Έβλεπα τις μέρες των γιορτών παλιές φωτογραφίες του νησιού. Ποιος δε θυμάται τη φωτογραφία με τον απογευματινό περίπατο στο Φανάρι της Μυτιλήνης;

Της Φυκιότρυπας, της Επάνω Σκάλας, του Μολύβου, της Λαγκάδας και τόσες άλλες με άσπρα γράμματα συνήθως αριστερά κάτω: Fritz! Ένας σημαντικός φιλέλληνας, ο Αυστριακός Fritz Joseph Mráz, λάτρης του λεσβιακού τοπίου και των ανθρώπων του. Η επιρροή του στη ζωή της Μυτιλήνης κατά το 19ο αιώνα συζητείται και συνιστά ένα ιστορικό καλλιτεχνικό κεφάλαιο για το νησί.
Σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές που υπάρχουν στο ληξιαρχείο της πόλης Český Krumlov, που βρίσκεται 170 χλμ. νότια της Πράγας, ο Fritz Joseph Mráz γεννήθηκε το 1872.

Η Český Krumlov είναι μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς τής UNESCO, φημισμένη για το μεσαιωνικό χαρακτήρα της και το επιβλητικό κάστρο της.

Η ημερομηνία και ο τόπος γέννησης του Mráz αποτελούν και τα λιγοστά στοιχεία για την παιδική του ηλικία. Παρεμβάλλεται μια περίοδος για την οποία ελάχιστα γνωρίζουμε σχετικά με την πορεία και τη ζωή του. Μαρτυρίες πάντως σώζονται σχετικά με την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη, στην αυλή του σουλτάνου II. Abdülhamid.

Η εύνοια της Rahime Piristû Sultan, Valide Sultan του σουλτάνου, σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη αγάπη την οποία εκείνη έτρεφε προς το νησί της Μυτιλήνης και πήγαινε συχνά στα ιαματικά λουτρά της Θερμής, είχε σαν αποτέλεσμα ο νεαρός Fritz να επισκεφτεί, σαν ακόλουθος της Rahime Piristû, το νησί και τελικά να μαγευτεί από την ομορφιά και τους ανθρώπους του. Εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από τη Μυτιλήνη που το 1898 ο Mráz εγκαθίσταται μόνιμα στην πόλη, απολαμβάνοντας την εύνοια του πρόξενου της Αυστροουγγαρίας Νatale Bargile!

Η αγάπη θα τον συνδέσει με την τοπική οικογένεια Ψαραδέλλη. Το 1902 παντρεύεται την κόρη της οικογένειας, Μαριάνθη. Το 1904 γεννιέται το πρώτο παιδί τους η Δωροθέα, ενώ ακολουθούν ο Γιώργος, ο Θωμάς, ο Αντώνης και η Όλγα. Η οικογένεια του Fritz εγκαθίσταται σε ιδιόκτητο σπίτι στη Μυτιλήνη στην οδό Αγίου Παντελεήμονος 10.

Ο Mraz, παθιασμένος φωτογράφος, θα μετατρέψει ένα χώρο του σπιτιού του σε σκοτεινό θάλαμο και ατελιέ. Παράλληλα θα λειτουργήσει φωτογραφείο στην οδό Μητροπόλεως. Εκεί θα δημιουργήσει το πρώτο φωτογραφείο της εποχής. Τον ξέρουν όλοι γιατί είναι πρόσχαρος, γλεντζές, χιουμορίστας. Πρωτοπόρος και νεωτεριστής.

Θα είναι ο πρώτος φωτογράφος που εφαρμόζει την τεχνική τού «retouche» σε πορτραίτα. Επιδίδεται με πάθος στη σύλληψη εικόνων από την καθημερινότητα της λεσβιακής κοινωνίας. Φωτογραφίζει τους αγρότες, τους εργάτες, αποτυπώνει στο φακό σκηνές από την αγροτική, κοινωνική και πολιτική ζωή του νησιού. Δημιουργεί πλήθος καρτ-ποστάλ. Είναι παρών στα εγκαίνια του «Σάρλιζα Παλλάς», στην απόβαση του ελληνικού στόλου. Φωτογραφίζει ασταμάτητα, το λιμάνι, τα Τσαμάκια, την Επάνω Σκάλα, το Τελωνείο... και πολλά άλλα σημεία που εμπεριέχονται στη φωτογραφική δουλειά τού Mráz, για την οποία γρήγορα θα εκτιμηθεί από το σύνολο του πληθυσμού!

Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι η αρχή του τέλους για την οικογενειακή ευτυχία τού Fritz. Το 1915 συλλαμβάνεται σαν πολίτης αντίπαλος των συμμαχικών δυνάμεων της «Αντάντ», στέλνεται στο γαλλικό στρατόπεδο συγκέντρωσης αιχμαλώτων στο Il Lonk κοντά στην Brest, όπου και κρατείται κάτω από άθλιες συνθήκες μέχρι το τέλος του πολέμου, που θα τον βρει εξουθενωμένο ψυχολογικά. Επιστρέφει στη Μυτιλήνη, όπου βρίσκει τη Μαριάνθη και τα ανήλικα, ακόμα, παιδιά τους. Η αγάπη της τοπικής κοινωνίας για τον ίδιο και το έργο του θα τον βοηθήσει να ορθοποδήσει και πάλι...

Το 1929 ο Mráz αναχωρεί με τον τυπογράφο γιο του Αντώνη για δουλειά στην Αθήνα, από όπου και δε θα επιστρέψει ποτέ. Παραμένει μυστήριο τόσο ο θάνατός του, όσο και το σημείο ταφής του ανθρώπου εκείνου που εξέλιξε τη φωτογραφική τέχνη στην Ελλάδα. Αυθεντικός ελληνιστής, τίμησε το νησί της Λέσβου με την παρουσία και τη φωτογραφική του δουλειά.

Ενώ σώζεται το ημερολόγιό του όπου περιγράφει λεπτομερώς τη Λέσβο και τη ζωή των ανθρώπων της, δυστυχώς, δε σώζεται καμμία μαρτυρία για τον ίδιο από το 1929 και μετά... Μέσα από το φωτογραφικό λάκκο των λεόντων.