Η Λέσβος είναι ένα νησί, που σε αντίθεση με πολλά άλλα νησιά του Αιγαίου, πολύ λίγο βάσισε, μέχρι και το πρόσφατο παρελθόν, την οικονομία της στον τουρισμό. Και τούτο διότι, ήταν ένα νησί προικισμένο για τα δεδομένα του πρωτογενή τομέα, με σημαντική ελαιοκαλλιέργεια, αλλά και κτηνοτροφία, που παρήγαγαν μάλιστα φημισμένα προϊόντα όπως το ελαιόλαδο Μυτιλήνης και τα άριστα προϊόντα τυροκομίας. Είναι φανερό όμως, ότι τα τελευταία χρόνια, η παραδοσιακή γεωργία και κτηνοτροφία περνούν κρίση, αφού τα κόστη είναι υψηλά, και ο ανταγωνισμός τουλάχιστον σε επίπεδο τιμών από περιοχές ή και ολόκληρες χώρες που έχουν εκσυγχρονίσει τις παραγωγικές τους διαδικασίες οξύτατος. Η στροφή επομένως στον τουρισμό ήταν αναγκαία για το νησί και την οικονομία του, όχι βέβαια γιατί από τη μια μέρα στην άλλη θα μπορούσε να φέρει την αναπτυξιακή άνοιξη, αλλά γιατί τουλάχιστον θα δημιουργούσε αφενός μια πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος για τους κατοίκους και αφετέρου θα δημιουργούσε έμμεσο εισόδημα στη γεωργία και την κτηνοτροφία, από τη διεύρυνση του καταναλωτικού κοινού.

Η στροφή στον τουρισμό

Η στροφή αυτή στον τουρισμό μόνο εύκολη δεν ήταν. Η σημαντική έλλειψη τουριστικών υποδομών διανυκτέρευσης τόσο σε αριθμό όσο και σε ποιότητα, η απουσία του νησιού από τα «ραντάρ» των τουριστικών πρακτόρων και διαμορφωτών της κοινής γνώμης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, οι κακές και πανάκριβες συγκοινωνίες με τον έξω κόσμο, ήταν μερικοί μόνο από τους παράγοντες που δρούσαν ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη του τουρισμού.

Τα επενδυτικά βήματα κάποιων πρωτοπόρων στον τομέα του τουρισμού δεν ήταν αρκετά για να δημιουργήσουν «κύμα», ενώ και η προσήλωση των κοινωνικών φορέων του κλάδου αλλά και των αυτοδιοικητικών αρχών σε διαδικασίες προβολής που ταίριαζαν ενδεχομένως στη Ρόδο αλλά για μια πιο παρθένα τουριστικά περιοχή όπως η Λέσβος ήταν ατελέσφορες, δεν μπορούσαν να ανατρέψουν την κατάσταση. Ενδεικτικά η τσιγκούνικη προσέγγιση του θέματος προβολή, με καταχωρίσεις σε αμφίβολης αποτελεσματικότητας έντυπα και ιστοσελίδες, και η συμμετοχή σε εκθέσεις μεγάλων αγορών της Ευρώπης σε συνθήκες «φτωχού συγγενή» ελάχιστα προσέφεραν στην πράξη στην ανάπτυξη του τουρισμού. Παράλληλα, μόλις τα τελευταία χρόνια η προβολή του νησιού άρχισε να ξεφεύγει από τα παραδοσιακά μοντέλα που προβάλει όλη η υφήλιος (τα λεγόμενα τρία s, ήλιος, θάλασσα και παραλίες) και να επικεντρώνεται στα τεράστια συγκριτικά πλεονεκτήματα του νησιού όπως η ιστορία, ο πολιτισμός του, το απολιθωμένο δάσος, η ποικιλία του τοπίου, η γαστρονομία και τόσα άλλα.

Η ανατροπή των δεδομένων ήρθε μάλλον από εξωτερικούς παράγοντες.

Ο πρώτος και βασικότερος ήταν το μεγάλο άνοιγμα της αγορά της Τουρκίας. Η θεσμοθέτηση σε μόνιμη πλέον βάση της γρήγορης επιτόπιας βίζας, σε συνδυασμό με τις καταστάσεις που βιώνουν οι πολίτες στην απέναντι ακτή έφερε ένα τεράστιο για τα δεδομένα της Λέσβου (και της Χίου και της Σάμου) κύμα τουριστών τα δύο τελευταία χρόνια, που μάλιστα είχε και τα εξής ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Πρώτον η μέση διαμονή των επισκεπτών ξεπερνά το διήμερο. Δεύτερον η γαστρονομία - και η αντίστοιχη κατανάλωση - παίζει σημαντικό ρόλο στις προτιμήσεις τους. Και τρίτον, η μέση κατανάλωση κατά επισκέπτη έχει εκτοξευτεί.

