Κάποιος έλεγε πως αυτός που αποφασίζει να ασκήσει κριτική για το έργο κάποιου προσώπου πρέπει από την αρχή να δηλώνει δύο πράγματα: α) ποια σχέση έχει με το πρόσωπο αυτό και β) αν έχει ασχοληθεί με αυτό που αποτελεί αντικείμενο της κριτικής του. Καταλαβαίνει κανείς πως αυτός που λέει αυτά αμφισβητεί την αντικειμενικότητα και αμεροληψία των βιβλιοκριτικών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας και αμφιβάλλει για την εγκυρότητα και την αξιοπιστία τους. Εγώ δηλώνω πως ο κ. Παρασκευαϊδης είναι φίλος καλός και συνάδελφός μου και πως έχω μελετήσει το λεσβιακό γλωσσικό ιδίωμα και έχω μελετήσει όλα τα λεξικά που έχουν εκδοθεί μέχρι τώρα όσον αφορά το θέμα αυτό.

Όμως ο κ. Παρασκευαϊδης δεν έχει ανάγκη από διαφήμιση και προβολή, γιατί γι’ αυτόν μιλά το πολυσχιδές έργο του που καλύπτει το ιστορικό, το λαογραφικό, το λογοτεχνικό και το γλωσσολογικό πεδίο. Το τελευταίο έργο του με τον τίτλο Το μανταμαδιώτικο γλωσσικό ιδίωμα που κυκλοφόρησε το 2025 μπορεί να θεωρηθεί συνέχεια και συμπλήρωμα δύο προηγούμενων βιβλίων του, αυτού που φέρει τον τίτλο Τουρκικές λέξεις στο μανταμαδιώτικο γλωσσικό ιδίωμα που εκδόθηκε το 2020 από τον Σύλλογο Γυναικών Μανταμάδου Λέσβου και αυτού που φέρει τον τίτλο Μανταμαδιώτικες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις που εκδόθηκε και αυτό το 2020 και αποτελεί προϊόν συνεργασίας του συγγραφέα με τον Παν. Στ. Παρασκευαϊδη.

Ο τίτλος του παρόντος βιβλίου που αποτελείται από 550 σελίδες είναι στενότερος του περιεχομένου του, γιατί αυτό μετά από τον Πρόλογο και το Προλογικό Σημείωμα (σσ. 11-24) αναφέρεται στα Κύρια Χαρακτηριστικά του Μανταμαδιώτικου Ιδιώματος (σσ. 26-42) και στη συνέχεια παραθέτει το Λεξιλόγιο του Ιδιώματος Μανταμάδου που καταλαμβάνει και το μεγαλύτερο μέρος (σσ. 45-413). Όμως το βιβλίο αυτό δεν τελειώνει εδώ. Ακολουθούν σελίδες με Ιδιωματικές μανταμαδιώτικες φράσεις (σσ. 414-422), ποικίλες μανταμαδιώτικες ιστορίες με λαογραφικό ενδιαφέρον σε Παράρτημα (σσ.423- 433) και σύντομα βιογραφικά σημειώματα Συγγραφέων- Ερευνητών που ασχολήθηκαν με τη λαογραφία και το γλωσσικό ιδίωμα του Μανταμάδου και αναφέρονται στο βιβλίο (σσ. 435-442). Το βιβλίο κλείνει με κάποια πρόσθετα σατιρικά, λαογραφικά , ηθογραφικά και λογοτεχνικά κείμενα γραμμένα στο μανταμαδιώτικο γλωσσικό ιδίωμα (σσ. 443-445), με τη σχετική Βιβλιογραφία (σσ. 546-548) και ένα Ευρετήριο Κειμένων του Παραρτήματος (σσ. 549- 551).

Η σύντομη αναφορά στα περιεχόμενα του βιβλίου δείχνει τον πλούτο της ύλης και του λεξιλογίου που είχε να ελέγξει ο συγγραφέας. Κάποιος είχε πει πως το λεσβιακό γλωσσικό ιδίωμα είναι «ατίθασο πράγμα» και δεν ελέγχεται εύκολα. Ο κ. Παρασκευαϊδης κατάφερε να το «τιθασεύσει» και να μας δώσει ένα βιβλίο που, όπως λέει ο ίδιος, «ανοίγει ένα παράθυρο στο παρελθόν και μας βοηθά να διασώσουμε τον ντόπιο πολιτισμό και να επιστρέψουμε στις πνευματικές μας ρίζες σε μια εποχή που ελάχιστα γνωρίζουμε ή αγνοούμε εντελώς τις ιστορικές και πνευματικές καταβολές μας, σε μιαν εποχή που δεν ξέρουμε πού βαδίζουμε και τι κάνουμε» (σ. 19).

