Ο καθηγητής Βιολογίας στο Imperial College του Λονδίνου μάς μιλά για την πορεία που ο ίδιος ακολούθησε, πάνω στα βήματα του Αριστοτέλη, μέχρι να φτάσει στη Λέσβο, στην Καλλονή, στα γυρίσματα της «Λιμνοθάλασσας του Αριστοτέλη»…
Ο καθηγητής Βιολογίας στο Imperial College του Λονδίνου μάς μιλά για την πορεία που ο ίδιος ακολούθησε, πάνω στα βήματα του Αριστοτέλη, μέχρι να φτάσει στη Λέσβο, στην Καλλονή, στα γυρίσματα της «Λιμνοθάλασσας του Αριστοτέλη»…
Πώς ξεκινήσατε να μελετάτε για τον Αριστοτέλη; Ενδιαφερόσαστε γι’ αυτόν και πριν βρείτε το βιβλίο του «Historia Animalium» (στα ελληνικά «Περί τα Ζώα Ιστορίαι») στο βιβλιοπωλείο στο Μοναστηράκι, ή το βιβλίο αυτό υπήρξε το έναυσμα;
«Δεν μπορώ να πω ότι θυμάμαι πολύ καλά. Νομίζω, πάντως, ότι “πρωτοσυνάντησα” τον Αριστοτέλη όταν έγραφα ένα βιβλίο για τα γονίδια ανάπτυξης των ανθρώπων, το οποίο εκδόθηκε το 2004. Δεν είχα, όμως, εξετάσει σε βάθος το έργο του - το οποίο είναι πολύ ευρύ. Για μένα η τυχαία εύρεση του “Historia Animalium” στο βιβλιοπωλείο “Ερατώ” στο Μοναστηράκι, ήταν μια αποκάλυψη. Μέσα στο βιβλίο υπήρχε μια λεπτομερέστατη ζωολογία, μια καταγραφή εκατοντάδων ζώων: στοιχεία για την όψη τους, για τα φυσικά τους περιβάλλοντα, για τις λειτουργίες τους. Ήταν υπέροχο - και, σίγουρα, ήταν επιστήμη. Επιπλέον, ο μεταφραστής του βιβλίου, ο D’ Arcy Thompson, έλεγε ότι ο Αριστοτέλης έκανε όλη αυτήν τη δουλειά στη Λέσβο. Το πού έπρεπε να πάω, ήταν προφανές…»
Πώς εξελίχθηκε η όλη ιδέα για τη δημιουργία του ντοκυμαντέρ αυτού στο μυαλό σας; Πώς ήρθατε σε επαφή με το BBC και ποια είναι η συμφωνία που κάνατε μαζί τους;
«Αφού ανακάλυψα τον Αριστοτέλη, σκέφτηκα ότι θα έπρεπε να γράψω ένα βιβλίο για αυτόν, όπου θα εξηγούσα γιατί υπήρξε τόσο μεγάλος βιολόγος. Υπήρχε μόνο ένα πρόβλημα: δεν ήξερα να διαβάζω ελληνικά… Κατά τύχη, γνώρισα έναν πραγματικό γνώστη του Αριστοτέλη, τον κλασσικό φιλόσοφο Richard King, τότε καθηγητή στο Μόναχο, σήμερα στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, ο οποίος με εισήγαγε σε βαθύτερες, πιο θεωρητικές πτυχές της σκέψης του Αριστοτέλη. Έτσι, συμφωνήσαμε να γράψουμε μαζί ένα βιβλίο, που θα το ονομάζαμε “Η Λιμνοθάλασσα του Αριστοτέλη” (“Aristotle’s Lagoon”). Έξι χρόνια μετά, ακόμη γράφουμε αυτό το βιβλίο!
Δεύτερη καριέρα…
»Πρέπει να σημειώσω εδώ ότι έχω και μια… δεύτερη καριέρα, που είναι η δημιουργία τηλεοπτικών προγραμμάτων, τα οποία αφορούν την επιστήμη μου, τη βιολογία. Φέτος, ολοκλήρωσα ένα πρόγραμμα για το BBC, που αφορούσε το Δαρβίνο. Το πρόγραμμα είχε επιτυχία και το BBC με ρώτησε τι θα επιθυμούσα να κάνω στη συνέχεια. Η απάντηση ήταν προφανής: για τη “Λιμνοθάλασσα του Αριστοτέλη”. Πιστεύω ότι θα αποτελέσει ένα όμορφο ντοκυμαντέρ μικρού μήκους, για έναν από τους μεγαλύτερους διανοητές όλων των εποχών, το οποίο θα προβληθεί κάποια στιγμή, μέσα στο 2010.»
Αν δεν κάνω λάθος, το σενάριο αφορά όχι μόνο την παραμονή του Αριστοτέλη στο νησί της Λέσβου και συγκεκριμένα στον κόλπο της Καλλονής και την Αρχαία Πύρρα, αλλά και τα βήματα που ακολουθήσατε εσείς ο ίδιος μέχρι να φτάσετε στη δημιουργία του ντοκυμαντέρ. Πόσες επισκέψεις σας στη Λέσβο προηγήθηκαν, πού πραγματοποιήθηκαν τα γυρίσματα πάνω στο νησί και τι αφορούσε το κάθε ένα;
«Η ταινία είναι, κατά ένα μέρος της, ένα προσωπικό ταξίδι. Ξεκινά σε εκείνο το βιβλιοπωλείο στην Αθήνα, συνεχίζει με ένα ταξίδι με το πλοίο - σε έναν παραλληλισμό της μεταφοράς του Αριστοτέλη από την Αθήνα στη Λέσβο - και φτάνει στην ανακάλυψη του νησιού, τόσο από τον Αριστοτέλη, όσο και από εμένα τον ίδιο. Αν δεν κάνω λάθος, μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια έχω επισκεφθεί τη Λέσβο τέσσερις φορές· μία από αυτές έμεινα στη Μυτιλήνη για ένα καλοκαίρι. Και αυτό είναι και το γοητευτικό στοιχείο αυτής της ταινίας: κατά τη διάρκειά της, γνωρίζω διάφορους ανθρώπους, οι οποίοι με βοηθούν στην αναζήτησή μου. Δεν πρόκειται, όμως, απλά για ντόπιους ειδήμονες, αλλά για παλιούς φίλους. Αυτό είναι και το δώρο που σου δίνει πραγματικά η Λέσβος: Φιλίες.
