Τα «Λεσβιακά Ημερολόγια» ως μια κιβωτός γνώσης 

Η Βέρα Παπαδάκη στο εξαιρετικό βιβλίο της «Τα θαυμαστά Ημερολόγια και οι εκδότες τους» (εκδόσεις Συλλογές - Αργύρης Βουρνάς, Αθήνα 1998) σημειώνει για το ιδιαίτερο και σημαντικό αυτό κομμάτι των νεοελληνικών γραμμάτων: «Με τον όρο “ημερολόγια” εννοούμε ετήσιες φιλολογικές και καλλιτεχνικές επετηρίδες και τέτοιες κυκλοφόρησαν κατά εκατοντάδες από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι της μέρες μας. Από το 1860 μέχρι και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, κυριάρχησαν και επηρέασαν την πνευματική ζωή του τόπου μας και γενικά διαδραμάτισαν ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία της νεότερης λογοτεχνίας μας. Στα ημερολόγια συνεργάζονταν οι κορυφαίοι λογοτέχνες, καλλιτέχνες και επιστήμονες της εποχής και η θεματογραφία τους αγκάλιαζε όλα τα είδη της πνευματικής ζωής. Κυκλοφορούσαν στην αρχή κάθε έτους με 300 έως 700 σελίδες και χαρακτηρίζονται από την ποικιλία της ύλης, συνδυάζοντας διδακτικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα». 

Η Λέσβος έχει την παράδοσή της και σ’ αυτό το χώρο. Το πρώτο «Ημερολόγιο» εκδόθηκε το 1911 στην Κωνσταντινούπολη από την Πλωμαρίτισσα λόγια Χαρίκλεια Μελανδινού, με τον τίτλο «Ημερολόγιον της Εφημερίδος των Κυριών “Η Λέσβος” του δίσεκτου έτους 1912». Δυο χρόνια αργότερα από τον Μήτσα Κουρτζή, εκδότη της εφημερίδας «Λέσβος» εκδόθηκε στη Μυτιλήνη το «Πανελλήνιον Ημερολόγιον Λέσβου 1914». Ακολούθησαν το «Ημερολόγιο» του Μιχάλη Καλλοναίου με τον τίτλο «Λεσβιακό Λεύκωμα 1934», οι «Λεσβιακές Σελίδες 1950» των Αρ. Δελή - Δ. Μαντζουράνη, το «Ημερολόγιο 1950» των Βερναρδάκη - Σαμάρα, το «Λεσβιακό Ημερολόγιο» 1954, 1956, 1958 του Παναγή Σαμάρα και στο τέλος του αιώνα το «Λεσβιακό Ημερολόγιο» του Αριστείδη Κουτζαμάνη, που κυκλοφόρησε για 11 συνεχόμενα χρόνια από το 1999 έως το 2009. 

Την παράδοση αυτή των Λεσβιακών Ημερολογίων συνέχισε, προέκτεινε και ανανέωσε ο Παναγιώτης Σκορδάς, διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας, εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Από το 2011 και μέχρι σήμερα, κάθε χρόνο συγγράφει και επιμελείται έναν τόμο, πραγματική κατάθεση για τα γράμματα, τις τέχνες και τον πολιτισμό της Λέσβου. 

Οι 13 τόμοι που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα, (οι 6 από τις εκδόσεις «Αιολίδα» και οι άλλοι 7 από τις εκδόσεις «Μύθος») και ενώ ετοιμάζεται ο 14ος , αριθμούν πάνω από 5000 σελίδες, περιέχουν πάνω από 500 πρωτότυπες συνεργασίες έγκριτων μελετητών, ερευνητών, λογοτεχνών, συγγραφέων με θεματολόγια Λεσβιακή: ιστορία, λαογραφία, γραμματολογία, εικαστικά, φωτογραφία, μουσική, αφιερώματα, πρόσωπα, αρχαιολογία και πολλά άλλα. Για τους 10 πρώτους τόμους, 2011-2020, έχει συνταχθεί από τον ιστορικό Παναγιώτη Μιχαηλάρη ειδικό πολυθεματικό ευρετήριο. 

