« Έκουψι γιου Κοπς» από το Αναγνωστήριο Αγιάσου στον «Κήπο της Παναγίας»

Μια απολαυστική θεατρική παράσταση

Στις 4 με 6 του Ιουλίου φέτος, στις ωραία μετατραπείσες σε αίθουσα διαλέξεων αποθήκες Σαπλιτζά, στην Απάνω Σκάλα της Μυτιλήνης, έγινε το πρώτο συνέδριο για τη Λεσβιακή Διάλεκτο με ενδιαφέρουσες (έως εξαιρετικές…) εισηγήσεις. Το αποκορύφωμά του υπήρξε η θεατρική παράσταση σε Λεσβιακό (και τι Λεσβιακό, Αγιασώτικο!) λόγο. Το αποκορύφωμα αυτό επαναλήφθηκε στις 10 Αυγούστου, στην Αγιάσο όπως και πρώτα. Το Αναγνωστήριο Αγιάσου, το αειθαλές Αναγνωστήριο Αγιάσου, έδωσε ξανά την παράσταση για τους απόδημους χωριανούς που επιστρέφουν στη γιορτή της Παναγιάς καθώς και για όσους δεν μπόρεσαν να δουν την αρχική…

Ο Κήπος της Παναγίας (η κάπως αστεία πινακίδα Madonna΄s Garden που κατηύθυνε τους επισκέπτες ήταν τοπόσημο της Αγιάσου) είναι δημοτικό πάρκο με αναψυκτήριο, μέρος με θέα και αρκετό ανήφορο στην πρόσβαση, στοιχείο που ωστόσο δεν πτοεί τους περιπατητές, θεατές εν προκειμένω. Στον Κήπο δόθηκαν και οι δυο παραστάσεις του έργου.

Ο συγγραφέας Γιάννης Παπάνης, δόκιμος φιλόλογος με εκπαιδευτική εμπειρία στην Ελλάδα και το εξωτερικό, έγραψε την «Ιλαροτραγωδία σε πράξεις τρεις», όπως τη συστήνει στην έντυπη μορφή της τιτλοφορώντας την «Αρπαξιμιό ’νταν του μουρό, δάνα τσι γάμου τσι χουρό» με υπότιτλο αυτόν που χρησιμοποιήθηκε ως τίτλος της παράστασης « Έκουψι γιου Κοπ’ς». Σε αγιασώτικο λόγο, βέβαια, που ίσως δεν μιλιέται πλέον αυτούσιος στην πολιτειούλα, λόγω, κυρίως, εκπαίδευσης και τηλεόρασης, αλλά σίγουρα γίνεται αντιληπτός από τους θεατές που, όσο έβλεπα τουλάχιστον, παρακολουθούσαν με ιλαρότητα τα δρώμενα. Και, πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό, σε έμμετρο και συχνά ομοιοκατάληκτο λόγο!

Στο ηθογραφικό, προφανώς εκ προθέσεως, έργο, η δράση αναπτύσσεται στη δεκαετία του 1940. Ένας από τους αρνητικούς χαρακτήρες της ιστορίας μας πληροφορεί για το θέμα: « …τώρα π’ ήρτι του ΙΑΜ τσι κάνιν φτοι κουμάντου…μπουρεί να στήσιν δικαστήρια. Θα ν’είνι, είπαν,΄Λαϊκά΄, τσι θα γινούν …μυστήρια». Μια δίκη, λοιπόν, αλλά όχι από τις συνήθεις. Τα πρόσωπα έχουν συμβολικά ονόματα: Αγνή η κοπέλα, ( στο ρόλο η Κατερίνα Λεβέντη), Προκόπης ειρωνικά ο νέος (στο ρόλο ο Γρηγόρης Λιγέλης), Βασίλης ο άρχοντας (στο ρόλο ο Γιάννης Αλ. Παπάνης), Αφεντία η γυναίκα του (στο ρόλο η Γεωργία Βίγλατζη). Και οι γυναίκες της Αγιάσου με κλασικά παλιότερα ονόματα του τόπου, Κατίν’, Περμάθ’, Βλουτίν’, Κουζ’νή, (στους ρόλους η Γεωργία Βίγλατζη, η Κατερίνα Γούναρη, η Σοφία Κουταλέλλη, η Χρυσούλα Πατερέλλη)

