Στρατής Πασχάλης

Ποίηση σε μικρόψυχους καιρούς (δοκίμια)

Εκδόσεις Γαβριηλίδης

Αθήνα 2017, σελ. 272

«Η μικροψυχία του καιρού δεν είναι έξω από μας. Αν η επιθυμία μας να μιλήσουμε στον διπλανό μας και να του μεταφέρουμε το πνεύμα αυτό που ονομάζουμε ποίηση είναι ισχυρή, τότε δεν θα ήταν καλό ν’ αναζητήσουμε μέσα μας τη μικροψυχία και να την κατανικήσουμε ώστε να επιτύχουμε αυτόν το σκοπό μας; Κάτι που δεν γίνεται ούτε χωρίς κόπους, ούτε χωρίς θυσίες. Αυτό είναι άλλωστε και το στοίχημα των ημερών. O εγκλωβισμός του σύγχρονου ανθρώπου ίσως άδηλα μας προτείνει και κάποιους άλλους τρόπους για μια διαφορετική λειτουργία της ποίησης, παρά την αντιποιητικότητα των καιρών. Μιας ποίησης που αποτινάζει τη σκόνη των βιβλιοθηκών και ανοίγεται χωρίς συμπλέγματα σε μια κατά μέτωπο αναμέτρηση με το διαδραστικό τεχνολογικό μέλλον. Με ποιο τρόπο; Μα αυτό είναι και το ζητούμενο. Πράγμα που δίνει στην εποχή μας ενδιαφέρον συγκλονιστικό. Γι’ αυτό και το πικρό ερώτημα του Χαίλντερλιν δεν θέλω να το βλέπω σαν μια απαισιόδοξη διερώτηση. Προτιμώ να το αντιμετωπίζω σαν μια ρητορική απορία. Στην οποία ο ποιητής απαντά με σαφήνεια. Ερώτηση: “Μα είναι δυνατόν να παρουσιάζονται ποιητές σ’ έναν μικρόψυχο καιρό; Προς τι;” Απάντηση: “Αυτό δεν τίθεται ως ζήτημα. Ανώφελοι ή αναγκαίοι, οι ποιητές πάντα θα εμφανίζονται, σαν τους ιερείς του Βάκχου, μες στο σκοτάδι και της πιο βαθιάς νύχτας. Κυρίως τότε”».

Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το νέο βιβλίο του συμπατριώτη μας βραβευμένου ποιητή, μεταφραστή και δοκιμιογράφου Στρατή Πασχάλη. Μελέτες, άρθρα, δοκίμια, ποιητικά πεζά, εισαγωγές σε ανθολογίες, ομιλίες, παρεμβάσεις σε συνέδρια, συμμετοχές σε προγράμματα θεάτρου και αφιερώματα, είναι τα περισσότερα κείμενα του Στρατή Πασχάλη που συγκεντρώνονται εδώ. Γραμμένα από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 μέχρι σήμερα. Απηχώντας ο γενικός τους τίτλος τον γνωστό στίχο του Χαίλντερλιν, στην εποχή αυτή της κρίσης και της μετάβασης προς το απειλητικό άγνωστο, τα πεζά τούτα ας μη θεωρηθούν «δοκιμές» λόγιου ποιητή, αλλά περισσότερο εργόχειρα λυρικού στοχασμού -ακόμα κι όταν εξερευνούν πολύ πεζές διαδικασίες, όπως η λογοτεχνική κριτική- ενός χειροτέχνη της γραπτής σκέψης.

Χωρίζονται σε δύο ενότητες με τους παρακάτω τίτλους: Ο ποιητής και το πρόσωπό του, και Ανθοσυλλέκτης. Εισαγωγικά βρίσκουμε το θαυμάσιο δοκίμιο για την ποίηση με τον τίτλο «Αυτό που δεν ορίζεται».

Να μερικοί τίτλοι από τα κείμενα του τόμου: Η γλώσσα της ποίησης, Μυστικισμός και νεωτερικότητα, Από το συμβολισμό και την καθαρή ποίηση στον Έλιοτ, Χρώμα της μελαγχολίας στον αιολικό λυρισμό, Όταν η ποίηση κρίνει και κρίνεται, Το κείμενο και εγώ, Όταν οι άγγελοι περπατούν, Ο Ρεμπώ κύριος της σιωπής, Ο Καβάφης ως ποιητής και ως εργαζόμενος, Το μολύβι του Καρυωτάκη, Ο Ελύτης χωρίς την προσωπίδα του ήλιου, κ.ά..