ΒΙΒΛΙΟπαρουσίαση 

Δημήτρης Νικορέτζος: Πορτραίτα στον οκριβάντα. Γνωριμίες με είδωλα και πρόσωπα της λογοτεχνίας, Τόμος Α΄: Οι ποιητές, Τόμος Β’ : Οι πεζογράφοι, Έκδοση Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, Μυτιλήνη 2021, σελ. 587 + 545  

Του Γιάννη Δημ. Παπάνη 

Πρόσφατα εκδόθηκε το δίτομο έργο του φίλτατου και πνευματικού «νονού» μου Δημήτρη Νικορέτζου με τίτλο «Πορτραίτα στον οκρίβαντα». 

Και φυσικά είμαι , ως «αδεξιμιός» του, από τους τυχερούς, που το έχω κόσμημα στη βιβλιοθήκη μου με την σχετική τιμητική αφιέρωση του. 

Όμως είμαι ακόμα πιο τυχερός γιατί είχα ήδη, από ένα χρόνο πριν στα χέρια μου, το πρώτο σχέδιο του βιβλίου, με την άδεια του συγγραφέα , να χρησιμοποιήσω , όσα στοιχεία θα μου ήταν χρήσιμα, από την πληθώρα των πληροφοριών , που εμπεριέχονται στο βιβλίο για τους βιογραφούμενους λογοτέχνες, για να τα χρησιμοποιήσω ως βοηθήματα για την έκδοση ενός άλλου βιβλίου , που ετοιμάζαμε σε συνεργασία με την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής κυρίας Μαρίας Μανώλα. (Το βιβλίο μας ήδη εξεδόθη την περασμένη χρονιά και αναφερόταν αποκλειστικά στους Λέσβιους λογοτέχνες του 20 ου αιώνα). Για μια λοιπόν ακόμα φορά αισθάνομαι την ανάγκη να τον ευχαριστήσω και δημόσια για την «αδειοδοτημένη λογοκλοπία» από το πολύτιμο και πληρέστατο δημιούργημα του, που την εκμεταλλευτήκαμε δεόντως. 

Ας έρθουμε τώρα στα «Πορτραίτα στον οκρίβαντα», για να τα θαυμάσουμε εκ του σύνεγγυς , αφού ανοίγοντας και φυλλομετρώντας το βιβλίο βρισκόμαστε, οιονεί σε πινακοθήκη, με την τόση πληθώρα σκίτσων, φωτογραφιών, ενθυμημάτων και αποσπασμάτων από το έργο του συνόλου των βιογραφουμένων. 

Πραγματικά «πορτραίτα στον οκρίβαντα» λοιπόν ο τίτλος του ογκωδέστατου δίτομου έργου , όπου ο … ζωγράφος του λόγου και της λογοτεχνίας γενικότερα, Δημήτρης Νικορέτζος ,κρεμά στο… καβαλέτο έναν-έναν τους μεγάλους αλλά και τους μικρούς και περιφρονημένους ίσως λογοτέχνες μας και τους ζωγραφίζει με τόση ζωντάνια, που λες και είναι έτοιμοι να σου μιλήσουν . Με το απίστευτο ερευνητικό του δαιμόνιο ο Δημ. Νικορέτζος καταφέρνει να ανακαλύψει και στη συνέχεια να μας αποκαλύψει απίστευτες λεπτομέρειες ,άγνωστες εν πολλοίς, και να προσθέσει στα τόσα άλλα που έχουν ήδη κατά καιρούς παρουσιαστεί, αθησαύριστα αποσπάσματα, αδημοσίευτα ποιητικά έργα, ανέκδοτες φωτογραφίες και σπαρταριστά στιγμιότυπα, που δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν από τη συστηματική έρευνα του, από αυτή την «κολοβή ψείρα» της ανακάλυψης της λεπτομέρειας, όπως αυτάρεσκα και αυτοσαρκαστικά , αποκαλεί ό ίδιος έτσι τον … εαυτό του! 

