Γιώργος Αλβανός
Λεξικό της ντοπιολαλιάς Βασιλικών Λέσβου
Ετυμολογικό - ερμηνευτικό - λαογραφικό
Εκδόσεις Σμυρνιωτάκη
Αθήνα 2011

Ευάριθμοι είναι σήμερα οι πνευματικοί άνθρωποι, που εστίασαν την προσοχή τους σε διάφορες εκφάνσεις του λαϊκού και παραδοσιακού πολιτισμού μας και κατέγραψαν σε βιβλία πολύτιμο γλωσσικό και λαογραφικό υλικό, απομεινάρι μιας παλιάς εποχής, ώστε να παραμείνει στο «διηνεκές», και έριξαν φως στην έρευνα της Γλωσσολογίας, της Ιστορίας και της Λαογραφίας για να αναβιώσει η τοπική ιστορία του εθνικού μας βίου.
Ένας τέτοιος πολυταλαντούχος ερευνητής, συγγραφέας 14 βιβλίων, είναι ο εκπαιδευτικός Γιώργος Αλβανός, που γεννήθηκε στα Βασιλικά της Λέσβου, σπούδασε Παιδαγωγικά και Πολιτικές Επιστήμες, υπηρέτησε επί 35 συναπτά έτη τη δημοτική εκπαίδευση ως δάσκαλος, επιθεωρητής δημοτικών σχολείων, σχολικός σύμβουλος και ειδικός πάρεδρος του παιδαγωγικού ινστιτούτου.
Πολύ πρόσφατα, ο χαλκέντερος εκπαιδευτικός κυκλοφόρησε το νέο του βιβλίο, «Βασιλ’τσιώτ’κα λόγια», που είναι λεξικό ετυμολογικό, ερμηνευτικό και λαογραφικό της ντοπιολαλιάς της ιδιαίτερης πατρίδας του των Βασιλικών της Λέσβου.
Ο συγγραφέας, ως ανήσυχο και ερευνητικό πνεύμα, επεκτείνει τις επιστημονικές του δραστηριότητες στην καταγραφή της ντοπιολαλιάς των Βασιλικών, με διεξοδικό και απόλυτα επιστημονικό τρόπο, για να διασώσει πολύτιμο γλωσσικό και λαογραφικό υλικό, που μέρα με τη μέρα αποχρωματίζεται, πέφτει στην παρακμή και χάνεται.

Η γλώσσα μας είναι ένα ζωντανό όργανο με το οποίο ένας λαός εκφράζει τους στοχασμούς του και τα συναισθήματά του. Η προφορική μας γλώσσα, κατά την επιστήμη της Γλωσσολογίας, έχει αναβλύσει από το «μέσα κόσμο» του ανθρώπου και είναι ψυχόρμητη. Οι παλιοί άνθρωποι έφτιαξαν αρχικά τις λέξεις τις οποίες με τον καιρό τελειοποίησαν. Η γλώσσα αυτή είναι συνέχεια της Αρχαίας, της Αλεξανδρινής και της Νεοελληνικής. Αυτή συνεχώς εξελίσσεται, μεταπλάσσεται, πλουτίζεται. Ντύνεται με νέα στοιχεία από την ιστορία της, που την καθιστούν αυθεντική και διαχρονική. Δέχτηκε πολλούς επηρεασμούς από τους κατά καιρούς επιδρομείς και εποίκους (Ιταλούς, Τούρκους, Φράγκους, Γενοβέζους), γι’ αυτό και δεν πρέπει να χαθεί, κατά το συγγραφέα, που την καταγράφει και με ευαισθησία την αποθησαυρίζει στο νέο λεξιλόγιό του.
Στην εισαγωγή του βιβλίου του ο συγγραφέας αφιερώνει λίγα λόγια για την ιστορία του χωριού του. Λέγει ότι τα Βασιλικά δεν ήταν ένα ορισμένο χωριό σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία, αλλά μια ομάδα χωριών στην ίδια περιοχή, που όλα μαζί ονομάζονταν «Βασιλικά χωριά». Ήταν ιδιοκτησία του βασιλιά του Βυζαντίου, που τα παραχωρούσε για εκμετάλλευση σε συγγενείς του και σε άλλους κρατικούς αξιωματούχους. Οι Βυζαντινοί αυτοί άρχοντες διέμειναν στην περιοχή είτε μόνιμα είτε για το χρόνο ανάπαυσής τους και για τις διακοπές τους. Για την ασφαλή διαμονή τους έχτιζαν σε διάφορα σημεία της περιοχής τους πύργους-κάστρα, ερείπια των οποίων σώζονται μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με άλλη άποψη, τα Βασιλικά ήταν μια ισχυρή κωμόπολη, έδρα του Βυζαντινού αξιωματούχου, με φρούριο που δέσποζε σ’ ολόκληρη την περιοχή. Η βυζαντινή κωμόπολη των Βασιλικών τοποθετείται σε ύψωμα κοντά στην αρχαία Πύρρα, λίγο μετά την Αχλαδερή. Το μέρος οι ντόπιοι σήμερα το ονομάζουν «Καστρί». Στο κάστρο αυτό υπάρχει και σήραγγα, που όποιος μπει μέσα χάνεται και μονάχα ένας μπόρεσε να περάσει.
Το κάστρο των Βασιλικών έγινε τόπος εξορίας επιφανών. Εκεί λέγεται ότι εξορίστηκε η αυτοκράτειρα του Βυζαντίου Ειρήνη η Αθηναία και ότι πέθανε σ’ αυτό το 803 μ.Χ.. Το κάστρο αυτό για διάστημα πέντε αιώνων (9ος - 14ος) έγινε στόχος επιδρομέων και κατακτητών.
Επίσης για το γλωσσικό ιδίωμα των Βασιλικών σημειώνει γραμματικές παρατηρήσεις και μάλιστα πολύ αξιόλογες. Π.χ. λέγει ότι τα άρθρα είναι δύο, το <η> για τα αρσενικά και θηλυκά και το <του> για τα ουδέτερα (η μπάρμπας, η θεια, του μουρό). Το άρθρο <η> προφέρεται με συνίζηση ως γη, π.χ. γη αλεπού, γη ουρανός.
Ακολουθεί το λεξιλόγιο της ντοπιολαλιάς των Βασιλικών (31 - 243 σελίδες), που κατά τον προλογίζοντα το βιβλίο, κ. Γιάννη Χατζηβασιλείου, δεν είναι ένα απλό γλωσσάριο του ιδιώματος των Βασιλικών, αλλά περιέχει ενδιαφέροντα στοιχεία της τοπικής Ιστορίας, της Λαογραφίας και της Γλωσσολογίας. Πολύτιμος πλοηγός και όργανο με το οποίο συνεννοούνται οι ομόχωροι μεταξύ τους.
Μέσα στη φρυγμένη και στείρα στασιμότητα της εποχής μας, φωτεινό δείγμα και εξαίρεση είναι το καλοφτιαγμένο νέο βιβλίο του Γιώργου Αλβανού. Είναι ένα πολύπτυχο πνευματικό δημιούργημα, που θα κοσμήσει τη Λεσβιακή Γραμματολογία μας.
Γιώργο, ερεύνησες, έσκαψες, βρήκες και έδωσες. Είναι μια δουλειά λεπτομερής, συστηματική, αξιόλογη και πολύτιμη. Σου οφείλουμε πολλές ευχαριστίες.

Ακίνδυνος Παλαιολόγος
Επίτιμος σχολικός σύμβουλος