Εμπρός Εβδομαδίαια Εφημερίδα Νομού Λέσβου - Γυμνασιάρχου Ολυμπίου 4 - Mυτιλήνη - 81100
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Γράμματα - Τέχνες-Πολιτισμός
Επιμέλεια: Παναγιώτης Σκορδάς
Εκδόσεις Αιολίδα
Μυτιλήνη, σελ 300
«Δίδασκε άπειρον»
Αισχύλος, «Χοηφόροι» (118)
Ξεφυλλίζοντας κανείς το Λεσβιακό Ημερολόγιο 2011 διαπιστώνει ότι η παράδοση ενός αιώνα ημερολογιακής έκδοσης συνεχίζεται απρόσκοπτα στο ευλογημένο νησί του ΒΑ Αιγαίου. Και η ευχή-επιθυμία του επιμελητή της έκδοσης, δρος. Νεολληνικής Φιλολογίας, Παναγιώτη Σκορδά, πραγματώθηκε μέσα από την πλούσια και τεκμηριωμένη θεματολογία, τόσο του ίδιου όσο και των εκλεκτών συνεργατών του.
Το Ημερολόγιο, άρτια δομημένο, χωρίζεται σε 11 ενότητες που η κάθε μία παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον και κλείνει με το βιογραφικό των συντελεστών. Σταχυολογούμε ένα μικρό δείγμα από τα πολλά, αξιολογότατα κείμενα της σπουδαίας έκδοσης της «Αιoλίδας» Λεσβιακό Ημερολόγιο 2011 και ομολογούμε ότι δυσκολευτήκαμε πάρα πολύ στην επιλογή μας.
Ο ζωγράφος Δημήτρης Γέρος με το φακό και με το «νοητό» πινέλο του και ο Νάσος Θεοφίλου με το λυρικό λόγο του αποτυπώνουν, με σπάνια ποιητική αίσθηση, αρχαίες κολώνες, μάρτυρες της ταυτότητας του νησιού, τοπία από αλλοτινούς καιρούς, κάστρα και γεφύρια για τους διαβάτες, αρχοντικά με νέους άρχοντες, καλλίγραμμες καμάρες αρχαίου υδραγωγείου, ένα μικρό σκεπτόμενο αγόρι σε παραθύρι, στολισμένο με δαντελένια ολόλευκη κουρτίνα, αρχετυπικές μορφές της καθημερινής ζωής στο τραπέζι, στον αργαλειό, στο δρόμο του μόχθου και μια φευγαλέα στιγμή περισυλλογής ιερωμένου, σε απέριττο, άγιο τόπο, συμβολικό και φορτισμένο, σηματοδοτούν την πρώτη ενότητα, τη «Φωτογραφία».
Από την ποίηση της εικόνας, το Ημερολόγιο περνά στην «Ιστορία», όπου ο Δημήτρης Μπούμπας σε μια εντυπωσιακή μελέτη θα μας μυήσει στα άδυτα της διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά το 19ο αιώνα και στον τρόπο ζωής των υπόδουλων Ελλήνων. Στη συνέχεια θα μάθουμε από το Γεώργιο Θ. Παπαπαναγιώτου το ιστορικό της κατάληψης των νησιών του ΒΑ Αιγαίου από τους Γερμανούς το 1941. Θα γνωρίσουμε επίσης το αρχοντικό του Ζορμπά Μπεκίρ Αγά να αγναντεύει ακόμα τον κόλπο της Καλλονής, καθώς και τις δραστηριότητες του δημογέροντα Σταυράκη Καρέκου σε μια εξαιρετική μελέτη του Άρη Κυριαζή.
