«Ο γιος μου διαβάζει για να δώσει πανελλήνιες. Έχει πολύ άγχος. Ο αδελφός του άλλαξε δωμάτιο για να μην τον ενοχλεί. Έχει βάλει υψηλούς στόχους και αγχώνεται γιατί ανησυχεί ότι δε θα τα καταφέρει. Λέει ότι δεν του φτάνει ο χρόνος και ότι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί. Είναι καλός μαθητής, αλλά ανησυχεί μήπως ξεχνά αυτά που διαβάζει. Το βράδυ αργεί να κοιμηθεί. Δεν τρώει καλά. Πήρα άδεια από τη δουλειά μου για να είμαι σπίτι και να τον βοηθάω όσο μπορώ. Τι μπορώ να κάνω για να μην αγχώνεται τόσο πολύ;»
Καθώς πλησιάζει η περίοδος των εξετάσεων, η αγωνία και το άγχος των μαθητών αλλά και των γονιών αυξάνεται σημαντικά. Το άγχος και η ψυχολογική φόρτιση που συνοδεύει τις πανελλαδικές εξετάσεις μπορεί να έχουν ολέθριες συνέπειες στην ψυχική κατάσταση των μαθητών και των γονέων, προκαλώντας ακόμα και οικογενειακές εντάσεις και συγκρούσεις.
Η περίοδος των Πανελληνίων συμπίπτει με την περίοδο της εφηβείας, η οποία από μόνη της είναι μία ιδιαίτερα έντονη περίοδος. Χαρακτηρίζεται από αυξημένες κοινωνικές απαιτήσεις, αλλαγές στο βιοσωματικό και γνωστικό επίπεδο, έντονες συναισθηματικές καταστάσεις.
Οι  δυσκολίες, λοιπόν, που παρουσιάζει η εφηβεία, σε συνδυασμό με τις υπερβολικές απαιτήσεις των πανελλαδικών εξετάσεων, προκαλούν άγχος. Το άγχος, βέβαια, αξίζει να σημειωθεί, ότι μέχρι ενός σημείου είναι φυσιολογικό και δημιουργικό, μας κινητοποιεί σε απαιτητικές καταστάσεις να καταβάλουμε το μέγιστο των προσπαθειών μας. Όμως, αν φτάσει σε σημείο που δεν μπορούμε να το ελέγξουμε, τότε μπορεί να γίνει επικίνδυνο. Οι επιπτώσεις του έντονου άγχους εκδηλώνονται είτε ψυχοσωματικά (κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, διαταραχές διατροφής - ύπνου, ταχυκαρδίες), είτε συναισθηματικά (ευσυγκινησια, ευερεθιστικότητα), είτε στο περιεχόμενο της σκέψης (αρνητικές σκέψεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση).
Γι’ αυτό, λοιπόν, οι γονείς θα πρέπει να συμπαρασταθούν στα παιδιά τους και να τους παράσχουν συναισθηματική και ψυχολογική στήριξη. Οι γονείς πρέπει να δείξουν στα παιδιά τους κατανόηση, υπομονή, δεκτικότητα, στοργή, κουράγιο. Επίσης, είναι βοηθητικό να τα ενθαρρύνουν, να μιλούν και να εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Συζητήσεις για τους φόβους τους όσον αφόρα στις εξετάσεις και γενικότερα το μέλλον τους, είναι βοηθητικές. Εάν οι σκέψεις τους είναι αρνητικές και μη ρεαλιστικές, είναι απαραίτητη η βοήθεια για την αναγνώριση των δυσλειτουργικών αυτών σκέψεων, καθώς και η πρόταση εναλλακτικών («δε θα έρθει το τέλος του κόσμου αν αποτύχεις»). Είναι επίσης πολύ κακό για το παιδί να του φέρνουμε για παράδειγμα ένα άλλο παιδί. Διαπαιδαγώγηση είναι να βοηθήσουμε το παιδί να δώσει τον καλύτερό του εαυτό και όχι να το ενθαρρύνουμε να μιμείται κάποιον άλλόν. Ένα επιπλέον λάθος που κάνουν οι γονείς είναι ότι, στην προσπάθειά τους να στηρίξουν τα παιδιά τους, συζητούν συχνά μαζί τους για πώς θα αντιμετωπίσουν μια ενδεχόμενη αποτυχία. «Μη φοβάσαι εάν δε γράψεις. Θα σε στείλω στο εξωτερικό». «Δεν πειράζει, εάν αποτύχεις θα ξαναδώσεις του χρόνου». Η στάση αυτή είναι λάθος γιατί δείχνουν σα να μην πιστεύουν ότι θα τα καταφέρει και ταυτόχρονα το εξοικειώνουν με την αποτυχία.
Οι γονείς είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουν ότι δε θα πρέπει σε καμμία περίπτωση να μεταδίδουν τις δικές τους προσδοκίες και επιθυμίες στα παιδιά. Καλό θα είναι η παρουσία τους να είναι διακριτική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε θα βρίσκονται συνεχώς δίπλα τους. Είναι επίσης σημαντικό οι γονείς να παροτρύνουν τα παιδιά τους να αξιοποιούν σωστά το λίγο ελεύθερο χρόνο τους (βόλτες με φίλους μακριά από το περιβάλλον διαβάσματος, γεύμα με γονείς και τα αδέλφια ώστε να επικοινωνούνται σκέψεις και συναισθήματα με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας).
Εν κατακλείδι, λοιπόν, είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι το σημαντικότερο για το μαθητή σε αυτή την τόσο απαιτητική περίοδο της ζωής του είναι να νιώθει ότι οι γονείς του είναι πάντα δίπλα του, διαθέσιμοι να τον φροντίσουν, να τον ακούσουν και να τον συμβουλεύσουν αν τους ζητηθεί. Επιπλέον, οι γονείς πρέπει να αποσυνδέσουν τη σχέση τους, την αγάπη για τα παιδιά τους, από τις επιτυχίες ή αποτυχίες τους. Είναι σημαντικό για το παιδί να αντιληφθεί ότι οι εξετάσεις αφορούν το ίδιο κατά κύριο λόγο και όχι τους γονείς του. Εκείνοι απλά θα είναι συνοδοιπόροι του σε αυτό το ταξίδι!

* Η Μαρία Βερβέρη είναι ψυχολόγος, απόφοιτος Α.Π.Θ., ΜSc Ψυχολογία Παιδιών και εΕφήβων, University of Leiden, Netherlands.