Πολλές ήταν και φέτος το καλοκαίρι οι πυρκαγιές, τόσο στο νησί της Λέσβου, όσο και στην υπόλοιπη χώρα. Παντού ακούστηκε το έργο της Πυροσβεστικής και των αεροπλάνων PZL, λίγα όμως ακούγονται και λίγα ξέρουμε για το ρόλο των πιλότων που χειρίζονται τα συγκεκριμένα αεροσκάφη και για την 359 ΜΑΕΔΥ, τη μονάδα της Πολεμικής Αεροπορίας στην οποία υπηρετούν. Κι όλα αυτά παρά τα 37 χρόνια λειτουργίας της.
Τώρα που οι φωτιές καταλάγιασαν κάπως και με αφορμή την επιμνημόσυνη δέηση που διοργανώνεται από τη νομαρχία Λέσβου την ερχόμενη Παρασκευή 25 του μήνα στη μνήμη του επισμηναγού Στέφανου Κουρελιά, που είχε χάσει τη ζωή του το 2003 πάνω στο καθήκον, επισκεφθήκαμε τη βάση του κλιμακίου της ΜΑΕΔΥ που βρίσκεται στο νησί, στην περιοχή του αεροδρομίου. Εκεί ο διοικητής του κλιμακίου, σμήναρχος Γιώργος Τσιλιμπής, ο αντισμήναρχος Κωστής Στεφάνου, ο χειριστής κ. Αδαμάντιος Ζυγομαλάς και ο Β΄ αρχιμηχανικός Νικόλαος Λιάσκος, προσωπικό του κλιμακίου που βρισκόταν σε υπηρεσία, μας μίλησαν για τους κινδύνους της δουλειάς τους, αλλά και για τον τόσο σημαντικό ρόλο τους στην αεροπυρόσβεση της Λέσβου, που δικαιολογημένα μπορεί να τους αναγορεύσει σε… «μάτια» του νησιού...

«Είναι παγκοσμίως γνωστό πως οι δασικές πυρκαγιές πρέπει να προλαμβάνονται και να αντιμετωπίζονται στη γένεσή τους, με κρίσιμο χρόνο επέμβασης τα 10 έως 15 λεπτά της ώρας», σημείωνε σε πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» ο πρόεδρος της Δασολογικής Εταιρείας, Θεοχάρης Ζάγκας.
Αυτόν τον κρίσιμο χρόνο έρχονται να καλύψουν οι πιλότοι, οι μηχανικοί  και οι τεχνικοί - αξιωματικοί και πολιτικό προσωπικό - της 359 ΜΑΕΔΥ, της μονάδας της Πολεμικής Αεροπορίας που είναι υπεύθυνη για την αεροπυρόσβεση και για την πρόληψη των πυρκαγιών εν τη γενέσει τους.

Ο ρόλος της ΜΑΕΔΥ…
Η Μονάδα Αεροπορικής Εξυπηρέτησης Δημοσίων Υπηρεσιών, γνωστή ως 359 ΜΑΕΔΥ, συγκροτήθηκε το Μάρτιο του 1968, προκειμένου να εξυπηρετεί διάφορους φορείς του Δημοσίου για κοινωφελείς σκοπούς. Σήμερα, είναι ισότιμη με Πτέρυγα Μάχης της Πολεμικής Αεροπορίας, έχοντας ως έργο της την αεροπυρόσβεση, τον αεροψεκασμό και την αερολίπανση.
Διαθέτοντας κυρίως αεροσκάφη τύπου PZL M.18 - με κινητήρα 1.000 ΗΡ και χωρητικότητας 2,5 τόνων νερού - η μονάδα έχει ως κύριο στόχο της στις αποστολές αεροπυρόσβεσης την πρόληψη και στη συνέχεια την καταπολέμηση μιας φωτιάς στη γένεσή της, και όχι τόσο την εμπλοκή των αεροσκαφών σε μια πυρκαγιά που έχει ήδη λάβει μεγάλες διαστάσεις. Για το λόγο αυτό, αμέτρητες φορές το έργο της είναι εξαιρετικά κρίσιμο, καθώς περιορίζει σημαντικά τον αριθμό των εστιών, που τελικά εξελίσσονται σε μεγάλες φωτιές.

