Συνεχίζοντας, κατά κάποιον τρόπο, το προηγούμενο σημείωμά μου, θα ήθελα να αναφέρω σχετικά περιστατικά από τον καιρό που ήμουνα φαντάρος - προ αμνημονεύτων χρόνων δηλαδή. Κατατάχθηκα στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων Κορίνθου, μόλις τέλειωσα το Πολυτεχνείο, το φθινόπωρο του 1953. Οι καιροί ήταν χαλεποί από κάθε πλευρά. Κυβερνούσε ο Παπάγος, με δεξί του χέρι τον Μαρκεζίνη και επιβίωνε σε όλους τους τομείς, πολιτικούς και κοινωνικούς, το πνεύμα και το γράμμα του Εμφυλίου, που είχε λήξει πριν τέσσερα χρόνια.
Στο Στράτευμα φυσικά σε πολύ εντονότερο βαθμό, ειδικότερα δε στο Κέντρο Εκπαίδευσής μας. Χαρακτηριστικό: είχαμε, στον 9ο λόχο, διοικητή τον Δερτιλή, αυτόν που καταδικάστηκε σε ισόβια για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου (δολοφονία Μυρογιάννη) και που αν δεν κάνω λάθος, βρίσκεται ακόμα έγκλειστος, μαζί με τον Ιωαννίδη. Τον θυμάμαι να μπαίνει στο θάλαμο πάντα αγέλαστος και αγριωπός, πανύψηλος μας φαινόταν (και ήταν) και να λέει στον διμοιρίτη μας:
«Πες τους να βγάλουν το σκασμό»,
γιατί είχε σαν αρχή να απευθύνεται στους απλούς φαντάρους πάντοτε μέσω κάποιου βαθμοφόρου. Ποτέ απ’ ευθείας.
Στην εκπαίδευσή μας περιλαμβανόταν, πλην των ασκήσεων και των καψωνιών, της οπλομαχίας και γενικότερα της στρατιωτικής κατάρτισης, και η απαραίτητη εθνική διαπαιδαγώγησή μας. Χωρίς αμφιβολία στην τελευταία εντάσσονταν και τα άσματα που μας μάθαιναν, τα οποία ήταν δύο ειδών: εμβατήρια, που υποβοηθούσαν τον σωστό βηματισμό μας και κάποια άλλα, ψυχαγωγικού, ας το πούμε έτσι, χαρακτήρα:
Πίσω απ’ της αυλής την πόρτα
μια κοπέλα μεσ’ στα χόρτα
τον στρατιώτη καρτερεί… κ.λπ. κ.λπ.
ή το άλλο
Φεύγω Μαριώ, Μαριώ μου αγαπημένη
να πάω στον πόλεμο με τ’ άλλα τα παιδιά… κ.λπ. κ.λπ.
Από τα εμβατήρια πάλι, ορισμένα τα ήξερα από πολίτης, γιατί ήταν παγκοίνως γνωστά, αφού τα μετέδιδε συχνά το κρατικό ραδιόφωνο, όπως το «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει», το «Περνάει ο Στρατός, της Ελλάδος φρουρός» και τα παρόμοια.
Ορισμένα άλλα, όμως, τα πρωτάκουσα στο κέντρο, όπως το «Τι ζητούν οι Βούλγαροι στη Μακεδονία» ή το «με αίμα δε θα χύσουμε ούτε μια σταγόνα αίμα ελληνικό - μόνο το άτιμο βουλγαρικό, των βουλγαρόφιλων κομμουνιστών … κ.λπ.» ή ακόμα το «της Αγιά Σοφιάς οι πόρτες δεν ανοίγουν με κλειδιά, μόνο ανοίγουν με λεβέντες, του εννάτου τα παιδιά» (αφού ανήκαμε στον 9ο λόχο…).
Το τελευταίο μάς έκανε εντύπωση, γιατί τότε ήμασταν στενοί φίλοι και σύμμαχοι με την Τουρκία, μονάδες και των δύο χωρών βρίσκονταν ακόμα στην Κορέα και όταν ο τότε Τούρκος πρόεδρος Τζελάλ Μπαγιάρ ήρθε να εγκαινιάσει το ΤΟΥΡΚΙΚΟ (έτσι ακριβώς) Γυμνάσιο Κομοτηνής τον υποδεχτήκαμε με τιμές και δόξες και τα εγκαίνια έγιναν παρουσία του Παπάγου, του Παύλου και της Φρειδερίκης, οι οποίοι έτσι καταργήσανε εμπράκτως τη συνθήκη της Λωζάννης, που δεν αναγνώριζε τουρκική αλλά μόνο μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη. (Εθνικόφρονες με τα όλα τους, βλέπετε.)
Θυμάμαι πως συζητούσαμε ιδιαιτέρως μεταξύ μας οι φαντάροι το πνεύμα του εμβατηρίου, γιατί στα μαθήματα εθνικής διαπαιδαγώγησης μας μάθαιναν πως ο εχθρός ήταν στον Βορρά: οι Βούλγαροι, οι Ρώσοι και το ανατολικό μπλοκ γενικότερα. Οι Τούρκοι ήταν φίλοι και σύμμαχοι. Μου έκανε τότε εντύπωση η παρατήρηση ενός συναδέλφου:
«Αν πάρουμε την Πόλη και την Ανατολική Θράκη, η Ελλάδα θα αποχτήσει πληθυσμό δεκαπέντε εκατομμύρια, από τα οποία τα μισά και πάνω θα είναι Τούρκοι. Το σκέφτεστε;»
Ανεξαρτήτως, πάντως, της ηλιθιότητας του εμβατηρίου, εκείνο που θυμάμαι και δεν κάνω λάθος είναι πως ουδέποτε τα εμβατήρια αυτά τα τραγουδήσαμε έξω από το κέντρο εκπαίδευσης. Ακόμα και όταν με μεταθέσανε στην Καστοριά, ποτέ δε θυμάμαι σε παρελάσεις στην πόλη να τραγουδούσαν οι στρατιώτες αντιβουλγαρικά, αντιτουρκικά ή αντικομμουνιστικά εμβατήρια. Για να μη μιλήσω για συνθήματα, που ήταν αδιανόητο να τα κραυγάζουν συντεταγμένα τμήματα.
Και αυτά εν έτει 1953. Βάλε τώρα…