Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου

Ευπρέπειας και παρθενίας έλεγχος στη Λεσβιακή κοινωνία του 19ου αιώνα

Μελέτη

Εκδόσεις Αιολίδα, Μυτιλήνη 2017, σελ. 85

Σπουδαία λαογράφος η Μαρία Αχ. Αναγνωστοπούλου δεν σταματά να ερευνά πτυχές της λαογραφικής παράδοσης, κυρίως θέματα που έχουν σχέση με τη γυναίκα της Λέσβου στα χρόνια της Οθωμανοκρατίας και ιδιαίτερα με τη θέση της και την προσφορά της στην οικογένεια και την κοινωνία των χρόνων εκείνων.

Στον παρόν βιβλίο της στεγάζεται μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη της για την οποία διαβάζουμε στην εισαγωγή:

«Αντικείμενο της μελέτης αυτής αποτελεί αφενός ένα γραπτό ή εθι­μικό πλαίσιο που οριοθετεί την γυναικεία παρουσία στη Λέσβο του 18ου και 19ου αιώνα και αφετέρου πρακτικές που το υπερβαίνουν και το μετασχηματίζουν. Ασχολείται σε σημαντικό δε βαθμό με την κομβική στιγμή στις ζωές των ατόμων, τον γάμο.

Η μελέτη αποτελεί συνέχεια προηγούμενων εργασιών μου που εί­χαν ως επίκεντρο την καθημερινότητα και τα βιώματα των γυναικών της Λέσβου. Οι εργασίες εκείνες είχαν σκοπό να επισημάνουν όψεις της γυναικείας εμπειρίας, καθημερινές γυναικείες ασχολίες της στον αργαλειό «Τα υφαντά της Λέσβου», στην ενδυμασία «Η Λεσβιακή γυ­ναικεία φορεσιά 18ος-19ος αι.», στο κέντημα «Η κεντητική στη Λέσβο 18ος-19ος αι.», χειρονομίες που εξυπηρετούν ανάγκες της ίδιας της οι­κογένειας, όπως επίσης σχετικές με τη θέση της γυναίκας στην οικογέ­νεια και στην κοινωνία της νεότερης ιστορίας του νησιού. «Η γυναίκα της Λέσβου στα χρόνια της Οθωμανοκρατίας», «Τα ξομπλιάσματα». Ακόμα και στο βιβλίο για το θέατρο της Αγίας Παρασκευής, η γυναι­κεία παρουσία υπήρξε αν όχι η αφορμή, η έμπνευση για τη μελέτη των θεατρικών δρώμενων.

Στην παρούσα εργασία συζητώ πάλι θέ­ματα που ορισμένα παρουσιάστηκαν εν συντομία στις προηγούμενες αλλά και επιχειρώ να διαπραγματευτώ νέες όψεις κανονιστικού πλαισί­ου, μέσα στο οποίο έζησαν οι γυναίκες του νησιού κυρίως τον 19° αι­ώνα. Πλάι στους κανόνες ευπρέπειας που ορίζονται από την Εκκλησία και τις κοινοτικές αρχές, στις μορφές ελέγχου των γυναικών, αναδει­κνύονται πρακτικές που είναι κυρίαρχες την ίδια περίοδο, με διαφορε­τική ένταση σε κάθε κοινότητα.

Προσπάθησα επομένως να δώσω μια εικόνα της τοπικής κοινωνίας μέσα από ένα ρυθμιστικό πλαίσιο, που δεν είναι σταθερό, που επιχειρεί να επιβάλλει κανόνες που συμβαδίζουν με τις τάσεις της νεότερης επο­χής. Ο 19ος αιώνας αποτελεί κατά την γνώμη μου την περίοδο που επι­χειρείται η συμμόρφωση των κατοίκων του νησιού στο εκκλησιαστικό και κοσμικό πρότυπο σε ζητήματα που άπτονται της γαμήλιας ένωσης και των προϋποθέσεων της, της "ηθικής" της μνηστείας.

Αυτό το νέο πλαίσιο, με κανόνες που επιβάλλει η νεότερη εποχή, φαίνεται πως συμβιώνει με παλαιότερες πρακτικές που επιβάλλει η πα­ρουσία της Εκκλησίας και της παράδοσης. Αυτή τη συμβίωση προσπάθησα να αποδείξω σε αυτή τη μελέτη»

Οι τίτλοι των πέντε κεφαλαίων του βιβλίου είναι: Η πορεία της κόρης προς το γάμο και οι σχέσεις των δύο φύλων, Το έθιμο των αποκαλυπτηρίων της νύφης, Το αμπόδεμα και οι κατάδεσμοι, Παρθενίας έλεγχος και «ξυπνητούργια», Καλλωπισμοί γυναικών - Φτιασίδια - Φτιασιδώματα, Η θέση της Εκκλησίας και της Κοινότητας στον τρόπο που ντύνονται και στολίζονται οι γυναίκες και σε θέματα που σχετίζονται με την ευπρέπεια στις εθιμικές εκδηλώσεις στη Μητροπολιτική Επαρχία της Μυτιλήνης τον 18ο και 19ο αιώνα.

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Βασίλης Ψαριανός

Μια τρύπα στην …Ιστορία

Πολιτικά δοκίμια για την Παιδεία και την Δημοκρατία (2014-2018)

Εκδόσεις ΝΟΩΝ, Αθήνα 2018, σελ. 405

Μυρσίνη Κοντού-Καρκάνη

Θραύσματα ονείρων

Ποιήματα

Αθήνα 2018