Η αρχαιότερη, μέχρι στιγμής κρήνη του νησιού, είναι η Ρωμαϊκή, που έχει ανασκαφεί στην οδό Θεοφράστου, στη Μυτιλήνη! Στον Αϊ Γιώργη, δίπλα στα Κεραμειά, ήταν γνωστά στη ρίζα της Κακαβιάς, μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη! Βασικά τέσσερα κομμάτια, τα οποία είχαν χαρακτηριστεί «μέλη χριστιανικού κτίσματος». Δίπλα υπάρχουν το κτιστό υδραγωγείο, και τα αυλάκια, που έφερναν νερό από τις πηγές του Ένθρονου! Αυτά θα τα δούμε αργότερα! Μια τελευταία μου έρευνα, απέδειξε την ύπαρξη μαρμάρινης κρήνης εδώ και μάλιστα δίπλα στο Μεταβυζαντινό-Γενοβέζικο Νεκροταφείο της ανασκαφής! Με τις σειρές των πήλινων σωλήνων νερού που αποκαλύφτηκαν! Πρόκειται για την πλάκα του στηθαίου της πρόσοψης, 0,65μ. (ύψος) x 0,56μ. (πλάτος), με σπασμένη την περίμετρο (σχέδιο)! Φέρει την έξοδο του νερού με τρεις συγκεντρικούς κύκλους γύρω της (43, 28 ,13 εκ.), πέντε ροζέτες στην περιφέρεια και δύο πεσσούς με φυτική επίστεψη, στα δύο πλάγια! Αυτή η «σκηνική» διακόσμηση διαφέρει από την νεοκλασική της Αναγέννησης, που παρατηρούμε στις μεταγενέστερες κρήνες! Τα στοιχεία της χρονολόγησης φέρουν οι δύο, πακτωμένες στο έδαφος παραστάδες της κρήνης (σπασμένα τα άνω τμήματα και άγνωστο το πακτωμένο τμήμα). Χαρακτηριστικά φέρει η δεξιά παραστάδα στην πρόσθια της, επίπεδη επιφάνεια ευμεγέθη σταυρό, βυζαντινής τυπολογίας, όπως ανευρίσκεται σε αμέτρητα αρχιτεκτονικά μέλη (πεσσοί, αμφικιονίσκοι, θωράκια, κοσμήτες) βυζαντινών ναών του νησιού (σχέδια από το «Περπατώντας τη Λέσβο»)*! Στη λοξή, ελαφρά καμπύλη, έσω επιφάνεια που διακοσμεί την πρόσοψη της κρήνης, φέρει μικρότερο παρόμοιο σταυρό, χαρακτηριστικό, ρομβοειδές με σπείρες επιπεδόγλυφο μοτίβο, της ίδιας εποχής και ροζέτες! Η αριστερή παραστάδα φέρει στην πρόσθια επιφάνεια και στην έσω λοξή, ροζέτες, σχέδιο πανάρχαιο που επιβιώνει και στην νεότερη εποχή! Το τέταρτο μαρμάρινο μέλος φέρει αβαθή κοιλότητα και τόρμους στερέωσης αρκετού πάχους (>25 εκ.), πιστεύω ότι αποτελεί την βάση της γούρνας της κρήνης! (περίμετρος 0,62-0,30-0,24-0,25-0,24-0,30μ, με διάμετρο κοιλώματος 0,050μ.). Πιστεύω ότι η Κρήνη είχε σχέση με κτίσματα του υστεροβυζαντινού νεκροταφείου, που ανασκάφηκε λίγα μέτρα νοτιότερα από τα μέλη της κρήνης. Πώς αυτή η κρήνη βρισκόταν ή στη θέση του εξωκλησιού, ή στο χώρο προς το νεκροταφείο που δεν έχει ανασκαφεί; Όπως και να έχει αποτελεί πολύτιμο και διαφορετικό υλικό, από τα γνωστά κατάλοιπα των ναών, των ελαιόμυλων και των άλλων κτισμάτων της εποχής.

* Βλέπε και Αλεξάνδρα Καραγιάννη: «Ο σταυρός στη βυζαντινή μνημειακή ζωγραφική», Διδακτορική Παν.Θες/κης, Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας 2010

στη ρίζα της κακαβιάς τα τρία μέλη

η βάση της γούρνας δίπλα

το στηθαίο της πρόσοψης

η δεξιά παραστάδα

και η αριστερή παραστάδα

αμφικιονίσκος στην Αχλαδερή

μέλος, εντοιχισμένο στην εκκλησία της Θερμής