφακών, διότι προσφέρουν πολύ καλή όραση χωρίς γυαλιά. Το κόστος των τορικών ενδοφακών δεν καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία ούτε στην Ευρώπη, ούτε στην Αμερική. Είναι καθοριστικής σημασίας το σωστό προεγχειρητικό μαρκάρισμα του κερατοειδούς και η καλή επικέντρωση του ενδοφακού διεγχειρητικά στον άξονα του αστιγματισμού. Με μελέτες έχει αποδειχθεί ότι οι ενδοφακοί αυτοί διατηρούν την επικέντρωσή τους μετεγχειρητικά, διατηρώντας το καλό μετεγχειρητικό αποτέλεσμα σε βάθος χρόνου. Εναλλακτική λύση για τη διόρθωση του αστιγματισμού, κατά τη διάρκεια της επέμβασης καταρράκτη, είναι οι χαλαρωτικές τομές στο σκληροκερατοειδές όριο. Οι τομές αυτές γίνονται κατά μήκος του πιο κυρτού άξονα του κερατοειδούς.

Ασφαιρικοί ενδοφακοί:
Οι κλασσικοί ενδοφακοί είναι σφαιρικοί, γεγονός που σημαίνει ότι η πρόσθια επιφάνειά τους είναι ομοιόμορφα σφαιρική. Στους ασφαιρικούς ενδοφακούς η επιφάνειά τους είναι περισσότερο επίπεδη στην περιφέρεια του ενδοφακού, με αποτέλεσμα μετά την εμφύτευσή τους να ελαττώνεται η σφαιρική εκτροπή του χειρουργημένου οφθαλμού. Με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται η ευαισθησία στην αντίθεση και η ποιότητα της όρασης των ασθενών μετεγχειρητικά.

Ενδοφακοί που φιλτράρουν το μπλε φως (blue light-filtering IOLs):
Το μπλε φως του οποίου το μήκος κύματος βρίσκεται μεταξύ 400 έως 500nm του ορατού φάσματος, μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον αμφιβληστροειδή χιτώνα και έχει αποδειχθεί ότι παίζει ρόλο στην ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Οι ενδοφακοί που φιλτράρουν το μπλε φως, έχουν διαφανές κίτρινο χρώμα και σκοπό έχουν την προστασία του αμφιβληστροειδούς από το μπλε φως. Η ελαφρά κίτρινη απόχρωση του ενδοφακού δεν επηρεάζει την αντίληψη των χρωμάτων από τον ασθενή.

Σήμερα, πολλοί τύποι ενδοφακών έχουν το χαρακτηριστικό φίλτρο για το μπλε φως και η ένθεσή τους είναι απολύτως ενδεδειγμένη σε ασθενείς που πάσχουν από ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η επιλογή του ενδοφακού μετά από επέμβαση καταρράκτη είναι εξατομικευμένη. Θα πρέπει ο ασθενής μαζί με τον οφθαλμίατρό του να συναποφασίζουν για την ένθεση του ενδοφακού, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη την επιθυμία των ασθενών για καλή όραση χωρίς γυαλιά μετεγχειρητικά και τους περιορισμούς που έχει ο κάθε ξεχωριστός τύπος ενδοφακού.