… πάνω στη Λέσβο
Σε όλη την Ελλάδα, η ΜΑΕΔΥ διαθέτει 10 κλιμάκια που σχηματίζονται κάθε χρόνο κατά την πυροσβεστική περίοδο. Ένα από αυτά βρίσκεται στη Λέσβο, το μοναδικό κλιμάκιο της μονάδας που βρίσκεται στο Αιγαίο.
Εκτός πυροσβεστικής περιόδου, από Νοέμβριο μέχρι και Μάιο, η μονάδα εκπαιδεύει το προσωπικό της και κάνει συντήρηση στα αεροσκάφη της, στην κεντρική της βάση που βρίσκεται στο Τατόι. Με την έναρξη της πυροσβεστικής περιόδου, εδώ και πάνω από 20 χρόνια το προσωπικό της ΜΑΕΔΥ, έχοντας στη διαθεσιμότητά του δύο αεροσκάφη PZL και ένα ασθενοφόρο, επανδρώνει το κλιμάκιο της Λέσβου, παραμένοντας στο νησί από την 1η Ιουνίου, μέχρι και το τέλος του Οκτωβρίου, οπότε λήγει και η πυροσβεστική περίοδος.
Κάθε μέρα το προσωπικό του κλιμακίου πραγματοποιεί τη βάρδιά του, η οποία ξεκινάει με το πρώτο πρωινό φως και λήγει με τη δύση του ηλίου. Σε κάθε βάρδια υπηρετούν συνολικά 15 άτομα, ανάμεσα στα οποία οι χειριστές, οι μηχανικοί και οι τεχνικοί - αξιωματικοί και πολιτικό προσωπικό -, καθώς και ένας γιατρός.


Ο διοικητής, σμήναρχος Γιώργος Τσιλιμπής

Καθημερινές περιπολίες
Κατά τις «επικίνδυνες» ώρες, από τις 12 το πρωί έως και τις 6 το απόγευμα, κάθε δύο ώρες και με νερό που προμηθεύονται από δεξαμενή που υπάρχει στο χώρο του αεροδρομίου, τα αεροσκάφη της ΜΑΕΔΥ πραγματοποιούν περιπολίες σε όλο το νησί, τις οποίες, ανάλογα με το βαθμό επικινδυνότητας, μοιράζονται με την Αερολέσχη Μυτιλήνης.
«Ρόλος μας είναι η προστασία του νησιού από τις φωτιές και η δασοπυρόσβεση αυστηρά. Δεν επεμβαίνουμε σε αστικές ή ημιαστικές πυρκαγιές, καθώς ρίχνουμε πολύ νερό και κατά συνέπεια υπάρχει κίνδυνος για τα κτήρια και για τους ανθρώπους», λέει ο διοικητής του κλιμακίου, σμήναρχος Γιώργος Τσιλιμπής αφού, ενώ παλιότερα τα PZL έκαναν και αεροψεκασμούς στα χωράφια του νησιού, σήμερα κάτι τέτοιο δε γίνεται πια. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της πτήσης, οι πιλότοι ελέγχουν και για βάρκες μεταναστών, καθώς και για ναυάγια ή πετρελαιοκηλίδες, ενημερώνοντας τις Λιμενικές Αρχές στην περίπτωση που δουν κάτι σχετικό.
Σε περίπτωση πυρκαγιάς, η απογείωση των PZL - που κατά την αεροπυρόσβεση πετούν πάντα ζευγάρι και γυρίζουν μαζί για ανεφοδιασμό -  γίνεται με εντολή της Πυροσβεστικής, που «δίνει» την τοποθεσία της πυρκαγιάς. Από τη στιγμή που θα δοθεί η εντολή, τα αεροσκάφη και οι χειριστές τους έχουν 15 λεπτά για να είναι στον αέρα, φορτωμένα με 2,5 τόνους νερού και με αφρό, ο οποίος βρίσκεται σε ξεχωριστή δεξαμενή. Πριν ρίξουν το νερό, ανάλογα με το είδος της φωτιάς (σ.σ. αν είναι έρπουσα ή σε δέντρα κ.λπ.), οι χειριστές το αναμειγνύουν με τον αφρό, ο οποίος συντελεί στη μείωση του βάρους του μέσου και αποτελεί τον καταλύτη, προκειμένου να μη γίνει αναζωπύρωση.
Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που κατά τη διάρκεια κάποιας περιπολίας οι ίδιοι οι χειριστές των αεροσκαφών τυχαίνει να εντοπίσουν καπνό, οπότε ρίχνουν αυτόματα το νερό της δεξαμενής και ειδοποιούν την Πυροσβεστική ενεργοποιώντας έτσι οι ίδιοι το σύστημα.


