Εμπρός Εβδομαδίαια Εφημερίδα Νομού Λέσβου - Γυμνασιάρχου Ολυμπίου 4 - Mυτιλήνη - 81100
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Για τον Άγιο Μεγαλομάρτυρα Δημήτριο τον Μυροβλήτη, που τιμάμε τη μνήμη του και γιορτάζουμε στις 26 Οκτώβρη, υπάρχουν τρεις μνημειακές εικόνες σε ξύλο, ιστορημένες από άγνωστους καλλιτέχνες, στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης, στον αυλόγυρο του Ναού του Αγίου Θεράποντα.
Ο Άγιος Δημήτριος ένθρονος, σε θρόνο, σπάνια σ’ αυτή την αγιογράφηση, από τον ιερό ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, την Ευαγγελίστρια, στ’ Ακλειδιού, του 16ου αιώνα, με ύψος 43, πλάτος 35 και πάχος 2,5 εκατοστά. Ο Άγιος Δημήτριος, στρατιώτης καβαλάρης σε άλογο, παραδοσιακή εικονογράφηση, έτσι τον ξέρουμε στις εικόνες, από τον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου, στ’ Αλυφαντά, του 17ου αι., με ύψος 88, πλάτος 63 και πάχος 2,5 εκ.. Ο Άγιος Δημήτριος σκοτώνει τον Σκυλόγιαννη, ίδια με την προηγούμενη, το 1843 Απριλίου 20, από τη συλλογή του Μητροπολιτικού Οίκου.
Μεγαλομάρτυρας, γιατί μεγαλομαρτύρησε. «Ο άγιος Δημήτριος λόγχαις νυγείς (πιρουνιάστηκε) την πλευράν τελειούται. -Λουτρόν με καμάρες και εν αυτώ ο άγιος έχων την δεξιάν άνω σηκωμένην· και τρεις στρατιώται κονταρεύουν αυτόν εις την πλευράν, και ο άγιος Λούπος (ο δούλος του αγίου) ιστάμενος όπισθέν του κλαίων βαστά το επανωφόρι του αγίου». Ζωγραφίζεται: «Ο άγιος Δημήτριος εβλήθη εν φρουρά. Ενέκρωσε τον σκορπιόν. Ο μέγας Δημήτριος εν φρουρά νύττεται την πλευράν υπό επτά στρατιωτών. Η κοίμησις του Αγίου Δημητρίου».
Ακόμα, νέος μουστακίζων, στο ιερό, κύκλο στην άγια τράπεζα, στους χορούς αριστερά ο άγιος Δημήτριος. Γύρω στους χορούς ο άγιος μεγαλομάρτυρας Δημήτριος νέος, αγένειος, μουστακίζων ολίγον, Μέγας δούκας.
Μυροβλήτης, αυτός που αναβλύζει, βγάζει υγρό προς τα πάνω, μύρο, ο πολύ ευώδης, εύοσμος, αρωματικός, μυροβόλος, μυρωδάτος, αρωματώδης. Σύμφωνα με το συναξάρι (βιογραφία αγίου) όταν κοιμήθηκε ο άγιος, ο Θεός θέλησε να τον κάνει ονομαστό σ’ όλο τον κόσμο, κανόνισε να βγαίνει από το σώμα του μύρο, τόσο πολύ, ώστε, παρ’ όλο που έπαιρναν απ’ αυτό όλοι οι ντόπιοι και οι ξένοι επισκέπτες, όχι μόνο δε σωνόταν αλλά αύξανε, με θεία χάρη. Το μύρο αυτό είχε τη δύναμη να γιατρεύει τις αρρώστιες και γι’ αυτό οι άνθρωποι το έπαιρναν και το έπιναν με μεγάλη ευλάβεια. Μια σειρά θαύματα, που είναι γραμμένα σε δυο βιβλία, αναφέρονται στη θαυματουργή χάρη του αγίου Δημητρίου, στους «ποταμούς των ιαματοφόρων μύρων», που ανέβλυζαν από «την θαυματουργόν και μυρορρόην σορόν» του και χύνονταν στις δεξαμενές της Κρύπτης, στο χώρο της ξεχωριστής λατρείας του.
Ο θρονιασμένος Άγιος Δημήτριος είναι ζωγραφισμένος ολόσωμος, καθιστός σε ξύλινο χρυσοπλουμισμένο θρόνο, πάνω σε κόκκινο κυλινδρικό μαξιλάρι, με το κεφάλι να γέρνει λίγο δεξιά. Στο ξυλοσκαλισμένο θρόνο το ερεισίνωτο, ακουμπιστήρι, η ράχη, είναι φαρδιά, μ’ ένα γλυπτό παιδικό γυμνό αγαλματίδι στην αριστερή άκρη πάνω. Φαρδιά είναι και η βάση, το ποδαρικό του θρόνου. Ο κάμπος, το φόντο, χρυσός. Το πρόσωπο του άγιου νεανικό, αγένειο με λεπτά χαρακτηριστικά, φρύδια, μάτια, μύτη, χείλια και τ’ αριστερό αυτί ισόπαχα, μ’ έκφραση ευγενική, στοχαστική με ψιλό τόνο αυτοσυγκέντρωσης. Η κόρη στα μάτια του διάφανη. Στο στόμα γραμμούλα στη μέση, που χωρίζει το πάνω με το κάτω χείλι. Λεπτό και το σάρκωμα στο πρόσωπο, στο λαιμό και στα χέρια με τα μικροκαμωμένα δάχτυλα. Το νεανικό κεφάλι του με κοντά μαλλιά στολίζεται με χρυσοπλουμισμένο στεφάνι μεγαλομάρτυρα με λουρίδα στη μέση. Γύρω χρυσό φωτοστέφανο (αγιότητα) μέσα σε διπλό χαραγμένο περίγραμμα.
Ο Δημήτριος φορά λαμπρή στρατιωτική στολή. Πάνω από κόκκινο κοντό χιτώνα, και βαθυπράσινο μανδύα, που κρέμεται από την πλάτη και σκεπάζει το αριστερό χέρι και το δεξί πόδι ως το γόνατο, είναι ο χρυσοπλουμισμένος θώρακας. Διακοσμημένος με προσωπεία αντρικά στους ώμους, ανθέμια, σε σχήμα άνθους και φυτά, γυμνά παιδικά σώματα, σαν αγγελούδια. Λουρίδες γαλάζιες σχηματίζουν τρίγωνο γύρω στο λαιμό, παχιά λουρίδα στη μέση του θώρακα από δεξιά στ’ αριστερά, άλλες να κρέμονται σαν κρόσσια από τον δεξί ώμο. Ρόδινες αυγόμορφες λουρίδες γύρω από τη μέση κι άλλες γαλάζιες κάτω απ’ αυτές με χρυσοκοντυλιές. Στα πόδια φορά βαθυπράσινα περιπόδια, περικνημίδες, διακοσμημένες με προσωπεία και ροδόχρωμα λέπια. Στο δεξί πόδι φαίνονται τα δάχτυλα γυμνά. Το ακουμπά σε κόκκινο κυλινδρικό μαξιλάρι, το υποπόδιο. Στο δεξί χέρι βαστά μακρύ δόρυ-κοντάρι, που καταλήγει σε αιχμή-κνώδες και στ’ αριστερό θηκευμένο ξίφος με πλουμισμένη λαβή που διασταυρώνονται κάτω στα πόδια. Άλλο κοντό ξίφος κρέμεται με αλυσίδα δεξιά από τη μέση. Από χαλκά, που ξεκινά από το δεξί ώμο, κόκκινη λεπτή ζώνη χωρίζει το σώμα στα δυο. Κόκκινη ταινία με χρυσοκοντυλιές, από φαρδιά σε λεπτή, ξεπετάγεται από την αριστερή μασχάλη προς το φωτοστέφανο. Παραδίπλα στο θρόνο, από τη δεξιά μεριά, η χρυσοπλουμισμένη ασπίδα με τα γυμνά παιδικά κορμιά. Κάτω αριστερά στο θρόνο, δεν φαίνεται καθαρά, ίσως η περικεφαλαία, ακουμπισμένη δίπλα στο πόδι. Είναι πραγματικά ένας πολύ όμορφος στρατιώτης Άγιος Δημήτριος, όπως ιστορεί το συναξάρι. Η εικόνα δεν έχει επιγραφή.
«Ο ΑΓΙΟC ΔΗΜΗΤΡΙΟC», με κόκκινη βυζαντινή μεγαλογράμματη επιγραφή, στη γωνία πάνω δεξιά, η παραδοσιακή εικόνα, από τον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου, στ’ Αλυφαντά. Στην αριστερή γωνιά, με τα ίδια γράμματα η αφιέρωση «ΔΕΗCΙC ΤǑ ΔǑΛǑ ΤǑ ΘΥ ΜΗΧΑΛΑΚΗ». Μέσα σε χρυσό κάμπο-φόντο ολόσωμος ο άγιος στρατιώτης καβαλάρης, και το άλογό του να καλπάζει πάνω σε βυζαντινό τοπίο. Το πρόσωπό του νεανικό, αγένειο, αυστηρό, κάπως μελαγχολικό, με πολύ λεπτά χαρακτηριστικά, φρύδια, μάτια, μύτη, στόμα, χείλη, μικρό πηγούνι, φωτεινό πλατύ μέτωπο. Το δεξί μάγουλο απαλά φωτεινό, με ίχνη από φώτα γύρω από το μάτι και τη μύτη, ενώ το αριστερό είναι σκούρο προς το καστανό. Το πρόσωπο γέρνει αριστερά. Γύρω από το κεφάλι με καστανά κοντά μαλλιά, χρυσό φωτοστέφανο. Ντυμένος με λαμπρή στρατιωτική στολή, με κόκκινο κοντό χιτώνα, που οι πτυχώσεις-πιέτες γράφονται με λάμματα-φώτα.
Θώρακας καφέχρωμος με χρυσοκοντυλιές, που χωρίζεται με οριζόντια παχιές και δυο κάθετες πιο λεπτές λουρίδες. Στη μέση κυκλικό γαλάζιο κόσμημα. Ο βαθυγάλαζος μανδύας που κρέμεται από τους ώμους δένει μπροστά στο στήθος και πίσω ανεμίζει, καθώς καλπάζει το άλογο δεξιά κι ο Δημήτριος είναι καβαλάρης. Και του μανδύα οι πτυχώσεις τονίζονται με λάμματα (άσπρες πινελιές). Το δεξί του πόδι φορά περιπόδι γαλάζιο κι ακουμπά με μπότα στον αναβολέα, ζεγκί, κατόχι, σκάλα. Με το αριστερό χέρι βαστά τα χαλινάρια-γκέμια και με το δεξί μακρύ κοντάρι που το μπήγει-καταχώνει στο στήθος του Σκυλόγιαννη. Αυτός είναι πεσμένος ανάσκελα, με διπλωμένα τα πόδια κάτω από την κοιλιά του αλόγου. Ντυμένος στρατιωτικά, με γαλάζιο χιτώνα, κόκκινο μανδύα, ξίφος στη μέση, περικεφαλαία, που την πατά με το πέλμα του το μπροστινό δεξί πόδι του αλόγου. Με το αριστερό χέρι βαστά κοντάρι και καφετιά ασπίδα, που φαίνεται η μισή. Με το δεξί έχει πιάσει το κοντάρι του άγιου, απ’ όπου ξεπηδάνε σταγόνες αίμα, και προσπαθεί να το βγάλει από το στήθος του. Το πρόσωπο πλάγια φιγούρα, όπως στο Θέατρο Σκιών, φωτεινή.
Το άλογο καστανόχρωμο, ρωμαλέο, βαρβάτο, με κυματιστή χαίτη, καλπάζει πάνω στο βυζαντινό γκρίζο τοπίο, με σηκωμένα τα μπροστινά πόδια. Το κεφάλι του αλόγου έχει έκφραση ορμής, με τεντωμένα τ’ αυτιά και το δεξί μάτι «αετίσιο». Οι γλυκασμοί, τ’ ανοιχτά χρώματα και τα λάμματα σ’ όλο το κορμί του αλόγου δείχνουν ζώο τολμηρό, γενναίο. Ξεχωριστά είναι τα χάμουρά του. Η κόκκινη με ισκιώματα σέλλα στο πανωράχι, όπου κάθεται ο άγιος, χαλινάρια, γκέμια, καπιστράνα, κεφαλαριά, λαιμαναριά, με γραψίματα στο κεφάλι του αλόγου. Στο στήθος, λίγο πιο πάνω από τα πόδια, τα φάλαρα, στολίδια με μαύρα γραψίματα. Η μεσιά, ο καταζώστης με παραλληλόγραμμα μικροσχήματα. Το περιγλούτιο, η πισινέλα, ο καπλοδέτης με μαύρα φάλαρα. Η ουρά φουντωτή, ελαφρά κόκκινη.
Στη γωνία πάνω δεξιά στην εικόνα, ένα μέρος από το χέρι του Χριστού, σκεπασμένο με κόκκινο φόρεμα ως τον καρπό, σχηματίζει με τα δάχτυλα το σταυρό κι ευλογεί τον άγιο. Το χέρι βγαίνει μέσα από τέσσερα ομόκεντρα, δυο γαλάζια και δυο βαθυγάλαζα τεταρτοκύκλια (τέταρτο κύκλου), με παράλληλες χρυσές ακτίνες, που βγαίνουν μέσα απ’ αυτά και συμβολίζουν τον ουρανό και τη θεϊκή ευλογία.
Το βυζαντινό γκρίζο τοπίο δείχνει βουναλάκια, το ένα πάνω στ’ άλλο, που καταλήγουν σε μικροκορφές, γύρω από την κεντρική εικόνα με τον άγιο Δημήτρη καβαλάρη στο φτερωτό άλογό του.
Η όλη εικόνα ιστορεί ένα από τα κατορθώματα, θαύματα που έκανε ο άγιος, όταν το 1207, έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης σκότωσε τον Βούλγαρο τσάρο Ιωανίτζη, που την πολιορκούσε, κι οι Βυζαντινοί τον κακονομάτιζαν Σκυλόγιαννη.
Η σανίδα, όπου ζωγραφίστηκε η εικόνα, πλαισιώνεται με κόκκινο περίγραμμα.