Η αρχαιολογία ξεκινάει νωρίς, από την προϊστορική περίοδο, όταν οι κάτοικοι του ΒΑ Αιγαίου θεμελίωναν τους πρώτους οικισμούς στις ακτές της Λέσβου, της Λήμνου και της Χίου, μάρτυρες των ικανοτήτων τους, να διαπλέουν τις θάλασσες και να οριοθετούν τις πόλεις τους, όπως μαθαίνουμε από την έρευνα των Θεοτόκη Θεοδούλου και Γιάννη Κουρτζέλλη. Ακόμα διαβάζουμε ότι η Λέσβος ξεχωρίζει σ’ όλο το Αιγαίο για τα εντυπωσιακά λιμάνια της, που μπορεί να χρονολογηθούν από την κλασσική περίοδο (5ος - 4ος π.Χ. αιώνας), και ίσως πιο πρώιμα ακόμα. Επίσης, μαθαίνουμε για τη Λεσβιακή Πεντάπολη των Κλασσικών Χρόνων και για τις σημαντικές λιμενικές εγκαταστάσεις τους. Στην Πύρρα και στην Άντισσα τα λιμάνια είναι επιχωμένα, στη Μήθυμνα και στην Ερεσό είναι ακόμα εμφανή και εν μέρει σε χρήση, ενώ στη Μυτιλήνη, ο Μαλόεις Λιμήν των πηγών στέκει ως το εντυπωσιακότερο διατηρητέο λιμάνι της αρχαιότητας στο Αιγαίο, σε αντίθεση με το νότιο, πολεμικό λιμάνι της πόλης, που έχει θυσιαστεί στο βωμό της σύγχρονης ανάπτυξης.
Το τόσο μεθοδικό έργο της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων, η «Αποτύπωση του Αρχαίου Λιμενικού Δικτύου Λέσβου», που ξεκίνησε το 2007, στοχεύει όχι μόνο στην τοπογραφική και αρχιτεκτονική αποτύπωση των λιμενικών καταλοίπων, αλλά και στη γνωστοποίηση των πληροφοριών τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στην ντόπια κοινωνία, ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη στην προστασία των μνημείων της, καθώς επίσης και στη δημιουργία ψηφιακής αναπαράστασης των ευρημάτων όπως μας πληροφορούν με την τόσο ενδιαφέρουσα μελέτη τους οι Θεοτόκης Θεοδούλου και Γιάννης Κουρτζέλλης.
Τη χρονιά που πεθαίνει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννιέται ο Οδυσσέας Ελύτης. Δύο ενδιαφέροντα δοκίμια κοσμούν το Ημερολόγιο, το ένα της Ανθούλας Δανιήλ, «Η Παρασημαντική της φύσης, Τρεις φορές η Άνοιξη - Μικρό αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη», ερευνά την άνοιξη στο ποιητικό έργο του νομπελίστα ποιητή, και όχι μόνο. Στο άλλο δοκίμιο, «Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στη “Χαραυγή” της Μυτιλήνης», του Αθανασίου Καλαμάτα, ερευνά το δεσμό του μεγάλου Σκιαθίτη με το νησί της Λέσβου και τη συνεργασία του με τον περιοδικό Τύπο της εποχής.
Στη «Γραμματολογία», δύο εμπεριστατωμένες μελέτες του Παναγιώτη Σκορδά, α) «Συμβολή στη λεσβιακή βιβλιογραφία - Οι εκδόσεις των ετών 2007 - 2008» και β) «Αιρετή Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση 1994-2010 - Οι εκδόσεις της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου», καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, πολύτιμα βοηθήματα για τους ερευνητές της λεσβιακής γραμματείας.
Μια μελέτη του Κώστα Γ. Μίσσιου για τον Π.Δ. Πανταζή μάς αποκαλύπτει ένα λόγιο της νεώτερης λεσβιακής γραμματείας, έναν ποιητή, δοκιμιογράφο, θεατρικό συγγραφέα, συνοδευόμενη από τρία θαυμάσια πορτραίτα του Λέσβιου διανοητή, των Μάρως Μίσσιου, Μίλτη Παρασκευαΐδη και Γιάννη Παπαράλη, που συνθέτουν την ευγενική μορφή του ανδρός.
Το θέατρο έχει μεγάλη παράδοση στη Μυτιλήνη και η Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου, γνωστή για το ερευνητικό της έργο, μας το απέδειξε με την εργασία της «Η συμβολή των εκπαιδευτικών στη δημιουργία μαθητικών θεατρικών παραστάσεων στα σχολεία της Αγίας Παρασκευής Λέσβου».
