«Ζωγραφίζετε κάθε τι όπως το βλέπετε, όχι όπως είναι», έλεγε στους μαθητές του ο Απελλής (4ος αιώνας π.Χ.), ο μεγαλύτερος καλλιτεχνικός δημιουργός στην αρχαιότητα κι ο πιο ένδοξος, προσωπικός ζωγράφος στον Μεγαλέξαντρο.
Νομίζω αυτό επιχειρεί με τις ζωγραφιές της η Νίκη Ελευθεριάδη, όπως καταστάλαξα από τις τελευταίες της δημιουργίες που είδα πρόσφατα και τις παρουσίαζε μέχρι και τα μέσα Ιανουαρίου στις Βρυξέλλες, με έκθεσή της στην γκαλερί «Θεώρημα». Ο αυλόγυρός της που είναι γνωστός από τις φιλικές επισκέψεις μου που έκανα στο σπίτι τους στην Πέτρα, όπου ο πάντα φιλόξενος αξέχαστος και πολύ καρδιακός φίλος πατέρας της ζωγράφος Τάκης Ελευθεριάδης μ’ άφηνε να καμαρώνω και να βαστώ τις σημειώσεις μου πάνω στα δεκαοχτώ έργα του Θεόφιλου που είχε στη συλλογή του.

Μ’ αυτή την ευκαιρία την παρουσιάζω, γιατί αυτό δεν έχει γίνει κι επειδή η συλλογή αυτή πουλήθηκε και δεν ξέρουμε πού βρίσκονται τώρα τα έργα:
1) Αθανασίου Διάκου αντάμωσις και Ελένης Ανδρονίκης το 1821.
2) Ο πωλών τοις μετρητοίς.
3) Ο πωλών επί πιστώσει.
4) Ο φόνος του Σκοτρούμ πασά, η νίκη Ελλήνων εν Καρπενησίω και ο θάνατος του Μάρκου Βότσαρη το 1823.
5) Εισβολή του Μ. Αλεξάνδρου εις την Περσία και του στρατηγού αυτού Πτολεμαίου και των Μακεδόνων. Παρά τον Γρανικό ποταμόν ο Μέγας Αλέξανδρος φονεύων τον Μιθιδάτη γαμβρόν του βασιλέως της Περσίας 220 π.Χ..
6) Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης καταδιώκων τον Ρεσίτ πασά ή Κιούταχη εν ξυφήρις το 1826. Μετά τον θάνατον του φρουράρχου Ιωάν. Γούρα ο Γενικός αρχηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης εισήγαγε τους οπλαρχηγούς Ν. Κριτζότην, Δημ. Λέκα, Δημ. Μαμούρη, Τούσα Τριαντάφυλλον, εισέρχονται διά νυκτός εις το πολιορκούμενον φρούριον των Αθηνών εναντίον του Κιούταχη και καταδιωκόμενον εκ των εν ξυφήρις.
7) Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος Αυτοκράτωρ των Ελληνορωμαίων εξέρχεται άτρομος εις την μάχην το 1453 Μαΐου 29.
8) Κορίτσι στην εξοχή.
9) Η Αγία Άννα της Χαλκίδος.
10) Η μεγάλη μάχη του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τους Αγρίους Ινδούς του Πόρου βασιλέως πληγωθείς το 222 π.Χ.. Τα έργα αυτά είναι λάδι σε χαρτόνι.
11) Μάχη Καλαμπάκας, λάδι σε τσίγκο.
12) Το κορίτσι με τα κόκκινα.
13) Η ωραία Αδριάνα των Αθηνών.
14) Ναύτης και υπηρέτρια.
15) Ο Κατσαντώνης με τα παληκάρια του. Όλα λάδι σε καμβά.
16) Διά της καμήλου ταξιδευόμενος Άραψ από αίγυπτον εις Σουδάν.
17) Η θεά του Αέρος Ήρα.
18) Εικόνισμα. Όλα λάδι σε ξύλο.
Η συλλογή παρουσιάστηκε στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, από 12 ως 31 Μάη 1975.
Τον ένα τοίχο στην αυλή, στο σπίτι στην Πέτρα ο Τάκης τον έχει κάνει έργο τέχνης σε ανοιχτό χώρο, με κάποιες σιδεριές κι άλλα παρακατιανά αντικείμενα με την «Άρτε Πόβερα» (Τέχνη Φτωχή), τέχνη με φτωχική ύλη, που μεγάλος εκφραστής της είναι ο διάσημος Αγιασώτης Γιάννης Κουνέλλης.