Ο δεύτερος εξωτερικός παράγοντας ήταν ότι σιγά - σιγά άρχισε να μπαίνει στη συζήτηση των πολυάνθρωπων κέντρων της ηπειρωτικής Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) η Λέσβος ως τουριστικός προορισμός.

Και οι δύο αυτοί εξωτερικοί παράγοντες έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Ότι βαρύνοντα ρόλο στην επιλογή των επισκεπτών για διακοπές στη Λέσβο και κύριο στοιχείο για την κατανάλωσή τους εδώ, παίζει η τοπική γαστρονομία και ιδιαίτερα τα επώνυμα τοπικά προϊόντα, όπως το ούζο, τα αλίπαστα, τα τυροκομικά, οι ελιές κλπ. Και μάλιστα όλα αυτά, όχι μόνο ως είδη επιτόπιας κατανάλωσης, αλλά και ως είδη που θα πάρουν μαζί επιστρέφοντας στον τόπο τους. Κάτι τέτοιο όμως είναι ιδανικό ώστε να μην καταστεί ο τουρισμός μονόπλευρη - και επομένως εύθραυστη - πηγή εισοδήματος, αλλά να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά, ως ατμομηχανή που τραβά και τους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας και κυρίως αυτούς της πρωτογενούς παραγωγής, της μεταποίησης αγροτικών προϊόντων και των λοιπών υπηρεσιών.

Και τώρα τι;

Ολη αυτή η θετική εξέλιξη απειλεί να μετατραπεί σε παλάτι χτισμένο στην άμμο αν σύντομα δεν συνοδευτεί από πολλές και αποδοτικές επενδύσεις στις τουριστικές υποδομές και σε αυτές που λειτουργούν συμπληρωματικά προς τον τουρισμό. Σε πρόσφατη Ελληνοτουρκική συνάντηση στο Επιμελητήριο Λέσβου, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, κοινός τόπος των τοποθετήσεων όλων των προσκεκλημένων ήταν ότι η απότομη αύξηση του τουριστικού ρεύματος προς το νησί, ανέδειξε τη γύμνια σε υποδομές και κυρίως σε τουριστικές κλίνες, πόσο μάλλον σε ποιοτικές τουριστικές κλίνες. Ανέδειξε επίσης ότι τα τρέχοντα οριζόντιας Πανελλαδικής εμβέλειας προγράμματα στήριξης δημιουργίας ή εκσυγχρονισμού τουριστικών και συναφών υποδομών είναι …ασπιρίνες σε καρκινοπαθή! Και ότι μοναδική επιλογή, αν θέλει η πολιτεία να «ταΐσει» την καινούργια «κότα» που γεννά χρυσά αυγά, τα νησιά δηλαδή του Βορείου Αιγαίου, μόνο με ένα ειδικό επενδυτικό πρόγραμμα γενναίας χρηματοδότησης, με αντίστοιχα γενναίες επιδοτήσεις και απλουστευμένες διαδικασίες, μπορεί να έχει αποτέλεσμα έστω σε έναν ορίζοντα δύο έως τριών ετών.

Ε και λοιπόν; Τι περιμένουμε; Το Αθηνοκεντρικό κράτος να αντιληφθεί από μόνο του αυτή την αδήριτη ανάγκη και να δράσει; Που είναι το Παλλεσβιακό, το Πανπεριφερειακό μέτωπο βουλευτών, Δήμαρχων, Επιμελητηρίων, φορέων του τουρισμού κλπ που θα απαιτήσει ομόθυμα και διακομματικά να γίνει επιτέλους το αυτονόητο; Φοβούμαστε ότι όλοι αυτοί περί άλλα τυρβάζουν. Εδώ βγήκε τις προάλλες ο Υπουργός Ανάπτυξης κ. Θεοδωρικάκος να εξαγγείλει πρόγραμμα 3 δις μέσω του Αναπτυξιακού νόμου για παραμεθόριες περιοχές μιλώντας για τη Θράκη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο, ακόμα και τη ….Θεσσαλία, και «ξέχασε» να πει ότι παραμεθόριο είναι και το Βόρειο Αιγαίο, και δεν άνοιξε ρουθούνι, δεν υποβλήθηκε έστω μια ερώτηση στη Βουλή που να βάζει στη θέση του τον …ξεχασιάρη Υπουργό!

Να ελπίσουμε ότι έστω και την ενδεκάτη ώρα - που λέει και ο Χρυσόστομος στον κατηχητικό λόγο του- κάποιοι θα ξυπνήσουν και θα τραβήξουν μαζί τους και τους υπόλοιπους; Μακάρι! Άλλωστε η ελπίδα πεθαίνει τελευταία!