Αυτό που βλέπουμε να εξελίσσεται στη σκηνή-πατάρι είναι μια τετριμμένη ιστορία από την ελληνική επαρχία προ αντισύλληψης! Μια φτωχή ψυχοκόρη, aka υπηρέτρια χωρίς μισθό, μένει έγκυος από τον γιο του πλούσιου νοικοκυριού, ο οποίος και, βέβαια, με απόφαση και στήριξη του πατέρα του, αρνείται, όχι τόσο την υπαιτιότητα όσο την πρέπουσα ευθύνη του («μ’ είπι που θα μι πάρ’», ορκίζεται μπροστά στον λαϊκό δικαστή η πρωταγωνίστρια, αιτιολογώντας τη δική της υποχωρητικότητα). Το πρόβλημα θα λυθεί στο δικαστήριο, το λαϊκό δικαστήριο, όπου ο ξεκαρδιστικός λαϊκός δικαστής (στο ρόλο ο Παναγιώτης Σκορδάς), αυστηρός όπως και οι επίσημοι, θα αποσπάσει ακόμα κι από μάρτυρες ( στους ρόλους η Κατερίνα Γούναρη και ο Ραφαήλ Κουδουνέλλης) που δεν έχουν αυτή την πρόθεση, την αλήθεια της υπόθεσης, αλλά θα διακόψει κιόλας τη δίκη να φάνε «καφαλτί»! Ανθρώπινα πράγματα! Ο υπαίτιος («φτισιάρς») προκειμένου να διακινδυνεύσει ακόμα και τη βαρύτερη ποινή («γω λέγου α τουν μ’νουχίσουμι» προτείνει κάποιο από τα μέλη του λαϊκού δικαστηρίου), δέχεται να παντρευτεί την έγκυο ψυχοκόρη, αλλά δυστυχώς μετά «Γιου Κοπ’ς έκουψι», έφυγε, εγκατέλειψε την εξαναγκαστικά σύζυγό του…

Την εξέλιξη βλέπουμε οι θεατές είτε παρακολουθώντας άμεσα τα δρώμενα ανάμεσα στους ήρωες, στο σπίτι, στον δρόμο, στο δικαστήριο, είτε, το ωραιότερο στοιχείο, παρακολουθώντας τέσσερις γειτόνισσες να σχολιάζουν, την ώρα που δουλεύουν τα εργόχειρά τους καθισμένες σε μια σκάλα της γειτονιάς, τα νέα για την εγκυμοσύνη, τη δίκη, τον γάμο, χορός μαζί, άγγελοι, εξάγγελοι και κοινή γνώμη.

Ο σκηνοθέτης, σκηνογράφος και επιμελητής της μουσικής κ. Βασίλης Χατζηελευθερίου οργάνωσε με ρυθμό την παράσταση παρενθέτοντας εκτεταμένα μουσικά κομμάτια. Οι ηθοποιοί φαίνονταν να απολαμβάνουν τον ρόλο τους, όπως απολάμβαναν οι θεατές το θέαμα, μπορεί και περισσότερο. Πρόσθεσαν ατάκες στο κείμενο, ίσως σε συνεργασία με τον συγγραφέα, ζωντάνεψαν τον λόγο κάποιες στιγμές με μοναδικό κέφι! Μια μουσική τριάδα άρχισε και τελείωσε το έργο διασχίζοντας το προσκήνιο. Οι θεατές, όμως, εκτός από το έργο, απολάμβαναν τον καφέ, το κρασί, τις μπύρες και, αν μη τα σουβλάκια, την ωραία τσίκνα τους από το κυλικείο. Μια απολαυστική γενικά παράσταση!

Δεν ξέρουμε (πώς θα μπορούσαμε άλλωστε;) πώς λειτουργούσε το αρχαίο θέατρο, το αρχέτυπο. Από όσα όμως διδασκόμαστε στο σχολείο και διδάσκουμε και διαβάζουμε, αυτή είναι αρχική συνθήκη της αναπαράστασης στην αρχαία Ελλάδα, στα μεσαιωνικά μυστήρια, στο λαϊκό θέατρο γενικά. Να πάει κανείς με την άνεσή του, με τους δικούς του, που μπορεί να είναι και μωρά που τρέχουν ανάμεσα στους θεατές, να παρακολουθήσει πράγματα που τον αφορούν ή θα μπορούσαν να τον αφορούν, λεγμένα με τέχνη, με έμμετρο κι ωραίο τον καθημερινό λόγο, να φύγει ξαλεγραρισμένος, έστω και αν η συγκεκριμένη «κάθαρσις» των τοιούτων παθημάτων άφησε μοναχή την καημένη την Αγνή με το μωρό!

Το Αναγνωστήριο Αγιάσου κάνει λαϊκό θέατρο. Ευτυχώς! Κι αν επαναλάβει την παράσταση θα πρέπει να πάμε ομαδόν!

Για την αγιασώτικη γλώσσα τσι για ούλα τ’ άλλα…

Ζωή Κατσιαμπούρα - Παπαευστρατίου

Επίτιμη Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων

 

« Έκουψι γιου Κοπς» του Γιάννη Δημ. Παπάνη από τη θεατρική ομάδα του Αναγνωστηρίου

Συντελεστές: Σκηνοθεσία, επιμέλεια μουσικής και σκηνικών: Βασίλης Χατζηελευθερίου
΄Επαιξαν: Γεωργία Βίγλατζη, Κατερίνα Γούναρη, Κατερίνα Λεβέντη, Γρηγόρης Λιγέλλης, Ραφαήλ Κουδουνέλλης, Σοφία Κουταλέλλη, Γιάννης Αλ. Παπάνης, Χρυσούλα Πατερέλλη, Παναγιώτης Σκορδάς.
Μουσική κομπανία: Κώστας Ζαφειρίου, Παναγιώτης Σουσαμλής, Στρατής Γιαταγανέλλης
Τραγούδι: Μυρσίνη Κουτσκουδή - Βουρλή.
Υποβολείο: Δημήτρης Κλ. Κορομηλάς
Οργάνωση παραγωγής, επιμέλεια αφίσας και προγράμματος: Παναγιώτης Σκορδάς