Στο βιβλίο μου «Κόλπος Καλλονής Λέσβου-Ιστορική Περιήγηση», που παρουσιάζεται την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής, 3 Μαΐου 2019, στις 7.30 μ.μ. στο Δημοτικό Θέατρο Καλλονής, επιχειρείται με βάση τις μυθολογικές και ιστορικές καταγραφές καθώς και την ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, ένα ταξίδι στο παρελθόν από το απώτατο μυθολογικό μέχρι το κοντινό της απελευθέρωσης της Λέσβου το 1912, με είκοσι μία περιηγήσεις γύρω από τον Κόλπο όπου βρήκαν καταφύγιο στα Ροδαφνίδια Λισβορίου οι ανθρωπίδες πριν από 780.000 χρόνια και στις Χαλακιές της Νυφίδας οι προϊστορικοί πρόγονοί μας πριν από 5.000 χρόνια.

Τον εποικισμό της Λέσβου που πραγματοποιήθηκε από τους Αιολείς το 1054 π.Χ. τον περιέγραψαν ο ιστορικός Πλούταρχος, ο Μηθυμναίος Μυρσίλος και ο Αθηναίος Αντικλείδης.

Σύμφωνα με τον μύθο και όπως είπε ο Μυτιληναίος Πιττακός ένας χρησμός έλεγε ότι έπρεπε οι πρώτοι έποικοι της Λέσβου, οι Αιολείς, όταν κατά το ταξίδι τους συναντήσουν έναν όρμο που ονομάζεται «Μεσόγειον», (σ.σ. σήμερα Κόλπος Καλλονής), να θυσιάσουν εκεί έναν ταύρο για να ευχαριστήσουν τον Ποσειδώνα που τους επέτρεψε να φθάσουν στον προορισμό τους και επιπλέον να ρίξουν στη θάλασσα μια παρθένο καλλονή ζωντανή για χάρη της γυναίκας του Ποσειδώνα, της Νηρηίδας Αμφιτρίτης, που δεν ανεχόταν να υπάρχει άλλη καλλονή πιο όμορφη από εκείνη.

Επειδή ο Εχέλαος που είχε ορισθεί από τον δελφικό χρησμό αρχηγός της αποικίας ήταν άγαμος, οι άλλοι επτά βασιλιάδες που είχαν παρθένες θυγατέρες έβαλαν κλήρο που έπεσε στη Λευκοθέα, την καλλονή κόρη του Σμινθέα, που αφού τη στόλισαν με χρυσά κοσμήματα και ωραία φορέματα και προσευχήθηκαν, την έριξαν στη θάλασσα.

Τότε ο Αιολεύς Έναλος που την αγαπούσε έπεσε στη θάλασσα για να τη σώσει, αλλά βγαίνοντας μόνος του στην ακτή, βοηθούμενος από ένα δελφίνι και κρατώντας ένα χρυσό κύπελλο, είπε ότι ενώ εκείνος έβοσκε στο βυθό τα άλογα του Ποσειδώνα, η Λευκοθέα έγινε Νηρηίδα.

Από τις είκοσι μία περιηγήσεις που σημειώνονται στον εικονιζόμενο χάρτη, η πρώτη ξεκινά από τη βραχονησίδα της εισόδου του Κόλπου, η οποία καταγράφεται στους γεωγραφικούς χάρτες ως Καλλονή, ονομάζεται από τους ψαράδες Γαρμπιάς, ενώ τον πρώτο αιώνα μ.Χ. λεγόταν Σανδάλιον, από το Σάνδαλον της Αφροδίτης.

Από τη λατρεία Αφροδίτης-Καλλονής στην αρχαία Πύρρα της Λέσβου πήραν το όνομα: 1) ο Κόλπος, 2) το ανατολικό Ακρωτήρι του, 3) η βραχονησίδα της εισόδου του, 4) το Λεκανοπέδιό του, 5) ο Κάμπος του, 6) η μεσαιωνική πόλη της Καλλονής που καταγράφεται από το 1334 και καταστράφηκε το 1450 από τον Οθωμανό ναύαρχο Σουλεϊμάν Μπαλτάογλου, 7) το Παλιόκαστρό της στο χώρο της αρχαίας Αρίσβης, 8) τα είκοσι επτά χωριά της που είτε προϋπήρχαν είτε δημιουργήθηκαν μετά την καταστροφή της, και από τα οποία διασώθηκαν και ελευθερώθηκαν το 1912 τα επτά, η Αχερώνη, τα Δάφια, τα Αργειανά, το Κεράμι, τα Παπιανά, τα Σουμούρια και ο Άγιος Κοσμάς, που εκτός από το ιδιαίτερο όνομά τους φέρουν και την κοινή προσωνυμία Καλλονή και 9) η σημερινή κωμόπολη Καλλονή, όπως μετονομάστηκε το 1916 η Αχερώνη, η πρωτεύουσα των τότε επτά χωριών της Καλλονής.

Το 1521 καταγράφεται στα οθωμανικά κατάστιχα η «Αχερώνη», που ονομάστηκε από τον Αχερώνα ποταμό, όπως μέχρι σήμερα τον αποκαλούν οι κάτοικοί της. Μέχρι το 1938 ήταν κτισμένη πάνω από τον Αχερώνα η τρίτοξη πέτρινη γέφυρα της Αχερώνης η οποία επισκευάστηκε το 1564 όταν, όπως καταγράφει το οθωμανικό έγγραφο του τότε Ζαπίτη των Δαφίων Ελχάτζ Χασάν, ο γιος του Αγίου Ιγνατίου και ηγούμενος της Μονής Λειμώνος Μεθόδιος Αγαλλιανός αφιέρωσε την τεράστια περιουσία του σε Επιτροπή διαχειριστών για να επισκευασθούν «το πηγάδι που άνοιξε ο Μεθόδιος στο δρόμο που οδηγεί στη Φίλια, η γέφυρα δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, “η εν Αχερώνη γέφυρα” και ο δρόμος που οδηγεί στη Φίλια. Επίσης το υπόλοιπο των εισοδημάτων να το εισπράττουν και να τρέφονται από αυτό οι πτωχοί που διαμένουν στους χώρους του αφιερώματος».