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αποκαλέσει τα έργα του ρήτορα Λυσία «ελλυχνίων όζοντα» ,δηλαδή , που μύριζαν λυχνάρι , μια και ο τελειομανής ρήτορας Λυσίας ξενυχτούσε νύχτες ολόκληρες κάτω από το φως του λυχναριού, για να δημιουργήσει τα ανεπανάληπτα έργα του , που εγγίζουν την τελειότητα του ρητορικού λόγου. 

Κατά την ίδια αναλογία θα αποκαλούσα τα έργα του Δημήτρη Νικορέτζου ηλεκτρικών λαμπτήρων αποκυήματα, μια και οι τόσες λεπτομέρειες , που αποκαλύπτει, μυρίζουν από μακριά «νυσταγμένα φώτα» και ερευνητικό μόχθο ατελείωτων ωρών σε άγνωστες και ανεξερεύνητες πηγές. 

Θα επιμείνω τονίζοντας αυτό το ερευνητικό πνεύμα , που διακρίνει τον Δημ . Νικορέτζο καταγράφοντας κάτι που μου διηγήθηκε ο ίδιος και αναφέρεται στον πασίγνωστο ποιητή και πολιτικό Αθανασιάδη Νόβα (Γ. Αθάνα) και το περίφημο «γαργάλα τα» , που του κολλήσανε , και που φυσικά εκείνος ισχυριζόταν φανατικά ,ότι δεν το έγραψε ποτέ!! 

Υπέργηρος πια και άρρωστος στο νοσοκομείο ο κ. Νόβας , δέχτηκε τον Δημ. Νικορέτζο για να του πάρει μια συνέντευξη σχετική με το έργο του, που ήθελε να παρουσιάσει ο Νικορέτζος στο λογοτεχνικό περιοδικό «Νέα Εστία». Πάνω στην κουβέντα αναφέρθηκε και το περίφημο «και ήταν τα στήθια της άσπρα σαν τα γάλατα και μού ‘λεγε γαργάλα τα» , που είχε γελοιοποιήσει στο πανελλήνιο τον ταλαίπωρο ποιητή , πολιτικό και «Βασιλικό Πρωθυπουργό», Αθανασιάδη Νόβα στην εποχή των γεγονότων του 60. Κλαίγοντας λοιπόν εκείνος ορκιζόταν στον Δημ. Νικορέτζο , ότι ο ίδιος ποτέ δεν είχε γράψει αυτούς τους στίχους, που τον… στοίχειωναν μια ολόκληρη ζωή! Και ο ευαίσθητος Δημήτρης του υποσχέθηκε , ότι θα ερευνήσει το θέμα και θα αποκαλύψει την αλήθεια. 

Και πράγματι, αφού σαν … μαμούδι , που ήταν, έψαξε τα πάντα, κατάφερε να ξετρυπώσει σε ένα λαθρόβιο περιοδικό , ξεχασμένο σε ένα πατάρι , τον δράστη της … πλαστογραφίας, που ήταν ένας σατιρογράφος της εποχής με το ψευδώνυμο «Πωλ Νορ». 

Και έτσι τιμώντας την υπόσχεση του ο Δημήτρης , με ένα εμπεριστατωμένο άρθρο του στην εφημερίδα τα «Νέα», αποκατέστησε την αλήθεια, χωρίς φυσικά να καταφέρει να αποσείσει εντελώς τη ρετσινιά του «γαργάλα τα» από τον Νόβα, αφού είναι γνωστό, ότι η πολιτική σπίλωση μένει εσαεί και όταν ακόμα αποδειχθεί περίτρανα , πως είναι … πλαστή!. 

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στον «οκρίβαντα» (στο καβαλέτο δηλαδή) του κριτικού της λογοτεχνίας μας και σπουδαίου βέβαια εκπροσώπου της ,με δεκάδες δημοσιευμένα βιβλία, Δημ. Νικορέτζου, όπου εκεί θα αναρτηθούν τα πορτραίτα δεκαεννιά ποιητών ( από τους πιο γνωστούς Παλαμά, Καβάφη, Καρυωτάκη, Εφταλιώτη, Πορφύρα από τους παλιούς μέχρι Ελύτη, Ρίτσο, Βρεττάκο από τους νεότερους μαζί με τους λιγότερο γνωστούς Δειλινό, Μιλισσάνθη, Βαφόπουλο και άλλους). 

Και από τους πεζογράφους μας θα σταχυολογηθούν ένδεκα , οι πασίγνωστοι Καραγάτσης, Μυριβήλης αλλά και ο Σκαρίμπας, ο Χάρης, Ο Βλάχος, ο Αθανασιάδης , ο Παλλάντιος ο Χουρμουζιάδης, ο Ασημακόπουλος, και ο Καμύ. 

Και ποιος είναι ο στόχος της συγγραφής αυτού του δίτομου και οτρηρού πονήματος; Μας τον δίνει παραστατικότατα και με ένα εκπληκτικά πλούσιο λεξιλόγιο (ίδιον βέβαια του Δημ. Νικορέτζου), ο ίδιος ο συγγραφέας στον πρόλογο του στη σελίδα 16 από όπου και αντιγράφω μια παράγραφο : «Το εικαστικό παλμαρέ αυτών των κειμένων, χωρίς άλλες περαιτέρω συστάσεις, πιστεύω ότι θα «ερεθίσει» το αναγνωστικό ενδιαφέρον ενός «φιλοθεάμονος» κοινού, που αρέσκεται -είμαι βέβαιος- να γνωρίζεται με άγνωστα λογοτεχνικά δρώμενα, με νέα χάπενιγκ, γύρω από εποχές και ανθρώπους , που «άκουσε» ή πέρασαν από τη ζωή του, Άλλωστε η πορεία προς τη γνώση είναι μια μάχη , ένας πόλεμος , καθώς η μνήμη διαπλέκεται ή «συνδιαλέγεται» με τις πνευματικές μορφές, κάποτε και με εκκωφαντικό τρόπο, όπως ακριβώς ο «αντάρτης» άνεμος … συνδιαλέγεται με τους υαλοπίνακες των παραθύρων.» 

Με παρόμοιο επίσης τρόπο απαντά ο συγγραφέας στο ίδιο το προτεθέν ερώτημα περί του στόχου της συγγραφής του βιβλίου, και στον πρόλογο του Β΄τόμου των πεζογράφων (σελ. 11) από όπου και αντιγράφω : «Το βέβαιο είναι ότι η πρόθεση μου δεν ήταν τόσο να «μυθολογήσω» , ούτως ειπείν, την εξωτερική ή την τρέχουσα ζωή τους- όπως λ.χ. θα την εξιστορούσε ένας συγγραφέας της περιωπής του Paul Morand ή του Valery Larbaud, που είχαν το χάρισμα της αναδημιουργίας στην αφήγηση- όσο να διεισδύσω στην εσωτερική τους «ιστορία» και στη απόχρωση της ψυχής τους, εννοώ στην ιχνηλασία του λυρικού τους κόσμου, που ως «είρηται» μου αποκάλυπταν». 

Δεν θα μπω βέβαια στον πειρασμό μέσα στα στενά όρια μιας βιβλιοπαρουσίασης να σας πω περισσότερα για να μη σας στερήσω συνειδητά της απόλαυση της ανάγνωσης του ίδιου του βιβλίου. 

Τέλος θέλω να εξάρω την πρωτοβουλία και τη σημασία της χρηματοδότησης της έκδοσης αυτής από την Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου και να επαινέσω τον Περιφερειάρχη κ. Μουτζούρη και τους συνεργάτες του ( ιδιαίτερα δε την κ. Αντωνέλλη), για την εξαίρετη αυτή έκδοση και προβολή ενός τέτοιου έργου, που θα κοσμήσει τις σχολικές βιβλιοθήκες και θα ικανοποιήσει απόλυτα τους φιλαναγνώστες πνευματικούς συνανθρώπους μας. 

Θα κάνω ξεχωριστή μνεία στην φιλτάτη μου «σταυραδέλφη» Πέρθα Καλέμη , που πρόσφερε ,όπως πάντα ολόψυχα κάθε βοήθεια για την ολοκλήρωση των διαδικασιών και την πραγμάτωση ενός τέτοιου πολύτιμου κοσμήματος της λογοτεχνίας μας.