Ο χειριστής κ. Αδαμάντιος Ζυγομαλάς

Πολλές οι δυσκολίες…
Οι δυσκολίες είναι πολλές και επικίνδυνες για τους χειριστές σε περίπτωση πυρκαγιάς, παρ’ όλο που τα PZL δεν μπορούν να επιχειρήσουν αεροπυρόσβεση πριν την ανατολή και μετά τη δύση του ήλιου, αφού δε διαθέτουν τα απαραίτητα όργανα. Εξάλλου, την Παρασκευή πρόκειται να πραγματοποιηθεί και η επιμνημόσυνη δέηση στη μνήμη του επισμηναγού Στέφανου Κουρελιά, που το 2003 έχασε τη ζωή του πάνω στο καθήκον, προσκρούοντας σε ένα δέντρο στην περιοχή της Αχλαδερής.
«Σε κάθε περίπτωση πυρκαγιάς, δεν ξέρουμε τι θα συναντήσουμε», λένε οι χειριστές. «Μέσα στο αεροσκάφος είσαι μόνος σου, πρέπει να τα κάνεις όλα. Ο πιο ύπουλος εχθρός είναι τα καλώδια της ΔΕΗ που δε φαίνονται λόγω καπνού, αλλά και οι αναταραχές λόγω αέρα και δυσκολίες που προκύπτουν από τη μορφολογία του εδάφους. Επιπλέον, τα PZL δε διαθέτουν εκτινασσόμενο κάθισμα, όπως άλλα αεροσκάφη, αλλά μόνο σωσίβιο για την περίπτωση προσθαλάσσωσης.»
«Το πώς και το πού θα ρίξουμε το νερό εξαρτάται από τα παραπάνω», λέει ο κ. Ζυγομαλάς. Η Πυροσβεστική μάς δίνει, μέσω του ασυρμάτου, υποδείξεις για όπου δεν μπορεί να πάει η ίδια, την τελική απόφαση, όμως, την παίρνουμε οι ίδιοι, λόγω του ότι έχουμε καλύτερο οπτικό πεδίο.»
Δηλώνουν, ωστόσο, κατηγορηματικά, ότι δε φοβούνται σε οποιαδήποτε επιχείρηση, τόσο λόγω της εκπαίδευσής τους, όσο και λόγω της εμπειρίας που αποκτούν μέσα στα χρόνια. «Είναι η δουλειά μας», λένε.
Επίσης, παρ’ όλο που όσα μέλη του πληρώματος δεν κατάγονται από τη Λέσβο βρίσκονται μακριά από τις οικογένειές τους τούς πέντε αυτούς μήνες που διαρκεί η πυροσβεστική περίοδος, οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι είναι κάτι που το έχουν συνηθίσει. «Παίρνει ο καθένας μας κάποιες μέρες ρεπό, όταν μπορεί έρχεται η οικογένειά του εδώ και τον επισκέπτεται. Το έχουμε συνηθίσει όλοι, τόσο εμείς, όσο και οι σύζυγοί μας.»


Ο Β΄ αρχιμηχανικός Νικόλαος Λιάσκος

Προβλήματα μεταφοράς
Προβλήματα, ωστόσο, υπάρχουν στο κλιμάκιο της ΜΑΕΔΥ της Λέσβου, όσον αφορά στη διαβίωσή του. «Όταν ερχόμαστε μετά από οκτώ μήνες, η αρχή είναι δύσκολη, αφού παράλληλα με το ότι έχουμε να στήσουμε τις εγκαταστάσεις πρέπει να είμαστε και σε ετοιμότητα για πτήση», μας λέει το προσωπικό.
Επιπλέον, σύμφωνα με το Β΄ αρχιμηχανικό Νικόλαο Λιάσκο, λόγω του ότι η μονάδα βρίσκεται μακριά από την κεντρική βάση της ΜΑΕΔΥ, υπάρχουν δυσκολίες στη μεταφορά δειγμάτων καυσίμων και ελαίων που πρέπει να πάνε για επιθεώρηση. «Τα πολιτικά αεροπλάνα δεν τα μεταφέρουν και η μεταφορά τους γίνεται αναγκαστικά με πλοία. Αυτό, σημαίνει τουλάχιστον δέκα ώρες καθυστέρηση, στις οποίες το αεροσκάφος δεν μπορεί να πετάξει», λέει ο ίδιος.

