Βασιλική Ράλλη: Πατρίδα αξέχαστη Μικρά Ασία. Η τραγωδία του Μικρασιατικού Ελληνισμού μέσα από την ιστορία μιας Μοσχονησιώτικης οικογένειας, (Επιμέλεια: Αγγελική Ράλλη - Ειρήνη Σαρίογλου), Έκδοση Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών, Αθήνα 2022, σελ. 271 

«Η Βασιλική Ράλλη αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της, που με βία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα της, το Μοσχονήσι της Μικράς Ασίας, και αφού δοκιμάστηκε από τη θλίψη της απώλειας και το πένθος της καταστροφής, δόθηκε με δημιουργική ορμή στην οικοδόμηση μιας νέας ζωής στην απέναντι ακτή. Η Βασιλική Ράλλη σε κάθε μικρή ή μεγάλη ευκαιρία της ζωής της διακηρύσσει την καταγωγή της. Τι κι αν γεννήθηκα στη Θερμή της Λέσβου; Είμαι Μικρασιάτισσα κι εγώ. Είμαι ο σπόρος που κυοφορήθηκε μέσα στα αγιασμένα χώματα της Γης αυτής της Επαγγελίας, της ποτισμένης με ιδρώτα και αίμα ελληνικό, της σπαρμένης με τα ιερά οστά των χιλιάδων μαρτύρων, τα οποία εναποτέθηκαν στην ιερή Γη, ως παρακαταθήκη της ελληνικότητάς της. 

Η μαρτυρία της Βασιλικής Ράλλη ξεκινά από το Μοσχονήσι και το Αϊβαλί και αγκαλιάζει όλον τον Ελληνισμό. Ιδιαίτερα σήμερα περισσότερο από ποτέ, η αξία τέτοιων μαρτυριών είναι ανεκτίμητη, διότι τροφοδοτούν την ψυχή μας με πίστη και αγωνιστικότητα» διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο της νέας και πολύ καλαίσθητης έκδοσης που κυκλοφορεί το κλασικό αυτό βιβλίο της Βασιλικής Ράλλη, το οποίο παρέμεινε εξαντλημένο και δυσπρόσιτο για πολλά χρόνια. Το κείμενο πλαισιώνεται με φωτογραφικό υλικό από τα αρχεία της οικογένειάς Ράλλη, του Κώστα Μωραΐτη και του Δημήτρη Καμενή. 

Η Βασιλική Ράλλη γεννήθηκε στη Θερμή της Λέσβου λίγους μήνες μετά την Μικρασιατική καταστροφή. Κατάγεται από το Μοσχονήσι της Μικράς Ασίας. Ο πατέρας της Νικόλαος Μαραγκός έμεινε αιχμάλωτος στους Τούρκους ενώ η μητέρα της ήλθε προσφυγοπούλα στη Λέσβο, διαφεύγοντας ως εκ θαύματος τη σφαγή τον τραγικό Σεπτέμβρη του 1922. Η Βασιλική απεφοίτησε από το Ανώτερο Παρθεναγωγείο και τη Γαλλική Σχολή της Μυτιλήνης. Αν και από νωρίς ασχολήθηκε με την ποίηση, ωστόσο σε σχετικά μεγάλη ηλικία μάς έδωσε υπέροχα δείγματα πεζογραφίας, στα οποία είναι διάχυτη η αγάπη της, η νοσταλγία κι ο βαθύς πόνος για την αξέχαστη πατρίδα της, αλλά και η βαθειά της πίστη και ευλάβεια στο Θεό και τους Αγίους. Η Βασιλική Ράλλη είναι η πρώτη που δέχτηκε σε ενύπνιο τις υποδείξεις του αγίου Ραφαήλ σχετικά με την αποκάλυψη των λειψάνων μέσα στο κτήμα της και μέχρι σήμερα αποτελεί την κύρια και πιο αξιόπιστη πηγή πληροφοριών γύρω από το «Θαύμα της Θερμής». Το Φεβρουάριο του 2022 και σε ηλικία 100 ετών, έγινε μοναχή. 

Αξίζει να σημειώσουμε τα βιβλία της: «Ο Γολγοθάς του Ελληνισμού της Ανατολής Αληθινές ιστορίες από την καταστροφή», «Μυρτώ της Μικρασίας», «Μνήμες από τη Μικρά Ασία», «Το προσφυγόπουλο». «Πηνελόπη. Η αληθινή ιστορία μιας όμορφης μοσχονησιώτισσας που την ερωτεύθηκε ο διώκτης της στην καταστροφή της Μικράς Ασίας το 1922». 