Μετά το «Θέατρο», ο «Κινηματογράφος», με την καταχώρηση της ομιλίας του Γιάννη Μπακογιαννόπουλου για την πρώτη προβολή της ταινίας του Λάκη Παπαστάθη «Ταξίδι στη Μυτιλήνη - Η εκπλήρωση ενός χρέους», που έγινε στο Ελαιοτριβείο - Μουσείο Βρανά στον Παπάδο. Και έχει δίκιο ο ομιλητής όταν αναφέρεται στη σταθερή διαδρομή του σκηνοθέτη και στον αγώνα του να χτίσει μια κιβωτό ζωντανής παράδοσης και μνήμης, ένα νέο μύθο του πολιτισμού μας. «Ένα φιλμ με τολμηρή πρωτότυπη μορφή, που απαιτεί από μας, τους θεατές, να το προσεγγίσουμε με ευαισθησία και αγάπη», θα προσθέταμε με ειλικρίνεια και αλήθεια, αν πραγματικά θέλουμε να εισχωρήσουμε στο κινηματογραφικό σύμπαν και στον πλούσιο εσωτερικό κόσμο του «Μυτιληνιού» σκηνοθέτη, που ερωτεύθηκε το νησί της Σαπφούς και του Αλκαίου και επανέρχεται συχνά για να το υμνήσει.
Και το καλαίσθητο αυτό Ημερολόγιο κλείνει τις σελίδες του με την ενότητα «Η Λέσβος, Οι Άνθρωποι, Ο Χρόνος, Οι Ιστορίες του», ένας θησαυρός από μία συλλογή παλαιών φωτογραφιών του νησιού, ελέγχων προόδου και διαγωγής των μαθητών, προγραμμάτων θεάτρων, εισιτηρίων χοροεσπερίδων, ταμπελών διατίμησης ποτών, φυλλαδίων του Ερασιτεχνικού Ομίλου «Το Μπουρίνι», προσκοπικών εισιτηρίων, εξωφύλλων βιβλίων (όπως «Τραυματίες, Σειρήνες», του Στρατή Παπανικόλα, έκδοση του 1941, και «Αγάπης Λόγια», σονέτα, του Αργύρη Εφταλιώτη, έκδοση του 1938). Όλα στο Λεσβιακό Ημερολόγιο μας θυμίζουν έναν εκλεκτικό κόσμο που έφυγε, αλλά έμεινε πάντα ζωντανός στο νου και στην καρδιά μας, μέσα από την έρευνα, τη μελέτη, τη διδαχή.
Κλείνουμε τη μικρή αυτή παρουσίαση ενός μεγάλου έργου, με την ευχή να εξακολουθήσει να εκδίδεται για πολλές ακόμα 100ετίες, διατηρώντας το ίδιο πάντα υψηλό επίπεδο.
Αθήνα , Ιούνιος 2011
Μαρία Κοτοπούλη
Συγγραφέας
Επιμέλεια: Παναγιώτης Σκορδάς
Εκδόσεις Αιολίδα
Μυτιλήνη, σελ 300
«Δίδασκε άπειρον»
Αισχύλος, «Χοηφόροι» (118)
Ξεφυλλίζοντας κανείς το Λεσβιακό Ημερολόγιο 2011 διαπιστώνει ότι η παράδοση ενός αιώνα ημερολογιακής έκδοσης συνεχίζεται απρόσκοπτα στο ευλογημένο νησί του ΒΑ Αιγαίου. Και η ευχή-επιθυμία του επιμελητή της έκδοσης, δρος. Νεολληνικής Φιλολογίας, Παναγιώτη Σκορδά, πραγματώθηκε μέσα από την πλούσια και τεκμηριωμένη θεματολογία, τόσο του ίδιου όσο και των εκλεκτών συνεργατών του.
Το Ημερολόγιο, άρτια δομημένο, χωρίζεται σε 11 ενότητες που η κάθε μία παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον και κλείνει με το βιογραφικό των συντελεστών. Σταχυολογούμε ένα μικρό δείγμα από τα πολλά, αξιολογότατα κείμενα της σπουδαίας έκδοσης της «Αιoλίδας» Λεσβιακό Ημερολόγιο 2011 και ομολογούμε ότι δυσκολευτήκαμε πάρα πολύ στην επιλογή μας.
Ο ζωγράφος Δημήτρης Γέρος με το φακό και με το «νοητό» πινέλο του και ο Νάσος Θεοφίλου με το λυρικό λόγο του αποτυπώνουν, με σπάνια ποιητική αίσθηση, αρχαίες κολώνες, μάρτυρες της ταυτότητας του νησιού, τοπία από αλλοτινούς καιρούς, κάστρα και γεφύρια για τους διαβάτες, αρχοντικά με νέους άρχοντες, καλλίγραμμες καμάρες αρχαίου υδραγωγείου, ένα μικρό σκεπτόμενο αγόρι σε παραθύρι, στολισμένο με δαντελένια ολόλευκη κουρτίνα, αρχετυπικές μορφές της καθημερινής ζωής στο τραπέζι, στον αργαλειό, στο δρόμο του μόχθου και μια φευγαλέα στιγμή περισυλλογής ιερωμένου, σε απέριττο, άγιο τόπο, συμβολικό και φορτισμένο, σηματοδοτούν την πρώτη ενότητα, τη «Φωτογραφία».