Γυρίσματα παντού…
»Τα γυρίσματα έγιναν κυρίως στην περιοχή γύρω από την Καλλονή - τις αλυκές, τα έλη, τον ίδιο τον κόλπο. Ωστόσο, πραγματοποιήσαμε γυρίσματα και στα πευκοδάση, στο Απολιθωμένο Δάσος στο Σίγρι, το Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βρίσας. Προσπαθήσαμε να δείξουμε την ομορφιά και την ποικιλομορφία του νησιού. Και όπου πηγαίναμε, οι άνθρωποι - αγρότες, ψαράδες, επιστήμονες, υπεύθυνοι μουσείων - ήταν ιδιαίτερα εξυπηρετικοί. Και οφείλω να σημειώσω ότι το ντοκυμαντέρ αυτό δε θα μπορούσε να ολοκληρωθεί χωρίς τη βοήθεια του φίλου μου από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, καθηγητή Γιώργο Κόκκορη και της συζύγου του, Δήμητρας.»
Τι σημαίνει για εσάς όλο αυτό το εγχείρημα και τι πιστεύετε ότι θα σημαίνει για τη Λέσβο, όταν ολοκληρωθεί;
«Για εμένα είναι μια ευκαιρία να αφηγηθώ, σε ένα εκατομμύριο περίπου Βρετανούς, το πώς και πού ξεκίνησε η επιστήμη μου, η Βιολογία. Και αυτό είναι ένα εξαιρετικό προνόμιο. Τι θα σημαίνει για τη Λέσβο; Ήδη πολλοί Βρετανοί φυσιολάτρες - παρατηρητές πουλιών - γνωρίζουν πόσο όμορφη είναι η περιοχή της Καλλονής και καταφθάνουν εδώ κάθε άνοιξη για τη μετανάστευση των πουλιών. Ελπίζω ότι με την προβολή της ταινίας αυτοί θα αυξηθούν. Αποτελούν ένα είδος τουρισμού που είναι καλός για το νησί της Λέσβου - ενσυνείδητοι, παθιασμένοι και έτοιμοι να το ερωτευθούν. Αυτό που ελπίζω περισσότερο είναι ότι η ταινία θα προβληθεί κάποια στιγμή και στην ελληνική τηλεόραση. Γιατί, δεν αφορά μόνο τον Αριστοτέλη και το ταξίδι που έκανα αναζητώντας τον, αλλά είναι και κάτι παραπάνω - ένα ερωτικό ποίημα για το νησί…»
Γιατί εδώ;
Ποια είναι η εικόνα που έχετε για τη Λέσβο και το φυσικό της περιβάλλον, τώρα που τη ζήσατε από πιο κοντά ακόμη;
«Ένα από τα ερωτήματα στα οποία προσπαθεί να απαντήσει η ταινία είναι το εξής: γιατί στη Λέσβο; Γιατί αυτό το νησί είχε τόσο μεγάλη επιρροή στη σκέψη του Αριστοτέλη (γιατί, όντως, είχε: η ανακάλυψη της επιστήμης των έμβιων όντων επηρέασε ό,τι έκανε σε σχέση με τη φιλοσοφία, σε όλη την υπόλοιπη ζωή του); Όταν έρχεται κανείς στη Λέσβο, η απάντηση είναι απλή: πουθενά αλλού, σε κανένα ελληνικό νησί, δεν είναι το φυσικό περιβάλλον τόσο αυτάρκες, ποικιλόμορφο και όμορφο. Είναι το ιδανικό μέρος για την ανακάλυψη της επιστήμης της ζωής!
Ωστόσο, κάθε παράδεισος έχει και τα μειονεκτήματά του. Ο κόλπος της Καλλονής, μία από τις πιο πλούσιες εκτάσεις νερού στο Αιγαίο, είναι άσχημα υποβαθμισμένος. Τόσο οι ψαράδες, όσο και οι ειδικοί από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, μου μιλούσαν για την υπεραλίευση, τα γεωργικά απόβλητα, τα απόβλητα των υπονόμων, όλα αυτά που απομυζούν τη ζωή από τον κόλπο της Καλλονής. Είναι αλήθεια, πως οι υγροβιότοποι στο βόρειο τμήμα του κόλπου προστατεύονται από ευρωπαϊκή οδηγία. Αλλά ο ίδιος ο κόλπος - ή τουλάχιστον κάποιο τμήμα του - θα έπρεπε να διακηρυχτεί ως Περιοχή Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Γιατί όχι; Άλλωστε, αυτό ισχύει και για το αρχιπέλαγος των νησιών Γκαλάπαγκος, ενώ οι Βρετανοί έχουν προτείνει να προστατευθεί με ανάλογο τρόπο και η ύπαιθρος που περιβάλλει το σπίτι του Δαρβίνου, στο Κεντ της Αγγλίας. Η Καλλονή υπήρξε τα Γκαλάπαγκος του Αριστοτέλη. Για το λόγο αυτό και μόνο, αξίζει ιδιαίτερη προστασία. Αλλά και για το ότι θα παράγει άφθονες σαρδέλες για πάντα!»