«Ο Νεοφιλελευθερισμός δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα σκιάχτρο που χρησιμοποιείται, όταν δεν υπάρχουν ουσιαστικά επιχειρήματα έναντι του φιλελευθερισμού».

Αριστείδης Χατζής (καθ. Φιλοσοφίας Δικαίου).

Στην Ελλάδα, εκτός των άλλων, δεινοπαθούν και οι… έννοιες!

Η άγνοια του πραγματικού περιεχομένου των εννοιών ή η εσκεμμένη διαστρέβλωση και αλλοίωσή τους είναι φαινόμενο που παρατηρείται, πολύ συχνά, στον προφορικό και γραπτό λόγο.

Η χρησιμοποίηση των εννοιών, «κατά το δοκούν», στον πολιτικό λόγο, και ειδικότερα στον αντιπολιτευτικό λόγο, αποτελεί την συνήθη πρακτική, με την οποίαν επιδιώκεται να δημιουργηθεί σύγχυση, ως προς την σημασία των πραγματικών δεδομένων, και να παραπλανηθούν οι πολίτες-ψηφοφόροι.

Από τις πιο κακοποιημένες έννοιες, στην ελληνική πολιτική ζωή, είναι ο φιλελευθερισμός και ο νεοφιλελευθερισμός.

Ιδιαίτερα ο νεοφιλελευθερισμός είναι μία από τις πλέον… φτηνές «καραμέλες» που «πιπιλάνε», σήμερα, σε κάθε ευκαιρία, οι αντιπολιτευόμενοι πολιτικοί και πολιτευόμενοι -και κατ’ εξοχήν ο ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμα κι ένα… φτάρνισμα ενός υπουργού της σημερινής κυβέρνησης αρκεί, για να χαρακτηριστεί η κυβερνητική πολιτική ως «νεοφιλελεύθερη» και προσωπικά ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης, ως «Νεοφιλελεύθερος» (ακόμα και ο νομπελίστας οικονομολόγος Πισσαρίδης και η Επιτροπή του… «φακελώθηκαν» από τον ΣΥΡΙΖΑ ως «νεοφιλελεύθεροι»)!

Και προκειμένου η… «κόλαση» της «νεοφιλελεύθερης» κυβερνητικής πολιτικής να αναδειχθεί, σε όλο το βάθος και το πλάτος της, συνοδεύεται, συνήθως, από τους επιμέρους χαρακτηρισμούς ως «κοινωνικά ανάλγητης» και «ανεύθυνης», ως «αντεργατικής» και «αντιλαϊκής», ως «ολέθριας» και «ακροδεξιάς» πολιτικής!

Ας προσπαθήσουμε, όμως, να καταδείξουμε τις βασικές διαφορές των δύο οικονομικών θεωριών, του φιλελευθερισμού και του νεοφιλελευθερισμού.

Ο φιλελευθερισμός, ο οποίος είναι τέκνο του πνευματικού κινήματος του Διαφωτισμού, του 19^ου αιώνα, πρεσβεύει την ελευθερία και την ισότητα των ατόμων στην άσκηση των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων τους, καθώς και το δικαίωμα των ατόμων να συμμετέχουν στην οικονομική ζωή και να αναπτύσσουν ελεύθερα τις επιχειρηματικές πρωτοβουλίες τους.

Ειδικότερα, όσον αφορά στην οικονομική ζωή, ο φιλελευθερισμός εισηγείται την «ελάφρυνση ή τον περιορισμό του ασφυκτικού κρατικού ελέγχου και την ενίσχυση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και επιχειρηματικότητας»· ο φιλελευθερισμός, όμως, σε αντίθεση, τόσο με τον σοσιαλιστικό «κρατισμό», όσο και με τον νεοφιλελευθερισμό, ενώ υποστηρίζει την ελευθερία της αγοράς, παράλληλα διατηρεί τον παρεμβατικό ρόλο του κράτους για τον έλεγχο της οικονομικής δραστηριότητας, προκειμένου να περιορίζονται οι ανισότητες και να αποκαθίσταται η κοινωνική δικαιοσύνη («η ελευθερία της αγοράς πρέπει να περιορίζεται από ένα παρεμβατικό κράτος», John Stuart Mill).

Η ειδοποιός διαφορά του νεοφιλελευθερισμού -αντίθετα με ό,τι πρεσβεύει ο φιλελευθερισμός- είναι ότι πρεσβεύει την πλήρη απελευθέρωση της οικονομικής δραστηριότητας των αγορών και αποκλείει τον παρεμβατικό έλεγχο του κράτους, υποστηρίζοντας ότι οι αγορές μπορούν να αυτορυθμίζονται («ελαχιστοποίηση της κρατικής παρέμβασης, πλήρης απελευθέρωση της αγοράς». «Η μεγαλύτερη αρετή ενός συστήματος ελεύθερης αγοράς είναι πως δεν νοιάζεται τι χρώμα έχουν οι άνθρωποι ή σε ποια θρησκεία πιστεύουν. Το μόνο για το οποίο νοιάζεται είναι αν μπορούν να παράγουν κάτι που χρειάζεται κανείς να αγοράσει». Μίλτον Φρίντμαν).

