«Ξυλοναυπηγική Παράδοση του Πλωμαρίου - Αφιέρωμα στους Καραβομαραγκούς Δούκα Γιαμουγιάννη και Ανδρέα Λιόλιο», Έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Πλωμαρίου «Το Πόλιον», κείμενα - επιμέλεια: Μυρσίνη Βαρτή - Ματαράγκα, σελ. 105

«Όλη η ναυτική ιστορία του Πλωμαρίου, από την εποχή που ήταν επίνειο του ομώνυμου ορεινού οικισμού στις εκβολές του ποταμού Σεδούντα μέχρι τη συγκρότησή του σε οργανωμένη παράκτια πόλη, παρουσιάζεται ανάγλυφα στην παρούσα έκδοση. (…). Το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος αισθάνεται υπηρηφάνεια να προλογίζει την παρούσα έκδοση που προβάλλει στην ελληνική κοινωνία την ιστορία ενός ακόμα αιγαιακού ναυτότοπου. Το Πλωμάρι αποτελεί και αυτό σημαντικό κεφάλαιο της ναυτικής μας κληρονομιάς και παράδοσης, πάνω στην οποία στηρίξαμε την εθνική μας επιβίωση και ευμάρεια».

Τα παραπάνω είναι από τον πρόλογο της Αναστασίας Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Προέδρου Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στην εξαιρετική και ιδιαίτερη έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Πλωμαρίου «Το Πόλιον».

Η έκδοση είναι δίγλωσση ( μετάφραση στα αγγλικά Stephen Stafford), τα κείμενα έγραψε η πάντα ανήσυχη και δημιουργική Μυρσίνη Βαρτή - Ματαράγκα, τη γλωσσική επιμέλεια έκανε η Λίλιαν Αχειλαρά. Να σημειώσουμε την άριστη επιμέλεια από την Μυρσίνη Βαρτή - Ματαράγκα και την πολύ όμορφη σελιδοποίηση που αναδεικνύει το πλουσιότατο εικαστικό, φωτογραφικό και αρχειακό υλικό.

Χωρίζεται στα παρακάτω κεφάλαια: Το Πλωμάρι, Οι ταρσανάδες στο Πλωμάρι, Ο ταρσανάς του Γεωργίου Γιαμουγιάννη και των απογόνων του, Ο ταρσανάς του Δημήτρη Γιαμουγιάννη και των απογόνων του, Οι ναυπηγικές τεχνικές των ταρσανάδων του Πλωμαρίου, Υλικά κατασκευής και συντήρησης των καϊκιών , Έθιμα κατά την ναυπήγηση του σκάφους, Ζωγραφική και ναυπηγική. Ναυπηγική τέχνη στο Πλωμάρι, Διάσωση και ανάδειξη της πλούσιας Ναυτικής και Ναυπηγικής κληρονομιάς μας, Μνήμη και τιμή στους καραβομαραγκούς μας που έφυγαν, Δούκας Γιαμουγιάννης (1965 - 2021), Ανδρέας Λιόλιος (1939 - 2021).

Όπως γράφει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πλωμαρίου «Το Πόλιον».

«Το Πλωμάρι υπήρξε το σπουδαιότερο ναυπηγικό κέντρο της Λέσβου και ένα από τα πιο σημαντικά του Αιγαίου.

Εδώ και περίπου τρεις αιώνες, η ναυπηγική και ναυτική παράδοση του Πλωμαρίου απέκτησε μεγάλη ακμή και φήμη σε θάλασσες όπως το Αιγαίο, η Μεσόγειος και ο Εύξεινος Πόντος, με τα ξακουστά πλωμαρίτικα καΐκια και ιδιαίτερα τα «περάματα» που κατασκευάζονταν στους ταρσανάδες του.

Η ιδιαίτερη γεωμορφολογία της περιοχής, με τις απότομες πλαγιές και τις ρεματιές, καθώς και η έλλειψη εύκολης χερσαίας πρόσβασης στα παράκτια χωριά, ώθησαν τους κατοίκους να στραφούν στη θάλασσα.

