Σα σήμερα, πριν 30 χρόνια, έγινε η αποκατάσταση μιας βιαίως διακοπείσας ιστορικής πορείας στα πράγματα της ελληνικής Παιδείας: με το Π.Δ. που υπέγραψαν ο Κ. Καραμανλής -ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας-, ο Ανδρ. Παπανδρέου -ως Πρωθυπουργός-, ο Απ. Κακλαμάνης -ως Υπουργός Παιδείας- και οι συναρμόδιοι Υπουργοί, επανιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, σε γεωγραφικό χώρο, με γνωστικά αντικείμενα και με στρατηγική ανάλογη του γενέθλιου προβληματισμού του τέλους της τρομερής δεκαετίας τού 1910, στο περιβόητο «Σχέδιον Ελληνικού Πανεπιστημίου» του Κ. Καραθεοδωρή!

Στη σεβάσμια εικόνα του Κ. Καραθεοδωρή ήλθε ως καθρέφτης να τοποθετηθεί μια άλλη προσωπικότητα, ο καθηγητής του Τμήματος Περιβάλλοντος Κ. Σοφούλης: ο Ιδρυτής και ο επαν-ιδρυτής του Πανεπιστημίου μας!

Δε θα ξύσω πληγές μνήμης σχετικά με το ό,τι έγινε τότε… στα πρώιμα χρόνια τού 1984 - 1987: η Ιστορία είναι βάλσαμο κανονικότητας. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στα 30 χρόνια του, είναι αυτό που έγινε σήμερα ως ακαδημαϊκό έργο. Αλλά είναι κι αυτό που του επιφυλάσσει η γενική αντίληψη της κραταιάς Μεταπολίτευσης, ειδικότερα της ελληνικής οικογενειακής εκδοχής της, ως πανίσχυρης δυνάμεως προσδιορισμού στρατηγικής πορείας για την Παιδεία: από τη Σμύρνη στα Νησιά… 100 χρόνια, αιών… απατ-αιών! Μείγμα δεδομένων, αντιλήψεων, στερεοτύπων, δικαίων και αδίκων, λογικών και ανορθολογικών… Ένα πανεπιστήμιο ακριτικό, στα σύνορα με την Τουρκία ως διατομή της πολιτισμικής συνέχειας, με καινοτόμες σπουδές που δε γίνονται εύκολα αντιληπτές ως προς τη σπουδαιότητά τους, το 5ο μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της χώρας, ένα Πανεπιστήμιο στο 1% - 5% των σημαντικότερων πανεπιστημίων του Κόσμου κ.ο.κ.. Μια μυθ-ιστορία συστηματικής προόδου και υφέρπουσας φοβικότητας…

Ο Κ. Σοφούλης παλεύει, επί 30 χρόνια, να δείξει την ιστορική συνέχεια: λέγει -κατ’ ιδίαν σε εμένα τουλάχιστον, δική μου η ευθύνη αναφοράς: «ο Ανδρ. Παπανδρέου το κατάλαβε, δέχθηκε την έννοια του Πειραματικού Πανεπιστημίου για το Πανεπιστήμιο Αιγαίου! Την πολέμησε λυσσαλέα ο [αποφεύγω αναφορά ονομάτων από τον πολιτικό χώρο του]… κι έτσι δεν προχώρησε!».

Πώς να εορτάσουμε την επέτειο μας; Με χαρά και υπερηφάνεια για τα επιτεύγματα! Αλλά και με μια θλίψη, ίσως με μιαν αντιδιαστολή πράξεων, με αναφορά στο κομβικό σημείο της ύπαρξης ενός Πανεπιστημίου: τη Βιβλιοθήκη του. Γράφει ο Καραθεοδωρή, στο «Σχέδιόν» του, Κεφάλαιον Ζ, παράγραφος 30: «[…] Εν των πρώτων μέτρων, τα οποία δέον να ληφθούν, συνίσταται εις την ίδρυσιν μεγάλης βιβλιοθήκης δημοσίας, άνευ της οποίας δεν θα είναι βιώσιμον το Πανεπιστήμιον…

Δεν πρόκειται μόνον περί αγοράς βιβλίων μεμονωμένων, των οποίων δυνάμεθα να περιορίσωμεν τον αριθμόν διά ακριβοδικαίας επιλογής, αλλά πρωτίστως να αποκτήσωμεν συλλογάς επιστημονικών περιοδικών, μεταξύ των σπουδαιοτέρων του κόσμου ολοκλήρου… Προς τούτο, δέον, όπως η επιτροπή ήτις θα αποφασίζη περί της αγοράς των βιβλίων, απαρτίζηται από αρμοδίας αυθεντίας, εκλεγομένας φροντίδι του Πανεπιστημίου… Διότι το μέλλον της βιβλιοθήκης και, μέχρις ενός σημείου, το μέλλον του Πανεπιστημίου, θα εξαρτηθή από την εκλογήν, ην θα ενεργήσωμεν επί τη ευκαιρία ταύτη…»!

Ο Κ. Σοφούλης πίστευε ότι η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Αιγαίου, μαζί με τις τηλεπικοινωνίες και την ψηφιακή διασύνδεση, είναι η εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση ακαδημαϊκής ποιότητάς του. Δεν υπάρχει χώρος εδώ για να καταφανεί η ταυτότητα ενεργειών του Καραθεοδωρή και του Σοφούλη ως προς τις διαδικασίες συγκρότησης της Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος… είναι όμως της ίδιας λογικής και του ίδιου βεληνεκούς στον κοσμοπολιτισμό της Γνώσης!

Γι’ αυτό, άλλωστε, και ο Σοφούλης, όταν παρέδωσε την Προεδρία της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου στον αείμνηστο καθηγητή Παύλο Σακελλαρίδη, μια θέση διατήρησε, αυτήν του Επόπτη της Βιβλιοθήκης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σκέψης του και της ποιότητάς της, είναι η Βιβλιοθήκη της Σχολής Θετικών Επιστημών, στην αρχή της: ίσως η κορυφαία βιβλιοθήκη/συλλογή μαθηματικών της χώρας.

Κι ύστερα, ήλθαν τα… χιόνια… Μια απίστευτη καταπίεση από τους λογιστές του Υπουργείου Παιδείας: συνεχής μείωση κονδυλίων, απίστευτοι ακροβατισμοί για να διατηρηθούν εν ενεργεία συλλογές και συνδρομές, περιορισμοί προσωπικού και δαπανών… για να φτάσουμε στα γνωστά: συστηματικές διακοπές της πρόσβασης των ελληνικών ΑΕΙ στις διεθνείς βιβλιοθήκες, γελοίοι πειραματισμοί για αγορές δοκιμίων μέσω «ερευνητικών προγραμμάτων»… μια απόδειξη της αγραμματοσύνης της Διοίκησης και της έλλειψης στρατηγικής της για την Παιδεία και την έρευνα… η Βιβλιοθήκη ως βιβλιοστάσιο…

Ας μου επιτραπεί μια ταπεινή αυτοαναφορά: είχα την τιμή να υπηρετήσω ως Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου… η σημασία της θητείας αυτής είναι αντικείμενο της κρίσης της ακαδημαϊκής κοινότητας, αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας. Μεταξύ των στοιχείων αυτοαξιολόγησης που διατηρώ είναι ότι διά της παραιτήσεώς μου, το Μάρτιο 2010, υποχρέωσα το Υπουργείο Παιδείας να ανεύρει τα κονδύλια, εντός 48 ωρών, ώστε να ανανεωθούν οι συνδρομές όλων των ΑΕΙ στα διεθνή περιοδικά και τις βάσεις δεδομένων. Είχα πει τότε: «δε θα είμαι ο Πρύτανης που θα γυρίσει το Πανεπιστήμιό του στη λίθινη εποχή…». Τότε έπιασε, τώρα;

Τι δεν έπιασε, όμως; Στο Λόφο του Πανεπιστημίου, στη Μυτιλήνη, υπάρχει ο χώρος και προβλέπεται η ανέγερση της Βιβλιοθήκης του Αιγαίου! Προσέξτε: του Αιγαίου, όχι του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Οραματισθήκαμε την ίδρυση μιας Βιβλιοθήκης, ανάλογης της Αλεξάνδρειας, με αποστολή ερευνητική, σωστική, τεχνολογικά προηγμένη, ένα θώκο μελέτης και πολιτισμού, ένα ζων μνημείο του ελληνικού πολιτισμού και των κοινοτήτων του στο γεωγραφικό μεταίχμιο. Είχαμε διασφαλίσει και τα κονδύλια για διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, ώστε και κτηριολογικά η Βιβλιοθήκη να αποτελέσει προσθήκη στο αρχιτεκτονικό απόθεμα της χώρας. Οκτώ χρόνια τώρα, δεν προκηρύσσεται ο διαγωνισμός διότι η Τεχνική Υπηρεσία του Υπουργείου δεν ξέρει πώς να το κάνει! Και δεν ενδιαφέρεται να το κάνει!

Για τα 30 χρόνια του Ιδρύματος, επαναλαμβάνω μια φράση μου το 1991: «εάν Ελληνισμός σημαίνει το ζην στα άκρα, τότε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου είναι το Πανεπιστήμιο του Ελληνισμού»!