Στην πράξη, ο νεοφιλελευθερισμός, ως οικονομική πολιτική, εφαρμόστηκε στην Αγγλία, στην δεκαετία του 1980, από την κυβέρνηση της Θάτσερ (1980-1990), και, επίσης, στις ΗΠΑ, επί μία τριακονταετία (και, ιδιαίτερα, την περίοδο της διακυβέρνησης Ρήγκαν, 1980-1988), μέχρι το 2008, όταν, με την κατάρρευση της Lehman Brothers, προκλήθηκε η παγκόσμια οικονομική κρίση, που έπληξε, εκτός από την Αμερική, και την Ευρώπη και, ιδιαίτερα, την Ελλάδα με την μορφή της κρίσης χρέους.

Το αξιοσημείωτο είναι ότι την αναθεώρηση του βασικού δόγματος του νεοφιλελευθερισμού «περί αυτορρύθμισης των αγορών» την έκανε, μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, ένας από τους «ιεράρχες» της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής, στην Αμερική, ο, επί χρόνια, πρόεδρος της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ Άλαν Γκρίσπαν, ο οποίος ομολόγησε την αυταπάτη του: «Για περισσότερα από σαράντα χρόνια πίστευα ότι το ίδιον συμφέρον των τραπεζών και άλλων οργανισμών είναι αρκετό, για να προστατεύσει τους μετόχους και τα κεφάλαιά τους»!

Αν εξαιρέσουμε, όμως, την Αγγλία της θατσερικής περιόδου, στις χώρες της Ε.Ε. αποφεύχθηκαν οι πειραματισμοί με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, τόσο από τις σοσιαλδημοκρατικές, όσο και από τις συντηρητικές φιλελεύθερες κυβερνήσεις, το κράτος διατήρησε τον παρεμβατικό ρόλο του και -σε αντίθεση με τις νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις της Αγγλίας και των Η.Π.Α. που περιόρισαν, δραστικά, τις κοινωνικές δαπάνες- στις χώρες της Ε.Ε. οικοδομήθηκε το καλύτερο στον κόσμο κοινωνικό κράτος για την προστασία των αδυνάτων και την παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους του πολίτες.

Ακόμα και η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, κατατάσσεται ανάμεσα στις χώρες με το υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ που διατίθεται για την λειτουργία του κοινωνικού κράτους (δωρεάν παιδεία και περίθαλψη, συντάξεις γήρατος και χηρείας, ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα σε πτωχά νοικοκυριά, επιδόματα πολυτέκνων και για την γέννηση παιδιών, επιδόματα αναπηρίας, ασθένειας, ανεργίας, αστέγων κ.λπ.).

(Το μόνο δείγμα νεοφιλελεύθερης λογικής, που θα μπορούσε κανείς να καταλογίσει στην Ε.Ε., είναι η επιβολή του ΥΠΕΡΤΑΜΕΙΟΥ, στην Ελλάδα της μνημονιακής περιόδου, όπου υποθηκεύτηκαν για 99 χρόνια όλα τα περιουσιακά στοιχεία του ελληνικού Δημοσίου, ως ενέχυρο στους δανειστές μας, το οποίο αποδέχτηκε και υπέγραψε η κυβέρνηση Τσίπρα-ΣΥΡΙΖΑ).

Και, βέβαια, δεν αποτελεί νεοφιλελεύθερη πολιτική η προεκλογική δέσμευση της κυβέρνησης Κ. Μητσοτάκη για τον περιορισμό του τεράστιου παρασιτικού κράτους και την δημιουργία ενός σύγχρονου «επιτελικού κράτους», οι μεταρρυθμίσεις για την θεραπεία των χρόνιων παθογενειών του κρατικού οργανισμού (τις οποίες προτείνει και η Επιτροπή Πισσαρίδη), η ιδιωτικοποίηση προβληματικών οργανισμών και κρατικών επιχειρήσεων και, επίσης, η αποκατάσταση της νομιμότητας και ο περιορισμός της καταχρηστικής και ασύδοτης άσκησης των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων για την κήρυξη απεργίας και την πραγματοποίηση συγκεντρώσεων και συλλαλητηρίων, που παραλύουν, κάθε τόσο, το κέντρο των πόλεων και προκαλούν σοβαρή ζημία στην κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας.