Περιοδικό ΤΕΤΡΑΔΙΑ, τεύχη 84 - 85/ φθινόπωρο 2022 - χειμώνας 2023 

Ένα μεγάλο και πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα στα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή δημοσιεύεται στο περιοδικό πολιτικού διαλόγου, έρευνας και κριτικής « 

Τετράδια». Ανάμεσα στις 19 μελέτες και δύο Λέσβιων συγγραφέων του Βασίλη Φούσκα και του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη. 

Αναλυτικότερα: Κώστας Χατζηαντωνίου: Μικρασιατική Εκστρατεία: Η ήττα ήταν πολιτική , Διονύσης Τσιριγώτης: Μικρασιατική Καταστροφή. Τα αίτια της ήττας, Άγγελος Μ. Συρίγος: Χορεύοντας με τον εθνικό διχασμό πάνω στην κόψη του ξυραφιού, Λουκάς Αξελός: Mικρασιατική Εκστρατεία, Kεμαλισμός και Mακεδονικό Ζήτημα. Προβλήματα και διλήμματα για την ελληνική Αριστερά, Βασίλης Ασημακόπουλος: Για το να λέμε την αλήθεια στην πολιτική. Αλέξανδρος Παπαναστασίου-Δημοκρατικό Μανιφέστο-Μικρασιατικό Ζήτημα, Κωνσταντίνος Ε. Φωτιάδης: Πόντος. Δικαίωμα και υποχρέωση στη μνήμη. Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, Πέτρος Παπαπολυβίου: Μικρασιατική Εκστρατεία, Καταστροφή του 1922 και Κύπρος , Σωτήρης Ριζάς: Η διπλωματία του Μικρασιατικού Ζητήματος 1915-1922, Γιώργος Σκλαβούνος: Ο ρόλος των μεγάλων δυνάμεων και η στάση τους στο Μικρασιατικό Ζήτημα, Γιώργος Κοντογιώργης: Ελληνισμός και Μικρασιατική Καταστροφή. Το τέλος της αρχαιότητας και οι αντιδραστικοί μαιανδρισμοί της κρατικής διανόησης, Κωνσταντίνος Γρίβας: 1922 - 2022. Ένας άτυπος εκατονταετής πόλεμος με την Τουρκία και η ανάγκη για μια νέα Μεγάλη Ιδέα, Βασίλης Κ. Φούσκας - Bulent G¦kay: Βενιζελισμός, Λενινισμός και ελληνο-τουρκικός κομμουνισμός στη Μικρά Ασία και τη Μακεδονία, 1918 - 1924, Βλάσης Αγτζίδης: Για τη σοβιετο-τουρκική Συνθήκη Ειρήνης και Αδερφοσύνης (16 Μαρτίου1921) Θεοφάνης Μαλκίδης:ΚεμαλισμόςκαιΝαζισμός.ΑπότηνΤραπεζούντα,τηνΑδριανούπολη και τη Σμύρνη, στα Καλάβρυτα και το Δίστομο, Στέλιος Ελληνιάδης: Το ελληνικό τραγούδι και η Μικρασιατική Καταστροφή. Η αντίσταση στον πολιτιστικό αφελληνισμό (Βαλς ή ζεϊμπέκικο;), Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης: Το σχέδιο της ίδρυσης του Πανεπιστημίου Σμύρνης και η συμβολή του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, Αριστομένης Ι. Συγγελάκης: Τη βραδιά που κάηκε η Σμύρνη έφυγες καράβι τσακισμένο. Ο άθλος της υποδοχής και εγκατάστασης στην Ελλάδα των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής: Η περίπτωση της υγειονομικής περίθαλψης, Ιωσήφ Κασσεσιάν: Η αρμενική συνιστώσα της Μικρασιατικής Εκστρατείας, Τεχμινέ Μαρντογιάν: Η ανέκδοτη μαρτυρία ενός Αρμένιου αυτόπτη μάρτυρα για την καταστροφή της Σμύρνης 

Παναγιώτης Βέης: Το φράγμα (μυθιστόρημα), εισαγωγικό σημείωμα: Δημήτρης Πατίλας, Μυτιλήνη 2022, σελ. 286 

Ο Παναγιώτης Βέης γεννήθηκε το 1946 στο χωριό Μανταμάδος της Λέσβου. Πραγματοποίησε ως ναυτικός υπερπόντια ταξίδια από 17 έως 36 χρονώ. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Τάουνσβιλ της Αυστραλίας, όπου παντρεύτηκε και ζει. Επισκέπτεται τη γενέτειρά του κάθε δύο χρόνια. 

Έχει εκδώσει τέσσερα με το παρόν μυθιστορήματα. Το πρώτο: «Ως τα τριάντα έξι μου...» (2012). το δεύτερο «Από τα 36 έως τα 66…» (2014), το τρίτο: «Αυτοί που φύγαν και αυτοί που μείναν» (2018). 

Σ’ αυτά τα τρία μυθιστορήματα, που συγκροτούν μια τριλογία, εξιστορεί περιπέτειές του ως ναυτικός και στη συνέχεια εμπειρίες, που σημάδεψαν ανεξίτηλα τη ζωή του στην Αυστραλία - κοινά βιώματα του κάθε μετανάστη, αλλά και του κάθε ανθρώπου. 

Συμπεριλαμβάνει εξάλλου στιγμιότυπα απλής, φυσικής ζωής, στιγμιότυπα του παλιού, καλού καιρού, αναμνήσεις της εποχής της άτρωτης αθωότητας, της παιδικής και πρώιμης εφηβικής ηλικίας στο γενέθλιο τόπο, σε αντιπαράθεση με την «κονσερβαρισμένη» τυποποιημένη ζωή στην Αυστραλία. 

Επιπλέον διατυπώνει ευθαρσώς, με απόλυτη καθαρότητα, δοθείσης ευκαιρίας, ιδεολογικές, ακόμη και πολιτικές απόψεις γύρω από σημαντικά τρέχοντα ή διαχρονικά θέματα: καταναλωτική μανία, κακή διατροφή, θρησκοληψία και θαυματοβιομηχανία, αποπροσανατολισμός των μαζών από επιτήδειους δημαγωγούς, το κυνηγητό του εύκολου και γρήγορου πλουτισμού, που αλλοτριώνει τις ανθρώπινες ζωές και σχέσεις κ.ά. 

Στο τέταρτο μυθιστόρημά του, «Το φράγμα» (2022), εμπεριέχονται δραματικές ιστορίες γειτόνων και φίλων του πρωταγωνιστή Νικόλα, που αναδεικνύουν βάσανα, δοκιμασίες, αδιέξοδα και παιδεμούς. Κορυφαία η τελευταία δραματική πράξη: μια καταστροφική, φονική πλημμύρα ενός φράγματος με συσσωρευμένα μπάζα δυο ποταμών, που δεν καθαρίστηκε εγκαίρως και επαρκώς για το οικονομικό όφελος της Εταιρείας, που είχε αναλάβει τη διαχείρισή του. Όταν πια τα πράγματα έφτασαν στο μη περαιτέρω, τότε η Εταιρεία άνοιξε τις κάτω πόρτες του φράγματος και τα ορμητικά λασπόνερα με τα επικίνδυνα μπάζα προκάλεσαν ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές και τον άδικο θάνατο 154 ανθρώπων. 

Σ’ αυτή την αιφνίδια, ακραία κατάσταση -τραγωδία, ο πρωταγωνιστής Νικόλας. που είχε προσφέρει την αμέριστη συνδρομή - συμπαράστασή του στους γείτονές του, βοηθώντας τους (και μερικά επίσης ζώα) να σωθούν στο δικό του σπίτι, ο ίδιος κατά κακή του τύχη βρίσκει άδικο θάνατο στα νερά της φονικής πλημμύρας μετά από τιτάνιο αγώνα. 

Δίπλα σ’ αυτές τις δραματικές ιστορίες ξεδιπλώνονται και γοητευτικές ερωτικές ιστορίες του πρωταγωνιστή, έντασης και πάθους. Ο έρωτας κραταιός, παντοδύναμος, λειτουργεί σαν λυτρωτικό αντίδοτο -έστω πρόσκαιρα- στις «δυσκολίες του βίου και του ονείρου». 

Δημήτρης Πατίλας, φιλόλογος