Με σύγχρονη και ελκυστική σελιδοποίηση, τυπωμένα σε τετραχρωμία και πολύ καλό χαρτί, τοποθετημένα σε ειδική θήκη τα Λεσβιακά Ημερολόγια του Παναγιώτη Σκορδά, έχουν αποσπάσει εγκωμιαστικές κριτικές, αποτελούν ένα ωφέλιμο και τερπνό ανάγνωσμα και μια σημαντική συμβολή στις Λεσβιακές σπουδές. Όπως έχουν γραφεί είναι μια κιβωτός Λεσβογνωσίας. 

Και είναι πραγματικά ελπιδοφόρο ότι τέτοιες πολυπρισματικές, ποιοτικές και απαιτητικές εκδόσεις δημιουργούνται, τυπώνονται και κυκλοφορούν όχι στο κέντρο αλλά σε ένα νησί με πανάρχαια βέβαια ιστορία αλλά και ισχυρές πνευματικές δυνάμεις που συνεχίζουν τη σκυταλοδρομία των γραμμάτων, των τεχνών, του πολιτισμού. 

ΕΙΡΗΝΗ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ 

(Δημοσιεύτηκε στο «ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ», στην ειδική έκδοση της εφημερίδας της ομογένειας «Εθνικός Κήρυξ» (Σάββατο, 5 Αυγούστου 2023) που κυκλοφορεί στη Νέα Υόρκη) 
 

ΣΜΥΡΝΗ της φαντασίας και της μνήμης…Τριάντα έξι συγγραφείς γράφουν για τη Σμύρνη (Επιμέλεια; Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης), Εκδόσεις Ελληνοεκδοτική, Αθήνα 2023, σελ. 254 

Μικρά Ασία. Τόπος που γέννησε σπουδαίους πολιτισμούς στη μακραίωνη Ιστορία του. Σμύρνη. Μια πόλη σταθμός, θρύλος, σύμβολο. «Γκιαούρ Ιζμίρ» -«Άπιστη Σμύρνη»- για κάποιους, «Γκιουζέλ Ιζμίρ» -«Ωραία Σμύρνη»- για τους περισσότερους. Η καταστροφή της τον Σεπτέμβριο του 1922 θα σημάνει τη βίαιη εκρίζωση του ελληνικού στοιχείου από τη Μικρά Ασία και το τέλος μιας εποχής για την ίδια την πόλη. 

Τριάντα έξι συγγραφείς γράφουν για τη ΣΜΥΡΝΗ της φαντασίας και της μνήμης… που χάθηκε στις φλόγες, για τη Μικρασιατική Καταστροφή, το δράμα των προσφύγων. Απόγονοι προσφυγικών οικογενειών πολλοί από αυτούς, αναβιώνουν μέσα από τις αφηγήσεις τους τη ζωή στη Μικρά Ασία των αρχών του 20ού αιώνα καθώς και τις δραματικές συνέπειες της κατάρρευσης του μικρασιατικού μετώπου το 1922 για τον ελληνισμό. 

Στον συλλογικό τόμο έγραψαν οι συγγραφείς: 
Γρηγόρης Αζαριάδης, Έρικα Αθανασίου, Άννα Αφεντουλίδου, Δημήτρης Βαρβαρήγος, Μηνάς Βιντιάδης, Γιώργος Ι. Βοϊκλής, Γιάννης Γιαννέλης-Θεοδοσιάδης, Γιώργος Γκόζης, Βασίλης Γκουρογιάννης, Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής, Αλέξης Σ. Ζήρας, Κώστας Θεολόγου, Γιώργος Χ. Θεοχάρης, Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Νιόβη Ιωάννου, Κατερίνα Καριζώνη, Γιώργος Α. Λεονταρίτης, Σωτηρία Μαραγκοζάκη, Ευάγγελος Μαυρουδής, Λία Μεγάλου-Σεφεριάδη, Πολύνα Γ. Μπανά, Γιώργος Μπλάνας, Κωνσταντίνος Μπούρας, Τόλης Νικηφόρου, Αντώνης Νικολόπουλος (Soloúp), Γιώργος N. Παπαθανασόπουλος, Γιάννης Πατσώνης, Λιάνα Σακελλίου, Ελένη Σαραντίτη, Αντώνης Δ. Σκιαθάς, Κώστας Στοφόρος, Βασίλης Τζανακάρης, Λίτσα Τότσκα, Ιώ Τσοκώνα, Φίλιππος Φιλίππου, Άγγελος Χαριάτης. 

Η επιμέλεια της έκδοσης και ο πρόλογος ανήκουν στον συμπατριώτη μας, συγγραφέα και ερευνητή, Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη.