Με επιστολή του, ο Ηλίας Πολυχνιάτης, την οποία και δημοσιεύουμε ακολούθως, απευθύνεται στο συντάκτη μας, Νίκο Μανάβη. Ο Πρόεδρος του Περιφερειακού Τμήματος Βορείου Αιγαίου της Ένωσης Ελλήνων Χημικών, αναγνωρίζοντας ότι ευτυχώς το «Ε» διατηρεί στην επικαιρότητα, το θέμα του Εργαστηρίου Ελαιολάδου, διατυπώνει κάποιες συγκεκριμένες παρατηρήσεις. 

Αγαπητέ Νίκο Μανάβη,
Αναμενόμενες είναι οι θέσεις που διατυπώνεις στα άρθρα σου, που αφορούν στο εργαστήριο ελαιολάδου και δημοσιεύτηκαν στα φύλλα του ΕΜΠΡΟΣ της 24ης Ιουνίου και της 30ης Ιουλίου, αλλά και σε παλαιότερα. Και ευτυχώς που ασχολείσαι με το εργαστήριο και το αναδεικνύεις σαν θέμα. Αλλιώς θα είχε ξεχαστεί σχεδόν απ’ όλους, αφήνοντας την πικρή αίσθηση της επιβεβαίωσης για τον τρόπο που λαμβάνονται οι αποφάσεις και που κινούνται τα του δημοσίου πράγματα στη χώρα μας, σ’ αυτούς που οραματίστηκαν και πάλεψαν για ένα ισχυρό ερευνητικό περιφερειακό ινστιτούτο, πρόδρομος του οποίου θα μπορούσε να είναι το εν λόγω εργαστήριο ελαιολάδου, όπως καθιερώθηκε να ονομάζεται. Ίσως, μόνο, να παρέμενε ενεργό στη μνήμη ορισμένων με αποκλειστικό ενδιαφέρον την τακτοποίηση φίλιων ανέργων, ως άλλο ένα εν δυνάμει καταφύγιο απασχόλησης στο δημόσιο.
Διαφωνώ όμως με τον τρόπο που θέτεις το ζήτημα, γιατί θίγεις μόνο ζήτημα στελέχωσης. Ναι, πράγματι έχει γίνει η προμήθεια του πανάκριβου εξοπλισμού, που περιλαμβάνει τα πιο σύγχρονα αναλυτικά όργανα, με τα οποία θα μπορούσε να στηθεί ένα εθνικό χημικό εργαστήριο αναφοράς για ελαιόλαδο. Και δεν πρόκειται για αυτόματους αναλυτές που μπορούν να τους χειριστούν εκπαιδευμένοι απλώς χρήστες, αλλά για εργαλεία πολύτιμα μόνο σε χέρια χημικού, όπως αέριοι χρωματογράφοι, HPLC και φασματογράφος μάζας.
Πρέπει να γίνει όμως κατανοητό ότι ο υπάρχων εξοπλισμός δεν αντιστοιχεί απλώς σε εργαστήριο προσδιορισμού οξύτητας, άντε και του συντελεστού «Κ» σε λάδι. Είναι σοβαρός εξοπλισμός επιπέδου ινστιτούτου, που καλύπτει εκτεταμένο αναλυτικό πεδίο. Στο γεγονός αυτό, εδράζονται δύο ενστάσεις μου:
Ένσταση Α: Δεν μπορεί τέτοιο εργαστήριο που ιδρύεται με πόρους κοινωνικούς (εθνικούς ή ευρωπαϊκούς) να μην έχει πρωτίστως ερευνητικό χαρακτήρα, αλλά να είναι εργαστήριο πώλησης υπηρεσιών. Και μάλιστα όταν για την έρευνα στον τομέα του ελαιολάδου στον τόπο μας, δεν έχει δοθεί ούτε ένα ευρώ, ούτε μία δραχμή, από την εποχή της λειτουργίας του Σταθμού του Κάτω Τρίτους. Βέβαια η έρευνα δεν είναι υπόθεση μόνο κρατική, αλλά αυτό δεν είναι επί του παρόντος. Επίσης δε μπορεί το κόστος λειτουργίας τέτοιου εργαστηρίου και το κόστος συντήρησης του πανάκριβου εξοπλισμού του, να καλυφθεί με πώληση υπηρεσιών προς πελάτες, οι οποίοι -υποτίθεται- θα προστρέχουν να κάνουν εξειδικευμένες αναλύσεις -δικαιολογώντας τον εξοπλισμό- και θα καταβάλλουν το αντίστοιχο γενναίο και απαραίτητο για την κάλυψη των εξόδων, τίμημα. Τέτοιες προσεγγίσεις είναι εσφαλμένες ή έχουν κρύφιους στόχους. Πρέπει να επαναπροσδιοριστεί ο σκοπός ίδρυσης του εργαστηρίου και να οριστεί ότι θα είναι η έρευνα στο χώρο του ελαιολάδου με παράλληλη δραστηριότητα, την παροχή υπηρεσιών, για να δικαιολογείται και η διαπίστευσή του. Τότε μόνο θα είναι βιώσιμο.
Ένσταση Β: Η θέση του ΕΘΙΑΓΕ, ερευνητικού φορέα της χώρας μας στον αγροτικό τομέα, που υπάγεται στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, στο οποίο ανήκει το εργαστήριο, είναι να στελεχωθεί με δύο άτομα ΠΕ ή Χημικοί ή Τεχνολόγοι Τροφίμων ή Γεωπόνοι, ένα διοικητικό, ένα Τεχνικών Εργαστηρίου και μία καθαρίστρια. Επισημαίνω το «ή». Προφανώς ο εμπνευστής της πρότασης, δεν γνωρίζει ούτε τι είναι, ούτε πώς λειτουργούν τα όργανα που έχουν αγοραστεί. Ή νομίζει ότι αν στο προσωπικό περιληφθεί ένας Χημικός (το …κανένας Χημικός δεν θα μπορούσα να το φανταστώ), αυτός θα θέσει σε λειτουργία όλα τα όργανα, θα ελέγχει τη βαθμονόμησή τους και την ποιότητα των αποτελεσμάτων, θα υποστηρίζει τη διαπίστευση του εργαστηρίου, θα εκπαιδεύσει τους υπόλοιπους, εν τέλει θα προστατεύει τους πελάτες από λανθασμένα αποτελέσματα… Στο τέλος θα συμβεί ό,τι συνέβη με το κτηνιατρικό εργαστήριο. Και αυτό είχε αγορασμένο πανάκριβο εξοπλισμό (π.χ. ατομική απορρόφηση), αλλά δεν είχε χημικούς να τον δουλέψουν. Ήταν επόμενο να επέλθει εκφυλισμός του εργαστηρίου, τα δε όργανα να μεταφερθούν. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και η ηγεσία του, που μας έκανε την τιμή να βρεθεί πρόσφατα στη Λέσβο, πρέπει να μελετήσει την εμπειρία αυτή, ίσως και άλλες όμοιες, και να λάβει τη μόνη απόφαση που θα δώσει ζωή στο εργαστήριο και ανάπτυξης στο νησιωτικό μας τόπο:
Να χαρακτηρίσει το εργαστήριο, ως ερευνητικό, με δυνατότητα παροχής υπηρεσιών και να το στελεχώσει, εκτός από το υπάρχον προσωπικό, με τουλάχιστον δύο Χημικούς με προαπαιτούμενη εργαστηριακή εμπειρία, και ένα Τεχνολόγο ή Γεωπόνο, τη δε ευθύνη του εργαστηρίου να την αναθέσει σε Χημικό.
Αλλιώς, άλλο ένα επιστημονικό κεφάλαιο θα πάει χαμένο …

Ηλίας Πολυχνιάτης
Χημικός Γενικού Χημείου του Κράτους
Πρόεδρος του Περιφερειακού Τμήματος Βορείου Αιγαίου της Ένωσης Ελλήνων Χημικών


Η απάντηση του συντάκτη
Κοινές αγωνίες μοιραζόμαστε με τον Πρόεδρο του Περιφερειακού Τμήματος Βορείου Αιγαίου της Ένωσης Ελλήνων Χημικών, Ηλία Πολυχνιάτη. Πράγματι ο Σταθμός Γεωργικής Έρευνας του Κάτω Τρίτους πρέπει να αξιοποιηθεί και να γίνει Ινστιτούτο έρευνας της πρωτογενούς παραγωγής στο Αιγαίο. Αυτή η αγωνία είναι που μας κάνει να ασχολούμαστε όσο πιο συχνά μπορούμε, με το θέμα. Ωστόσο άλλο πράγμα είναι ένα ρεπορτάζ, που αναφέρει μια εξέλιξη για το θέμα του εργαστηρίου κι άλλο πράγμα η θέση - άποψη του συντάκτη ή της εφημερίδας, για το συνολικό ζήτημα της έρευνας στην πρωτογενή παραγωγή. Κατά λοιπά συμφωνούμε απόλυτα με τον κ. Πολυχνιάτη.