Από την ποίηση της εικόνας, το Ημερολόγιο περνά στην «Ιστορία», όπου ο Δημήτρης Μπούμπας σε μια εντυπωσιακή μελέτη θα μας μυήσει στα άδυτα της διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά το 19ο αιώνα και στον τρόπο ζωής των υπόδουλων Ελλήνων. Στη συνέχεια θα μάθουμε από το Γεώργιο Θ. Παπαπαναγιώτου το ιστορικό της κατάληψης των νησιών του ΒΑ Αιγαίου από τους Γερμανούς το 1941. Θα γνωρίσουμε επίσης το αρχοντικό του Ζορμπά Μπεκίρ Αγά να αγναντεύει ακόμα τον κόλπο της Καλλονής, καθώς και τις δραστηριότητες του δημογέροντα Σταυράκη Καρέκου σε μια εξαιρετική μελέτη του Άρη Κυριαζή.
Η αρχαιολογία ξεκινάει νωρίς, από την προϊστορική περίοδο, όταν οι κάτοικοι του ΒΑ Αιγαίου θεμελίωναν τους πρώτους οικισμούς στις ακτές της Λέσβου, της Λήμνου και της Χίου, μάρτυρες των ικανοτήτων τους, να διαπλέουν τις θάλασσες και να οριοθετούν τις πόλεις τους, όπως μαθαίνουμε από την έρευνα των Θεοτόκη Θεοδούλου και Γιάννη Κουρτζέλλη. Ακόμα διαβάζουμε ότι η Λέσβος ξεχωρίζει σ’ όλο το Αιγαίο για τα εντυπωσιακά λιμάνια της, που μπορεί να χρονολογηθούν από την κλασσική περίοδο (5ος - 4ος π.Χ. αιώνας), και ίσως πιο πρώιμα ακόμα. Επίσης, μαθαίνουμε για τη Λεσβιακή Πεντάπολη των Κλασσικών Χρόνων και για τις σημαντικές λιμενικές εγκαταστάσεις τους. Στην Πύρρα και στην Άντισσα τα λιμάνια είναι επιχωμένα, στη Μήθυμνα και στην Ερεσό είναι ακόμα εμφανή και εν μέρει σε χρήση, ενώ στη Μυτιλήνη, ο Μαλόεις Λιμήν των πηγών στέκει ως το εντυπωσιακότερο διατηρητέο λιμάνι της αρχαιότητας στο Αιγαίο, σε αντίθεση με το νότιο, πολεμικό λιμάνι της πόλης, που έχει θυσιαστεί στο βωμό της σύγχρονης ανάπτυξης.
Το τόσο μεθοδικό έργο της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων, η «Αποτύπωση του Αρχαίου Λιμενικού Δικτύου Λέσβου», που ξεκίνησε το 2007, στοχεύει όχι μόνο στην τοπογραφική και αρχιτεκτονική αποτύπωση των λιμενικών καταλοίπων, αλλά και στη γνωστοποίηση των πληροφοριών τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στην ντόπια κοινωνία, ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη στην προστασία των μνημείων της, καθώς επίσης και στη δημιουργία ψηφιακής αναπαράστασης των ευρημάτων όπως μας πληροφορούν με την τόσο ενδιαφέρουσα μελέτη τους οι Θεοτόκης Θεοδούλου και Γιάννης Κουρτζέλλης.
Τη χρονιά που πεθαίνει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννιέται ο Οδυσσέας Ελύτης. Δύο ενδιαφέροντα δοκίμια κοσμούν το Ημερολόγιο, το ένα της Ανθούλας Δανιήλ, «Η Παρασημαντική της φύσης, Τρεις φορές η Άνοιξη - Μικρό αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη», ερευνά την άνοιξη στο ποιητικό έργο του νομπελίστα ποιητή, και όχι μόνο. Στο άλλο δοκίμιο, «Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στη “Χαραυγή” της Μυτιλήνης», του Αθανασίου Καλαμάτα, ερευνά το δεσμό του μεγάλου Σκιαθίτη με το νησί της Λέσβου και τη συνεργασία του με τον περιοδικό Τύπο της εποχής.