Βασιλική Φραντζή: Ρωμιοσύνη. Κάποτε στη Μικρά Ασία, Μυτιλήνη 2022, σελ. 181 

Η Βασιλική Τσικνή-Φραντζή γεννήθηκε στην Άντισσα Λέσβου ,όπου τελείωσε το Δημοτικό και τις τρεις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου. Αποφοίτησε στη συνέχεια από το Θηλέων Μυτιλήνης . Μετά τον γάμο της ζει μόνιμα στα Πάμφιλα. Ασχολήθηκε με τα κοινά, ως ιδρυματικό μέλος του «Συλλόγου γυναικών παφίλων» και ως πρόεδρος για μια εικοσαετία. Παρακολούθησε επί σειρά ετών την «Ακαδημία πολιτών Μυτιλήνης», των Κοινωνικών Θεσμών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ασχολείται με τη λογοτεχνία, γράφει και δημοσιεύει ποιήματα, διηγήματα και άρθρα και έχει διακριθεί σε πολλούς διαγωνισμούς. Έχει κυκλοφορήσει μια ποιητική συλλογή και ένα βιβλίο με διηγήματα. 

Για το νέο της βιβλίο ο Ηρακλής Ζαχαριάδης, πρόεδρος του ελληνικού Πολιτιστικού Ομίλου Κυπρίων Ελλάδος σημειώνει ανάμεσα στα άλλα στον πρόλογο: «Το έργο της έχει όλα τα ουσιαστικά στοιχεία που συνθέτουν ένα ξεχωριστό λογοτέχνημα. Εκείνο που εντυπωσιάζει αμέσως τον αναγνώστη είναι η εξαιρετική δεξιοτεχνία της αφήγησης. Η συγγραφέας φαίνεται να έχει μια φυσική δεξιότητα στην παραστατική και ζωντανή αφήγηση των προσωπικών εμπειριών της. Χωρίς να κουράζει,χωρίς να αφήνει ουσιαστικά και καίρια στοιχεία έξω από τον κύριο αφηγηματικό κορμό, χωρίς να επιτρέπει τη μεγάλη απομάκρυνση των δευτερευόντων στοιχείων από το κύριο σώμα της αφηγηματικής δομής, κατορθώνει όχι μόνο να συντηρεί και να διατηρεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αλλά και να το επαυξάνει διαρκώς. Προσπάθησα να ανιχνεύσω, πιο αναλυτικά ορισμένα αλλά χαρακτηριστικά στοιχεία της αφηγηματικής τέχνης της κ. Φραντζή όπως η γλώσσα, η οποία είναι στρωτή, δημοτική της Μικρασίας, με ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Ενώ διαβάζεις, έχεις την εντύπωση ότι σου μιλά η ίδια η συγγραφέας, όχι πως διαβάζεις! Μια ζωντανή αφήγηση χωρίς χρονικούς περιορισμούς, με συνειρμούς αυθόρμητους, παρά με χρονική και τοπική αλληλουχία γεγονότων και καταστάσεων, με ζωντανό διάλογο διανθισμένο με λαϊκή θυμοσοφία, με παροιμιακές και εκκλησιαστικές φράσεις. Διαθέτει λόγο με μια γοργότητα στη δράση, χωρίς να λιγοστεύει η δραματικότητα και η τραγικότητα των ανθρωπίνων καταστάσεων. Η αφήγηση της σμίγει φυσικά και αβίαστα με τον διάλογο». 

Παραθέτουμε ένα μικρό δείγμα γραφής: « Μα τώρα όλα τελείωσαν για τον Νικόλα τον Μπουχλή. Στα δίσεκτα τα χρόνια, ο χρόνος πια δεν περπατά. Αλλάξανε και οι κύκλοι της ζωής του. Που πήγαν όλα τούτα τα καλά; Μέσα στη μπόρα του χαμού έχασε γυναίκα και παιδιά, σαν τους διέλυσε ο βάρβαρος δυνάστης. Κάλλιο πρώτος να’φευγε σκέπτεται απ τη ζωή, τούτο να μην το ζούσε το κακό… Ανακαλιέται παραπονιέται στον θεό για την κακή του μοίρα και ο πόνος του σαν μαχαιριά τα σωθικά του μόνιμα που τρυπά, μοιάζει σαν την πληγή την ανοιχτή, που όλο κακοφορμίζει. Ύπνο δεν έχει στα ματόφυλλα του, μήτε γαλήνη στην καρδιά. Το άδικο τούτο τον λύγισε και τον πονάει πολύ. Πως θα μπορέσει την φρίκη αυτή να ξεπεράσει, τόσοι και τόσοι αθώοι σαν φύγανε κατακρεουργημένοι; Τις μνήμες τους τις φοβερές, πώς να καταλαγιάσει; Πώς να σιγάσει η καρδιά κι ο πόνος του πώς να μερέψει; Άλλο να θέλει τι μπορεί, τι να περιμένει απ’ τη ζωή, έκτος από τον θάνατο; 

Μες το καλύβι του σε μια γωνιά, στο λύχνο δίπλα το μισόθαμπο αναθυμάται τα παλιά κι αναστενάζει και βαρυγκωμά, του χρόνου σαν ξετυλίγει το κουβάρι».