Στην αυλή πάντα
Από την αυλή αυτή η Νίκη βλέπει με το δικό της βλέμμα αυτό που ζωγραφίζει κι όχι «όπως είναι», καθώς είπε ο Απελλής. Και είναι ζωγραφιές ωραίες, κλασσικές δημιουργίες, που έχουν όλα τα βασικά στοιχεία στην καλλιτεχνία. Ξέρει να σχεδιάζει, να χρωματίζει, να συνθέτει, να σχηματίζει, ν’ ακολουθεί το νόημα στην καλλιτεχνική δημιουργία. Το σχέδιο είναι η βάση στη ζωγραφική. Χωρίς σχέδιο δε γίνεται ζωγραφιά. Όταν ντυθεί το σχέδιο με χρωματισμό, έρχεται να ζωντανέψει η ζωγραφιά. Χωρίς χρωματισμό το σχέδιο είναι κορμί δίχως ψυχή. Ο χρωματισμός βάζει στα μάτια τη διαφορά σ’ όλα τα πράγματα. Σαν καθαρός ήλιος, που με τις φωτεινές του ακτίνες, κάνει να γνωρίσουμε την τελειότητα σε κάθε μερικό πράγμα. Η σύνθεση είναι θέμα έμπνευσης, δύναμη ψυχής με πολυμάθεια. Δίνει τις εικόνες στο χέρι και φανερώνει την τέλεια πράξη στη ζωγραφιά. Το χέρι ταιριάζει και μοιράζει την ύλη, κατασκευάζει τα σχήματα, δίνει αρμονική σύνθεση στα πράγματα. Ο Αριστοτέλης καταπιάνεται με το ζήτημα της τέχνης στην «Ποιητική» του. Γι’ αυτόν η τέχνη έχει δική της ζωή κι έκφραση απέναντι στον αισθητικό κόσμο που μιμείται. Το έργο τέχνης έχει δική του αρχή, μέση, τέλος. Είναι ζωντανός οργανισμός, μ’ ενότητα, συνδέει ταιριαστά, αρμονικά τα μέρη του όλα με μέγεθος και τάξη. Σύμφωνα με την αριστοτελική φιλοσοφία η τάση προς την τελειότητα που υπάρχει σε κάθε ζωή, ύπαρξη, η ζωτική αρχή που διέπει και διαμορφώνει τις οργανικές υπάρξεις: «Έτι δ’ επεί το καλόν, και ζώον και άπαν πράγμα ο συνέστηκεν εκ τινων, ου μόνον ταύτα τεταγμένα δει έχειν, αλλά και μέγεθος υπάρχειν μη το τυχόν - το γαρ καλόν εν μεγέθει και τάξει εστίν» (4 - 6, 1450, β.). (Και πάλι, επειδή το ωραίο, και ζωντανό-ζωγραφισμένο έργο, και κάθε πράγμα που αποτελείται από κάποια μέρη, είναι ανάγκη όχι μόνο να έχει αυτά με τάξη, αλλά και μέγεθος να υπάρχει σ’ αυτό όχι το κατά τύχη - διότι το ωραίο βρίσκεται στο μέγεθος και την τάξη.) Έτσι, ο καλλιτέχνης δεν είναι απλός μιμητής. Είναι δημιουργός ενός κόσμου που έχει αυτοτέλεια απέναντι στην εμπειρική πραγματικότητα, νόμους και κριτήρια δικά του. Το έργο τέχνης δε θα κριθεί με το αντικείμενο που μιμείται, αλλά σύμφωνα με τους κανόνες της μίμησης. Τους κανόνες αυτούς περιγράφει ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» του, με παράδειγμα το έπος και την τραγωδία.

Φιλοτεχνεί
Η Νίκη, μέσα στο περιβάλλον του σπιτιού της, με έργα του Θεόφιλου, του πατέρα της, άλλα λαϊκής τέχνης, στον κήπο της, με απλωμένη τη θάλασσα μπροστά, φιλοτεχνεί «τοπία της Πέτρας, της Λέσβου και της φαντασίας της». Τους πίνακες τους χωρίζει σε οριζόντιο και κατακόρυφο άξονα, σε παράλληλα επίπεδα. Οριζόντιο είναι το κύριο θέμα της, βεράντα, χωράφι, μπαλκόνι, αγροτικά σπίτια, οικισμός, κήπος. Κατακόρυφο, κορμοστασιές από δέντρα. Ξεκινά με έντονες σε χρώματα πινελιές, ζωγραφίζει λεπτομέρειες, απλώνεται πιο αχνά, απαλά και τελειώνει με λόφους, πλαγιές, βουνοκορφές, θάλασσα, ουρανό. Σε πρώτο επίπεδο κάγκελα, σιδεριές, γλάστρες με μικρά φύλλα και λουλουδάκια, διακοσμημένες, ανθοδοχεία, κούπες με φρούτα, κανάτια στολισμένα, λουλούδια, φυλλαράκια, κλωνάρια, όλα σε λεπτομερειακές μικρογραφίες. Το τραπέζι με το τραπεζομάντηλο, το πλακόστρωτο, ο καναπές, ο δίσκος με ποτήρια, το πιάτο με καρπούζι, ακόμα κι φιγούρες της έχουνε στοιχεία μικρογραφικά, όπως τα φουστάνια, τα στολίδια πάνω στα ρούχα, τα σκουλαρίκια, περιδέραια, βραχιόλια, δαχτυλίδια, καπέλα, τα σπίτια με τις κεραμιδένιες στέγες, πορτοπαράθυρα, τοιχοποιία, δέντρα, θάμνοι, τα κοντινά μεγαλύτερα, τα μακρινά μινιατούρες-μικρογραφίες, ο ουρανός και η θάλασσα σε αποχρώσεις, σε διάφορες χρωματικές παραλλαγές, σε χρωματικό τόνο. Μικρογραφίες με λυρική κι αισθητική τάση, δείχνουνε τον πλήρη θρίαμβο της ομορφιάς στη φύση.
Όλα στις ζωγραφιές της Νίκης είναι τέλεια βαλμένα στις λεπτομέρειές τους, ωραία στα σχέδια, στους χρωματισμούς, στη σύνθεση. Είναι ζωγραφική με ποιητικό οίστρο. Ο σχολάρχης στη γερμανική φιλοσοφία Εμμανουέλ Καντ, έβγαλε τέσσερις κανόνες για το ελληνικό κάλλος, που ονομάζει «τέσσερις στιγμές» στην αισθητική: Ωραίο είναι ό,τι αρέσει σε όλους τους ανθρώπους, δίχως σκέψη. Ωραίο είναι η μορφή της τελειότητας ενός αντικειμένου που δεν έχει σκοπό. Ωραίο είναι κείνο που αναγνωρίζεται σαν το αντικείμενο μιας ικανοποίησης αναγκαίας.
Η Πέτρα, η Λέσβος με τα τοπία τους, ο ποιητικός οίστρος, φέρνουνε το ωραίο.