«Η Λέσβος έχει την καλύτερη πυροπροστασία»
Σύμφωνα με το διοικητή του κλιμακίου, σμήναρχο Τσιλιμπή, υπάρχει άψογη συνεργασία τόσο με τη νομαρχία, όσο και με την Πυροσβεστική οι οποίες, όπως λέει, «έχουν καταλάβει, καθώς φαίνεται, το σημαντικό ρόλο των PZL στο νησί».
«Ο νομάρχης έτυχε να παρακολουθήσει από κοντά κάποιες επιχειρήσεις πυρόσβεσης και έτσι είδε και κατανόησε τη σημαντικότητα των PZL», λέει ο αντισμήναρχος Στεφάνου.
Άψογη συνεργασία υπάρχει επιπλέον και με το αεροδρόμιο «Οδυσσέας Ελύτης», αφού δίνεται πάντα προτεραιότητα στα αεροσκάφη PZL για απογείωση και προσγείωση, όταν υπάρχει κάποια πυρκαγιά σε εξέλιξη.
Ωστόσο, σύμφωνα με το σμήναρχο Τσιλιμπή, θα ήταν πολύ καλύτερη η αντιμετώπιση των πυρκαγιών εάν υπήρχαν περισσότερα αεροπλάνα και δύναμη νερού, αφού το σημαντικό σε κάθε πυρκαγιά είναι η άμεση επέμβαση και τα αεροσκάφη PZL είναι σαφώς πιο ευέλικτα, αφού πηγαίνουν παντού, ακόμη και εκεί όπου δεν μπορούν να φτάσουν άλλα μέσα. «Δυστυχώς, ο στόλος των αεροπλάνων μας έχει ελαττωθεί και δεν έχει αναπληρωθεί», τονίζει ο ίδιος.
Σύμφωνα με τον κ. Ζυγομαλά, πάντως, η κάλυψη και η επιτήρηση για πυρκαγιές που υπάρχει στη Λέσβο - βασισμένη σε σχέδιο που έχει κάνει η Δασική Υπηρεσία, χάρη στο οποίο υπάρχουν 15 πυροφυλάκια σε όλο το νησί - είναι καλύτερη από οπουδήποτε αλλού στη χώρα. «Τέτοια κάλυψη δεν υπάρχει πουθενά αλλού», λέει ο ίδιος. «Είναι κάτι που ξεκίνησε από τη Δασική Υπηρεσία και το συνεχίζει η Πυροσβεστική, με τη συμμετοχή και άλλων φορέων, όπως η νομαρχία και οι δήμοι. Είναι, επιπλέον, ιδιαίτερα ανεπτυγμένο το αίσθημα της εθελοντικής προσφοράς, με εθελοντικές ομάδες που έχουν το δικό τους πυροσβεστικό σταθμό.»

Για τον πεσόντα επισμηναγό Στέφανο Κουρελιά
Επιμνημόσυνη δέηση, που θα τελεστεί το πρωί της ερχόμενης Παρασκευής στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής, απέναντι από το αεροδρόμιο Μυτιλήνης, διοργανώνει η νομαρχία Λέσβου. Η θεία λειτουργία που θα τελεστεί στις 8 το πρωί και η επιμνημόσυνη δέηση που θα την ακολουθήσει στις 9:15, θα γίνουν στη μνήμη του πεσόντα κατά την ώρα του καθήκοντος επισμηναγού Στέφανου Κουρελιά, καθώς και όλων των πεσόντων αεροπόρων, κάθε βαθμού και τάξης, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους στο νομό Λέσβου.
Την επιμνημόσυνη δέηση θα ακολουθήσει μικρή δεξίωση στις εγκαταστάσεις της 359 ΜΑΕΔΥ, του Κλιμακίου Αεροπυρόσβεσης Μυτιλήνης.