Στη «Γραμματολογία», δύο εμπεριστατωμένες μελέτες του Παναγιώτη Σκορδά, α) «Συμβολή στη λεσβιακή βιβλιογραφία - Οι εκδόσεις των ετών 2007 - 2008» και β) «Αιρετή Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση 1994-2010 - Οι εκδόσεις της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου», καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, πολύτιμα βοηθήματα για τους ερευνητές της λεσβιακής γραμματείας.
Μια μελέτη του Κώστα Γ. Μίσσιου για τον Π.Δ. Πανταζή μάς αποκαλύπτει ένα λόγιο της νεώτερης λεσβιακής γραμματείας, έναν ποιητή, δοκιμιογράφο, θεατρικό συγγραφέα, συνοδευόμενη από τρία θαυμάσια πορτραίτα του Λέσβιου διανοητή, των Μάρως Μίσσιου, Μίλτη Παρασκευαΐδη και Γιάννη Παπαράλη, που συνθέτουν την ευγενική μορφή του ανδρός.
Το θέατρο έχει μεγάλη παράδοση στη Μυτιλήνη και η Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου, γνωστή για το ερευνητικό της έργο, μας το απέδειξε με την εργασία της «Η συμβολή των εκπαιδευτικών στη δημιουργία μαθητικών θεατρικών παραστάσεων στα σχολεία της Αγίας Παρασκευής Λέσβου».
Μετά το «Θέατρο», ο «Κινηματογράφος», με την καταχώρηση της ομιλίας του Γιάννη Μπακογιαννόπουλου για την πρώτη προβολή της ταινίας του Λάκη Παπαστάθη «Ταξίδι στη Μυτιλήνη - Η εκπλήρωση ενός χρέους», που έγινε στο Ελαιοτριβείο - Μουσείο Βρανά στον Παπάδο. Και έχει δίκιο ο ομιλητής όταν αναφέρεται στη σταθερή διαδρομή του σκηνοθέτη και στον αγώνα του να χτίσει μια κιβωτό ζωντανής παράδοσης και μνήμης, ένα νέο μύθο του πολιτισμού μας. «Ένα φιλμ με τολμηρή πρωτότυπη μορφή, που απαιτεί από μας, τους θεατές, να το προσεγγίσουμε με ευαισθησία και αγάπη», θα προσθέταμε με ειλικρίνεια και αλήθεια, αν πραγματικά θέλουμε να εισχωρήσουμε στο κινηματογραφικό σύμπαν και στον πλούσιο εσωτερικό κόσμο του «Μυτιληνιού» σκηνοθέτη, που ερωτεύθηκε το νησί της Σαπφούς και του Αλκαίου και επανέρχεται συχνά για να το υμνήσει.
Και το καλαίσθητο αυτό Ημερολόγιο κλείνει τις σελίδες του με την ενότητα «Η Λέσβος, Οι Άνθρωποι, Ο Χρόνος, Οι Ιστορίες του», ένας θησαυρός από μία συλλογή παλαιών φωτογραφιών του νησιού, ελέγχων προόδου και διαγωγής των μαθητών, προγραμμάτων θεάτρων, εισιτηρίων χοροεσπερίδων, ταμπελών διατίμησης ποτών, φυλλαδίων του Ερασιτεχνικού Ομίλου «Το Μπουρίνι», προσκοπικών εισιτηρίων, εξωφύλλων βιβλίων (όπως «Τραυματίες, Σειρήνες», του Στρατή Παπανικόλα, έκδοση του 1941, και «Αγάπης Λόγια», σονέτα, του Αργύρη Εφταλιώτη, έκδοση του 1938). Όλα στο Λεσβιακό Ημερολόγιο μας θυμίζουν έναν εκλεκτικό κόσμο που έφυγε, αλλά έμεινε πάντα ζωντανός στο νου και στην καρδιά μας, μέσα από την έρευνα, τη μελέτη, τη διδαχή.
Κλείνουμε τη μικρή αυτή παρουσίαση ενός μεγάλου έργου, με την ευχή να εξακολουθήσει να εκδίδεται για πολλές ακόμα 100ετίες, διατηρώντας το ίδιο πάντα υψηλό επίπεδο.
Αθήνα , Ιούνιος 2011
Μαρία Κοτοπούλη
Συγγραφέας