Η επιλογή των λημμάτων του Λεξικού έγινε με τρόπο που να μη χάνει αυτό τον ιδιωματικό του χαρακτήρα. Το κάθε λήμμα συνοδεύεται από πλήθος λεξικογραφικών πληροφοριών που έχουν ως στόχο την πληρέστερη και ευκολότερη προσέγγιση και κατανόηση. Οι πληροφορίες αυτές είναι φωνητικές και έχουν σχέση με την πιστή απόδοση της προφοράς του λήμματος, μορφολογικές /γραμματικές και έχουν σχέση με την ένταξη του κάθε λήμματος στο γραμματικό είδος στο οποίο ανήκει, σημασιολογικές και έχουν σχέση με τον προσδιορισμό της σημασίας ή του συνόλου των σημασιών κάθε λήμματος με την ένταξή του μέσα σε ένα παράδειγμα με μορφή πρότασης κ.λπ. και ετυμολογικές που αποσκοπούν στον πλήρη ετυμολογικό προσδιορισμό κάθε λήμματος. Θετικά στοιχεία του λεξικού θεωρώ α) ότι οι φράσεις που χρησιμοποιούνται αντλούνται από διάφορα κείμενα και αναφέρεται η πηγή, β) ότι η ετυμολογία ή οι ετυμολογίες, αν υπάρχουν περισσότερα του ενός ενδεχόμενα, ξεκινά από το σχετικό λήμμα και ανατρέχει μέσω της μεσαιωνικής και ελληνιστικής εποχής στην αρχαιότητα, διαδικασία που μας επιτρέπει να δούμε την πορεία που ακολούθησε μια λέξη μέχρι να φτάσει σ’ εμάς με μια συγκεκριμένη μορφή και γ) ότι σε μερικά λήμματα αναφέρονται διάφορες συνήθειες, προλήψεις, ήθη, έθιμα των παλιών Μανταμαδιωτών που καθιστούν πιο εύκολη την προσέγγιση του λήμματος, αλλά παράλληλα δίνουν στο Λεξικό και λαογραφικό ενδιαφέρον πέρα από το γλωσσικό.

Ο Παλαμάς είχε χαρακτηρίσει τη γλώσσα ενός λαού «νικήτρα του θανάτου», εννοώντας πως ένας λαός χάνεται μαζί με την απώλεια της γλώσσας του. Γι’ αυτό άλλωστε λαοί που κατέκτησαν άλλους λαούς και θέλησαν να τους αφομοιώσουν και να τους εξαφανίσουν προσπάθησαν από τη γλώσσα τους να τους απομακρύνουν. Αυτή τη γλώσσα που τείνει να εξαφανιστεί στην ιδιωματική της μορφή προσπαθεί να διασώσει ο κ. Παρασκευαϊδης, ενώνοντας την προσπάθειά του με την προσπάθεια πολλών άλλων που συνέγραψαν Λεξικά του γλωσσικού ιδιώματος του χωριού τους. Και είναι προφανές πως αυτό το βιβλίο είναι καρπός της αγάπης που αισθάνεται αυτός για τον γενέθλιό του τόπο, για τη πατρίδα του, τον Μανταμάδο, και της αίσθησης πως με αυτό προσφέρει κάτι ωφέλιμο και χρήσιμο στο χωριό του και το νησί του.

Είναι σίγουρο πως νιώθει κανείς περήφανος, όταν βλέπει το όνομά του τυπωμένο σε κάποιο βιβλίο. Και ο κ. Παρασκευαϊδης μπορεί να νιώθει πολύ περήφανος, γιατί βλέπει το όνομά του τυπωμένο σε ένα καλό και χρήσιμο βιβλίο. Θαρρώ πως αυτό είναι πληρέστερο σε σχέση με τα άλλα Λεξικά που έχουν γραφεί για το Γλωσσικό Ιδίωμα άλλων χωριών του νησιού μας και αξίζει να διαβαστεί. Γι’ αυτό συγχαίρω τον καλό φίλο και συνάδελφο γι’ αυτή του την πνευματική δημιουργία και του εύχομαι η σπίθα της δημιουργικής πνοής που κλείνει μέσα του να δυναμώνει ολοένα και πιο πολύ και να προσφέρει στον κόσμο και άλλα πολύτιμα πνευματικά δημιουργήματα.

Αθανάσιος Φραγκούλης,

Διδάκτωρ Κλασικής Φιλολογίας