Ο Άγιος Δημήτριος και η Λέσβος
Όταν οι κάτοικοι της Γέρνας, κοντά στον Κόλπο της Καλλονής, έφυγαν από τη θάλασσα, για ν’ αποφύγουν τις επιδρομές, εγκαταστάθηκαν σε μακρινή περιοχή, στη θέση «Ζυγώματα», κι εκεί έφτιαξαν το χωριό τους που από την εκκλησία του ονομάστηκε «Άγιος Δημήτριος». Με τη συγχώνευση δυο χωριών, της Γέρνας και του Αγίου Δημητρίου, προήλθε στα 1650 περίπου η Αγία Παρασκευή.
Επίσης, στην Αγιάσο υπάρχει η γραφική περιοχή του Αγίου Δημητρίου με άφθονα νερά κι οργιώδη βλάστηση.
Στο Υψηλομέτωπο, ίσως από μοναστήρι, βρέθηκε πρωτοχριστιανική, πρωτοβυζαντινή βασιλική του Αγίου Δημητρίου, του 6ου αι.. Είναι στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με νάρθηκα, εγγεγραμμένη κόγχη και δάπεδα με ψηφιδωτά. Τα θέματά τους κι άλλα στοιχεία είναι από την επίσημη, την αριστοκρατική παράδοση.
Ενοριακοί ναοί Αγίου Δημητρίου υπάρχουν στην Άγρα και στη Μυχού, στεγασμένη από το 1927 στο παλιό τέμενος του χωριού. Πολλά από τα ιερά σκεύη και κειμήλια (λάβαρο Ανάστασης, ευαγγέλιο κ.ά.), αλλά και η εικόνα του Αγίου Δημητρίου μεταφέρθηκαν από την ομώνυμη εκκλησία των προσφύγων από το Κινίκιο της Μικρασίας. Στις 26 Οκτώβρη γίνεται λαϊκό πανηγύρι.
Ξωκκλήσια του Αγίου Δημητρίου υπάρχουν: Καλλονή, Φίλια, Σκαλοχώρι, Βατούσα, Σκουτάρο, Λεπέτυμνο, Μανταμάδο, Κάπη, Πελόπη, Αγία Παρασκευή, Παράκοιλα.
Μνημεία, τοιχογραφίες υπάρχουν στη Λέσβο: Στον κυρίως ναό, στο βόρειο τοίχο, έξω από το τέμπλο, ο Άγιος Δημήτριος (επιγραφή) φορά κοντό χιτώνα κι έχει τον πλούσιο μανδύα ριγμένο στους ώμους, βαστά στο αριστερό χέρι μεγάλη ορθογώνια ασπίδα και δόρυ στο δεξί. Ιστορείται νέος, αγένειος κι ελαφρά «μουστακίζων», στη Μονή Λειμώνος. Στη Μονή Κοίμησης Θεοτόκου στο Δαμάνδριο Πολιχνίτου. Στη Μονή Περιβολής στην κάτω ζώνη του νότιου τοίχου, έξω από το ιερό βήμα ο Άγιος Δημήτριος (επιγραφή) νέος, μακροπρόσωπος με κοντά, σγουρά κι όχι φουντωτά μαλλιά. Βαστά με τα δυο χέρια και τραβά από τη θήκη ξίφος. Η ασπίδα και το κράνος περασμένα στον αριστερό ώμο. Η χλαμύδα ριγμένη στους ώμους. Στον ιερό ναό Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στα Παπιανά Καλλονής, στον κυρίως ναό, στην κάτω ζώνη του νότιου τοίχου ο Άγιος Δημήτριος (επιγραφή) νέος με κοντά σγουρά μαλλιά, φορά στρατιωτική στολή και βαστά ασπίδα και δόρυ. Στον ιερό ναΐσκο του Αγίου Γεωργίου Ανεμότιας, στον κυρίως ναό, στο βόρειο τοίχο, στη μεσαία ζώνη, ο Άγιος Δημήτριος σε αβαθή αψιδωτή κόγχη (πάνω από τον άγιο η κτιτορική επιγραφή). Στον ίδιο ναΐσκο ο άγιος (επιγραφή) σε αψίδωμα (καμάρα, τόξο) καβαλάρης, το άλογο καλπάζει δεξιά. Γυρισμένος προς τον πιστό, το ζωηρό και καλοταϊσμένο άλογο ζωγραφίζεται πλάγια. Ο άγιος φορά στρατιωτική στολή με αλυσιδωτό θώρακα και βαστά διαγώνια κοντάρι. Πάνω δεξιά το τεταρτοκύκλιο τ’ ουρανού, που φεύγουν τρεις ακτίνες. Δεν υπάρχει το χέρι του Θεού. Στο ξωκκλήσι Άι-Γιάννη, στον Κόλπο Γέρας, τοιχογραφία από τον Θεόφιλο.
Γύρω στα 1450 μ.Χ., ο Άγιος Ραφαήλ Θερμής λειτουργούσε ιερέας και ιεροκήρυκας στον Άγιο Δημήτριο Λουμπαδιάρη Αθήνας (λόφος Φιλοπάππου). Στην εκκλησία υπάρχει εικόνα του, που τιμάται ως σήμερα.
Ο Άγιος Δημήτριος ένθρονος, σε θρόνο, σπάνια σ’ αυτή την αγιογράφηση, από τον ιερό ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, την Ευαγγελίστρια, στ’ Ακλειδιού, του 16ου αιώνα, με ύψος 43, πλάτος 35 και πάχος 2,5 εκατοστά. Ο Άγιος Δημήτριος, στρατιώτης καβαλάρης σε άλογο, παραδοσιακή εικονογράφηση, έτσι τον ξέρουμε στις εικόνες, από τον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου, στ’ Αλυφαντά, του 17ου αι., με ύψος 88, πλάτος 63 και πάχος 2,5 εκ.. Ο Άγιος Δημήτριος σκοτώνει τον Σκυλόγιαννη, ίδια με την προηγούμενη, το 1843 Απριλίου 20, από τη συλλογή του Μητροπολιτικού Οίκου.
Μεγαλομάρτυρας, γιατί μεγαλομαρτύρησε. «Ο άγιος Δημήτριος λόγχαις νυγείς (πιρουνιάστηκε) την πλευράν τελειούται. -Λουτρόν με καμάρες και εν αυτώ ο άγιος έχων την δεξιάν άνω σηκωμένην· και τρεις στρατιώται κονταρεύουν αυτόν εις την πλευράν, και ο άγιος Λούπος (ο δούλος του αγίου) ιστάμενος όπισθέν του κλαίων βαστά το επανωφόρι του αγίου». Ζωγραφίζεται: «Ο άγιος Δημήτριος εβλήθη εν φρουρά. Ενέκρωσε τον σκορπιόν. Ο μέγας Δημήτριος εν φρουρά νύττεται την πλευράν υπό επτά στρατιωτών. Η κοίμησις του Αγίου Δημητρίου».
Ακόμα, νέος μουστακίζων, στο ιερό, κύκλο στην άγια τράπεζα, στους χορούς αριστερά ο άγιος Δημήτριος. Γύρω στους χορούς ο άγιος μεγαλομάρτυρας Δημήτριος νέος, αγένειος, μουστακίζων ολίγον, Μέγας δούκας.
Μυροβλήτης, αυτός που αναβλύζει, βγάζει υγρό προς τα πάνω, μύρο, ο πολύ ευώδης, εύοσμος, αρωματικός, μυροβόλος, μυρωδάτος, αρωματώδης. Σύμφωνα με το συναξάρι (βιογραφία αγίου) όταν κοιμήθηκε ο άγιος, ο Θεός θέλησε να τον κάνει ονομαστό σ’ όλο τον κόσμο, κανόνισε να βγαίνει από το σώμα του μύρο, τόσο πολύ, ώστε, παρ’ όλο που έπαιρναν απ’ αυτό όλοι οι ντόπιοι και οι ξένοι επισκέπτες, όχι μόνο δε σωνόταν αλλά αύξανε, με θεία χάρη. Το μύρο αυτό είχε τη δύναμη να γιατρεύει τις αρρώστιες και γι’ αυτό οι άνθρωποι το έπαιρναν και το έπιναν με μεγάλη ευλάβεια. Μια σειρά θαύματα, που είναι γραμμένα σε δυο βιβλία, αναφέρονται στη θαυματουργή χάρη του αγίου Δημητρίου, στους «ποταμούς των ιαματοφόρων μύρων», που ανέβλυζαν από «την θαυματουργόν και μυρορρόην σορόν» του και χύνονταν στις δεξαμενές της Κρύπτης, στο χώρο της ξεχωριστής λατρείας του.
Ο θρονιασμένος Άγιος Δημήτριος είναι ζωγραφισμένος ολόσωμος, καθιστός σε ξύλινο χρυσοπλουμισμένο θρόνο, πάνω σε κόκκινο κυλινδρικό μαξιλάρι, με το κεφάλι να γέρνει λίγο δεξιά. Στο ξυλοσκαλισμένο θρόνο το ερεισίνωτο, ακουμπιστήρι, η ράχη, είναι φαρδιά, μ’ ένα γλυπτό παιδικό γυμνό αγαλματίδι στην αριστερή άκρη πάνω. Φαρδιά είναι και η βάση, το ποδαρικό του θρόνου. Ο κάμπος, το φόντο, χρυσός. Το πρόσωπο του άγιου νεανικό, αγένειο με λεπτά χαρακτηριστικά, φρύδια, μάτια, μύτη, χείλια και τ’ αριστερό αυτί ισόπαχα, μ’ έκφραση ευγενική, στοχαστική με ψιλό τόνο αυτοσυγκέντρωσης. Η κόρη στα μάτια του διάφανη. Στο στόμα γραμμούλα στη μέση, που χωρίζει το πάνω με το κάτω χείλι. Λεπτό και το σάρκωμα στο πρόσωπο, στο λαιμό και στα χέρια με τα μικροκαμωμένα δάχτυλα. Το νεανικό κεφάλι του με κοντά μαλλιά στολίζεται με χρυσοπλουμισμένο στεφάνι μεγαλομάρτυρα με λουρίδα στη μέση. Γύρω χρυσό φωτοστέφανο (αγιότητα) μέσα σε διπλό χαραγμένο περίγραμμα.