Το έργο αυτό αφιερώνεται στους καραβομαραγκούς που «έφυγαν» πρόωρα και σχεδόν ταυτόχρονα το 2021, στους προγόνους τους, στους μαστόρους των ταρσανάδων και, συνολικά, στη ναυτοσύνη του Αιγαίου.

Καθοριστική ήταν η ευγενική χορηγία της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, για την οποία ο Σύλλογος εκφράζει θερμές ευχαριστίες, όπως και για την πολύτιμη υποστήριξη της Ποτοποιίας Πλωμαρίου Ισιδώρου Αρβανίτη.

Στόχος και σκοπός αυτής της προσπάθειας είναι η διάσωση και ανάδειξη της ανεπανάληπτης ξυλοναυπηγικής τέχνης που χάνεται, αλλά και η συνέχιση της ναυπήγησης και των ταξιδιών των παραδοσιακών ελληνικών σκαφών, προς όφελος της ελληνικής δημιουργικής οικονομίας».

Το βιβλίο θα παρουσιαστεί επισήμως στις 28 Αυγούστου 2025, στο Πλωμάρι.

Εκεί που θροΐζουν οι ελαιώνες (10 συγγραφείς γράφουν για τη Λέσβο), Έκδοση Δήμου Μυτιλήνης, 2025, σελ. 64

«Η συλλογή αυτή που φιλοξενεί διηγήματα δέκα καταξιωμένων συγγραφέων αποτελεί μια ζωντανή απόδειξη πως η Λέσβος συνεχίζει να εμπνέει. Ελιές, φως θάλασσα και μνήμες μεταμορφώνονται σε λέξεις, σε εικόνες, σε συγκινήσεις. Η παρούσα έκδοση είναι για έμάς μια όμορφη και συγκινητική στιγμή, γιατί συνδέει το παρελθόν με το παρόν, τον Μυριβήλη με τη νέα γενιά δημιουργών, τη Λέσβο με τους φίλους της λογοτεχνίας σε όλη τη χώρα».

Τα παραπάνω είναι από το προλογικό σημείωμα της Αντιδημάρχου Πολιτισμού Εριφύλης Χιωτέλλη, στο βιβλίο «Εκεί που θροΐζουν οι ελαιώνες (10 συγγραφείς γράφουν για τη Λέσβο)» που εκδόθηκε με την ευκαιρία της 5^ης έκθεσης βιβλίου «Στράτης Μυριβήλης». «Δέκα συγγραφείς, δέκα διαφορετικές φωνές, συναντιούνται σε αυτό το βιβλίο με κοινή τους πυξίδα τη Λέσβο. Άλλοι γεννημένοι στο νησί, άλλοι επισκέπτες, άλλοι εραστές του τοπίου και του πολιτισμού της όλοι, ωστόσο, εμπνευσμένοι από την ίδια πηγή. Μέσα από τις σελίδες των διηγημάτων τους, η Λέσβος ξεδιπλώνεται άλλοτε ρεαλιστικά και άλλοτε ονειρικά, μέσα από το βλέμμα του καθενός, αλλά πάντα με μια βαθιά αίσθηση σεβασμού και τρυφερότητας», διαβάζουμε στην εισαγωγή.

Οι δέκα συγγραφείς και οι τίτλοι των διηγημάτων τους έχουν ως εξής:

Πηνελόπη Κουρτζή: Η Παπαλλίνα, Ρένα Ρώσση - Ζαΐρη: Καταμεσής του πελάγους, Μένιος Σακελλαρόπουλος: «Αιχμάλωτοι» της Λέσβου, Ελένη Γαληνού: Σκονισμένα παπούτσια, Κλαίρη Θεοδώρου: Δύο χιλιάδες βήματα και κάτι σελίδες, Σπύρος Πετρουλάκης: Ξου, Άννα Γαλανού: Θραύσματα στο χρόνο, Φραντζέσκα Μάνγγελ: Η κληρονομιά, Στρατής Πανούριος: Εκεί που θροΐζουν οι ελαιώνες, Αυγή Βαγιά: Ο σπόρος της μνήμης.