Ο Δημήτριος φορά λαμπρή στρατιωτική στολή. Πάνω από κόκκινο κοντό χιτώνα, και βαθυπράσινο μανδύα, που κρέμεται από την πλάτη και σκεπάζει το αριστερό χέρι και το δεξί πόδι ως το γόνατο, είναι ο χρυσοπλουμισμένος θώρακας. Διακοσμημένος με προσωπεία αντρικά στους ώμους, ανθέμια, σε σχήμα άνθους και φυτά, γυμνά παιδικά σώματα, σαν αγγελούδια. Λουρίδες γαλάζιες σχηματίζουν τρίγωνο γύρω στο λαιμό, παχιά λουρίδα στη μέση του θώρακα από δεξιά στ’ αριστερά, άλλες να κρέμονται σαν κρόσσια από τον δεξί ώμο. Ρόδινες αυγόμορφες λουρίδες γύρω από τη μέση κι άλλες γαλάζιες κάτω απ’ αυτές με χρυσοκοντυλιές. Στα πόδια φορά βαθυπράσινα περιπόδια, περικνημίδες, διακοσμημένες με προσωπεία και ροδόχρωμα λέπια. Στο δεξί πόδι φαίνονται τα δάχτυλα γυμνά. Το ακουμπά σε κόκκινο κυλινδρικό μαξιλάρι, το υποπόδιο. Στο δεξί χέρι βαστά μακρύ δόρυ-κοντάρι, που καταλήγει σε αιχμή-κνώδες και στ’ αριστερό θηκευμένο ξίφος με πλουμισμένη λαβή που διασταυρώνονται κάτω στα πόδια. Άλλο κοντό ξίφος κρέμεται με αλυσίδα δεξιά από τη μέση. Από χαλκά, που ξεκινά από το δεξί ώμο, κόκκινη λεπτή ζώνη χωρίζει το σώμα στα δυο. Κόκκινη ταινία με χρυσοκοντυλιές, από φαρδιά σε λεπτή, ξεπετάγεται από την αριστερή μασχάλη προς το φωτοστέφανο. Παραδίπλα στο θρόνο, από τη δεξιά μεριά, η χρυσοπλουμισμένη ασπίδα με τα γυμνά παιδικά κορμιά. Κάτω αριστερά στο θρόνο, δεν φαίνεται καθαρά, ίσως η περικεφαλαία, ακουμπισμένη δίπλα στο πόδι. Είναι πραγματικά ένας πολύ όμορφος στρατιώτης Άγιος Δημήτριος, όπως ιστορεί το συναξάρι. Η εικόνα δεν έχει επιγραφή.
«Ο ΑΓΙΟC ΔΗΜΗΤΡΙΟC», με κόκκινη βυζαντινή μεγαλογράμματη επιγραφή, στη γωνία πάνω δεξιά, η παραδοσιακή εικόνα, από τον ιερό ναό Αγίου Γεωργίου, στ’ Αλυφαντά. Στην αριστερή γωνιά, με τα ίδια γράμματα η αφιέρωση «ΔΕΗCΙC ΤǑ ΔǑΛǑ ΤǑ ΘΥ ΜΗΧΑΛΑΚΗ». Μέσα σε χρυσό κάμπο-φόντο ολόσωμος ο άγιος στρατιώτης καβαλάρης, και το άλογό του να καλπάζει πάνω σε βυζαντινό τοπίο. Το πρόσωπό του νεανικό, αγένειο, αυστηρό, κάπως μελαγχολικό, με πολύ λεπτά χαρακτηριστικά, φρύδια, μάτια, μύτη, στόμα, χείλη, μικρό πηγούνι, φωτεινό πλατύ μέτωπο. Το δεξί μάγουλο απαλά φωτεινό, με ίχνη από φώτα γύρω από το μάτι και τη μύτη, ενώ το αριστερό είναι σκούρο προς το καστανό. Το πρόσωπο γέρνει αριστερά. Γύρω από το κεφάλι με καστανά κοντά μαλλιά, χρυσό φωτοστέφανο. Ντυμένος με λαμπρή στρατιωτική στολή, με κόκκινο κοντό χιτώνα, που οι πτυχώσεις-πιέτες γράφονται με λάμματα-φώτα.
Θώρακας καφέχρωμος με χρυσοκοντυλιές, που χωρίζεται με οριζόντια παχιές και δυο κάθετες πιο λεπτές λουρίδες. Στη μέση κυκλικό γαλάζιο κόσμημα. Ο βαθυγάλαζος μανδύας που κρέμεται από τους ώμους δένει μπροστά στο στήθος και πίσω ανεμίζει, καθώς καλπάζει το άλογο δεξιά κι ο Δημήτριος είναι καβαλάρης. Και του μανδύα οι πτυχώσεις τονίζονται με λάμματα (άσπρες πινελιές). Το δεξί του πόδι φορά περιπόδι γαλάζιο κι ακουμπά με μπότα στον αναβολέα, ζεγκί, κατόχι, σκάλα. Με το αριστερό χέρι βαστά τα χαλινάρια-γκέμια και με το δεξί μακρύ κοντάρι που το μπήγει-καταχώνει στο στήθος του Σκυλόγιαννη. Αυτός είναι πεσμένος ανάσκελα, με διπλωμένα τα πόδια κάτω από την κοιλιά του αλόγου. Ντυμένος στρατιωτικά, με γαλάζιο χιτώνα, κόκκινο μανδύα, ξίφος στη μέση, περικεφαλαία, που την πατά με το πέλμα του το μπροστινό δεξί πόδι του αλόγου. Με το αριστερό χέρι βαστά κοντάρι και καφετιά ασπίδα, που φαίνεται η μισή. Με το δεξί έχει πιάσει το κοντάρι του άγιου, απ’ όπου ξεπηδάνε σταγόνες αίμα, και προσπαθεί να το βγάλει από το στήθος του. Το πρόσωπο πλάγια φιγούρα, όπως στο Θέατρο Σκιών, φωτεινή.
Το άλογο καστανόχρωμο, ρωμαλέο, βαρβάτο, με κυματιστή χαίτη, καλπάζει πάνω στο βυζαντινό γκρίζο τοπίο, με σηκωμένα τα μπροστινά πόδια. Το κεφάλι του αλόγου έχει έκφραση ορμής, με τεντωμένα τ’ αυτιά και το δεξί μάτι «αετίσιο». Οι γλυκασμοί, τ’ ανοιχτά χρώματα και τα λάμματα σ’ όλο το κορμί του αλόγου δείχνουν ζώο τολμηρό, γενναίο. Ξεχωριστά είναι τα χάμουρά του. Η κόκκινη με ισκιώματα σέλλα στο πανωράχι, όπου κάθεται ο άγιος, χαλινάρια, γκέμια, καπιστράνα, κεφαλαριά, λαιμαναριά, με γραψίματα στο κεφάλι του αλόγου. Στο στήθος, λίγο πιο πάνω από τα πόδια, τα φάλαρα, στολίδια με μαύρα γραψίματα. Η μεσιά, ο καταζώστης με παραλληλόγραμμα μικροσχήματα. Το περιγλούτιο, η πισινέλα, ο καπλοδέτης με μαύρα φάλαρα. Η ουρά φουντωτή, ελαφρά κόκκινη.
Στη γωνία πάνω δεξιά στην εικόνα, ένα μέρος από το χέρι του Χριστού, σκεπασμένο με κόκκινο φόρεμα ως τον καρπό, σχηματίζει με τα δάχτυλα το σταυρό κι ευλογεί τον άγιο. Το χέρι βγαίνει μέσα από τέσσερα ομόκεντρα, δυο γαλάζια και δυο βαθυγάλαζα τεταρτοκύκλια (τέταρτο κύκλου), με παράλληλες χρυσές ακτίνες, που βγαίνουν μέσα απ’ αυτά και συμβολίζουν τον ουρανό και τη θεϊκή ευλογία.
Το βυζαντινό γκρίζο τοπίο δείχνει βουναλάκια, το ένα πάνω στ’ άλλο, που καταλήγουν σε μικροκορφές, γύρω από την κεντρική εικόνα με τον άγιο Δημήτρη καβαλάρη στο φτερωτό άλογό του.
Η όλη εικόνα ιστορεί ένα από τα κατορθώματα, θαύματα που έκανε ο άγιος, όταν το 1207, έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης σκότωσε τον Βούλγαρο τσάρο Ιωανίτζη, που την πολιορκούσε, κι οι Βυζαντινοί τον κακονομάτιζαν Σκυλόγιαννη.
Η σανίδα, όπου ζωγραφίστηκε η εικόνα, πλαισιώνεται με κόκκινο περίγραμμα.
Ο Άγιος Δημήτριος και η Λέσβος
Όταν οι κάτοικοι της Γέρνας, κοντά στον Κόλπο της Καλλονής, έφυγαν από τη θάλασσα, για ν’ αποφύγουν τις επιδρομές, εγκαταστάθηκαν σε μακρινή περιοχή, στη θέση «Ζυγώματα», κι εκεί έφτιαξαν το χωριό τους που από την εκκλησία του ονομάστηκε «Άγιος Δημήτριος». Με τη συγχώνευση δυο χωριών, της Γέρνας και του Αγίου Δημητρίου, προήλθε στα 1650 περίπου η Αγία Παρασκευή.
Επίσης, στην Αγιάσο υπάρχει η γραφική περιοχή του Αγίου Δημητρίου με άφθονα νερά κι οργιώδη βλάστηση.
Στο Υψηλομέτωπο, ίσως από μοναστήρι, βρέθηκε πρωτοχριστιανική, πρωτοβυζαντινή βασιλική του Αγίου Δημητρίου, του 6ου αι.. Είναι στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με νάρθηκα, εγγεγραμμένη κόγχη και δάπεδα με ψηφιδωτά. Τα θέματά τους κι άλλα στοιχεία είναι από την επίσημη, την αριστοκρατική παράδοση.
Ενοριακοί ναοί Αγίου Δημητρίου υπάρχουν στην Άγρα και στη Μυχού, στεγασμένη από το 1927 στο παλιό τέμενος του χωριού. Πολλά από τα ιερά σκεύη και κειμήλια (λάβαρο Ανάστασης, ευαγγέλιο κ.ά.), αλλά και η εικόνα του Αγίου Δημητρίου μεταφέρθηκαν από την ομώνυμη εκκλησία των προσφύγων από το Κινίκιο της Μικρασίας. Στις 26 Οκτώβρη γίνεται λαϊκό πανηγύρι.
Ξωκκλήσια του Αγίου Δημητρίου υπάρχουν: Καλλονή, Φίλια, Σκαλοχώρι, Βατούσα, Σκουτάρο, Λεπέτυμνο, Μανταμάδο, Κάπη, Πελόπη, Αγία Παρασκευή, Παράκοιλα.
Μνημεία, τοιχογραφίες υπάρχουν στη Λέσβο: Στον κυρίως ναό, στο βόρειο τοίχο, έξω από το τέμπλο, ο Άγιος Δημήτριος (επιγραφή) φορά κοντό χιτώνα κι έχει τον πλούσιο μανδύα ριγμένο στους ώμους, βαστά στο αριστερό χέρι μεγάλη ορθογώνια ασπίδα και δόρυ στο δεξί. Ιστορείται νέος, αγένειος κι ελαφρά «μουστακίζων», στη Μονή Λειμώνος. Στη Μονή Κοίμησης Θεοτόκου στο Δαμάνδριο Πολιχνίτου. Στη Μονή Περιβολής στην κάτω ζώνη του νότιου τοίχου, έξω από το ιερό βήμα ο Άγιος Δημήτριος (επιγραφή) νέος, μακροπρόσωπος με κοντά, σγουρά κι όχι φουντωτά μαλλιά. Βαστά με τα δυο χέρια και τραβά από τη θήκη ξίφος. Η ασπίδα και το κράνος περασμένα στον αριστερό ώμο. Η χλαμύδα ριγμένη στους ώμους. Στον ιερό ναό Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στα Παπιανά Καλλονής, στον κυρίως ναό, στην κάτω ζώνη του νότιου τοίχου ο Άγιος Δημήτριος (επιγραφή) νέος με κοντά σγουρά μαλλιά, φορά στρατιωτική στολή και βαστά ασπίδα και δόρυ. Στον ιερό ναΐσκο του Αγίου Γεωργίου Ανεμότιας, στον κυρίως ναό, στο βόρειο τοίχο, στη μεσαία ζώνη, ο Άγιος Δημήτριος σε αβαθή αψιδωτή κόγχη (πάνω από τον άγιο η κτιτορική επιγραφή). Στον ίδιο ναΐσκο ο άγιος (επιγραφή) σε αψίδωμα (καμάρα, τόξο) καβαλάρης, το άλογο καλπάζει δεξιά. Γυρισμένος προς τον πιστό, το ζωηρό και καλοταϊσμένο άλογο ζωγραφίζεται πλάγια. Ο άγιος φορά στρατιωτική στολή με αλυσιδωτό θώρακα και βαστά διαγώνια κοντάρι. Πάνω δεξιά το τεταρτοκύκλιο τ’ ουρανού, που φεύγουν τρεις ακτίνες. Δεν υπάρχει το χέρι του Θεού. Στο ξωκκλήσι Άι-Γιάννη, στον Κόλπο Γέρας, τοιχογραφία από τον Θεόφιλο.
Γύρω στα 1450 μ.Χ., ο Άγιος Ραφαήλ Θερμής λειτουργούσε ιερέας και ιεροκήρυκας στον Άγιο Δημήτριο Λουμπαδιάρη Αθήνας (λόφος Φιλοπάππου). Στην εκκλησία υπάρχει εικόνα του, που τιμάται ως σήμερα.