Συνέντευξη στον Παναγιώτη Σκορδά

Ο Βασίλης Κ. Φούσκας γεννήθηκε στη Πέτρα το 1963. Τελείωσε το Γυμνάσιο Πέτρας και το Λύκειο Καλλονής και υπήρξε ένας απ’ τους τρεις επαγγελματίες τερματοφύλακες του Αιολικού στη Β’ Εθνική τη περίοδο 1984-85. Ήδη φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πήρε τη δύσκολη απόφαση ν’ αφοσιωθεί στην ακαδημαϊκή καριέρα. Έχει διδακτορικούς τίτλους από το Πάντειο Πανεπιστήμιο (1994) και το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (1997, με υποτροφία του ΙΚΥ). Το 1989-90 σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Περούτζια (Ιταλία). Το 2003 δίδαξε στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου της Σιένα (Ιταλία). Πριν γίνει καθηγητής διεθνούς πολιτικής και οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου (2013), δίδαξε στα Πανεπιστήμια του Κίνγστον (Αγγλία, 1998-2005), Στέρλινγκ (Σκωτία, 2005-08), ενώ το 2005 ήταν υπότροφος του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πρίνστον των ΗΠΑ. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει 12 μονογραφίες και πληθώρα άρθρων και έχει μεταφραστεί σε πάνω από 10 γλώσσες, συμπεριλαμβανομένων των Ιαπωνικών, Τουρκικών, Κινεζικών, Ιταλικών και Σερβικών. Είναι ιδρυτής και αρχισυντάκτης της διεθνούς ανεγνωρισμένης ακαδημαϊκής επιθεώρησης, Journal of Balkan and Near Eastern Studies.

Αφορμή για την παρούσα συνέντευξη ήταν η κυκλοφορία πριν λίγο καιρό του βιβλίου «Τουρκικός ιμπεριαλισμός και αποτροπή», Εκδόσεις «Επίκεντρο» με πρόλογο του Κώστα Δημουλά. Το βιβλίο θα παρουσιαστεί στο συνεδριακό κέντρο του Μολύβου στις 18 Αυγούστου.

- Αγαπητέ κύριε Φούσκα, αφιερώνετε το παρόν βιβλίο σας στη μνήμη του Ιωάννη Λημναίου (Πέτρα 1896 - Σαγγάριος, Μικρά Ασία 1921), στον οποίο οφείλονται τα περισσότερα απ’ όσα αφηγείσθε. Πείτε μας δυο λόγια παραπάνω.

Είναι ο προ-πάππος μου. Με τη βοήθεια του δασκάλου μου στο Γυμνάσιο Πέτρας, Νίκου Παπαδέλλη, και της ξαδέλφης μου, Ελένη Ψαθά, έμαθα ότι εμπορευόταν ζώα, τα οποία έφερνε στο λιμάνι της Πέτρας με καϊκια απ’ τη Καβάλα και τη Λήμνο. Η προ-γιαγιά μου η Αγγελική που τη θυμάμαι πολύ καλά, μου μίλαγε συχνά για τον άντρα της. Την τελευταία φορά που τον είδε ήταν τον Ιούνιο του 1921, που είχε έρθει να τη δει στη Πέτρα με άδεια. Της έφερε δώρο ένα φουστάνι και παπούτσια καλά να τα φοράει στις γιορτές. Ο προ-πάππος μου έφυγε και δεν επέστρεψε ποτέ. Στα αρχεία του Ελληνικού στρατού στη Πλάκα (Αθήνα) που έψαξα αναφέρεται ότι σκοτώθηκε στο Σαγγάριο στη μεγάλη επίθεση του Ελληνικού στρατού για την κατάληψη της Άγκυρας. Όμως η Αγγελική είχε μείνει έγγυος και το γιο που έφερε στο κόσμο τον ονόμασε Γιάννη. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, ούτε ο πατέρας γνωρίζει γιο, ούτε ο γιος πατέρα. Μένει όμως το όνομα, πολύ σημαντικό. Ο μπάρμπας μου ο Γιάννης έγινε ψωμάς. Ήταν ο ψωμάς της αγοράς της Πέτρας για δεκαετίες. Μαζί με τη γυναίκα του, Μαρίτσα, έφτιαχναν τα καλυτερα παξιμάδια στο χωριό. Τίμιοι και εργατικοί αντάξιοι του άγνωστου-γνωστού στρατιώτη που σκοτώθηκε στο Σαγγάριο.

- Δώστε μας περιληπτικά το περιεχόμενο και τη διάρθρωση του βιβλίου.

Το βιβλίο έχει ένα ιστορικό κεφάλαιο για την Ελληνική επανάσταση (1^ο κεφάλαιο). Δείχνει ότι γεννεσιουργό αίτιο του νεώτερου Ελληνικού κράτους είναι η εξάρτησή του απ’ τα Δυτικά συμφέροντα. Το δεύτερο κεφάλαιο αποδομεί μία δημοφιλή θεώρηση για την Ελλάδα που τη θεωρεί ως «καπιταλισμό πρώτου μεγέθους» και, μάλιστα «ιμπεριαλιστικό», ενώ το τρίτο κεφάλαιο κάνει μία σύγκριση της Ελληνικής και της Τουρκικής οικονομίας. Το τέταρτο κεφάλαιο θεωρητικοποιεί μία θεωρία αποτροπής του Τουρκικού επεκτατισμού μέσω ενός «φαντασιακού» διαλόγου που αναπτύσσει μεταξύ του Νταβούτογλου και ενός μεγάλου διανοητή, του Παναγιώτη Κονδύλη.

- Η ματιά με την οποία προσεγγίζετε και πραγματεύεστε το θέμα σας είναι ιστορική, κοινωνιολογική, οικονομική, γεωπολιτική, κάτι άλλο ή συνδυασμός των παραπάνω;

Θάλεγα ένας συνδυασμός όλων των παραπάνω, είναι δηλαδή δι-επιστημονική, ολιστική. Όμως, το υπόβαθρο των πάντων είναι η ιστορία, η βασική επιστήμη των ανθρωπιστικών επιστημών. Γιαυτή μου τη κλίση «υπεύθυνος» είναι ο δάσκαλός μου, Νίκος Παπαδέλλης, ο πρώτος που μου έδωσε τα φώτα.

Τα ανεκπλήρωτα αιτήματα της επανάστασης του 1821

- Γράφετε στο δεύτερο κεφάλαιο ότι «τα δύο βασικά αιτήματα της επανάστασης του 1821 παραμένουν ανεκπλήρωτα μέχρι σήμερα». Ποια είναι αυτά και γιατί τα χαρακτηρίζετε ανεκπλήρωτα.

Το πρώτο είναι το αίτημα της απελευθέρωσης από την κοινωνική καταπίεση, το οποίο παραμένει ανεκπλήρωτο. Ανεκπλήρωτο, επίσης, παραμένει και το αίτημα της εθνικής ανεξαρτησίας. Η Ελλάδα, σήμερα, αλλά και στο παρελθόν, είναι μία χώρα εξαρτημένη και δυναστευόμενη, κυρίως πολιτικά και οικονομικά. Υπήρξαν αναλαμπές εθνικής ανεξαρτησίας και κοινωνικής απελευθέρωσης (το ΕΑΜ, το εγχείρημα του ΠΑΣΟΚ του 1981), αλλά δεν μπόρεσαν να στεριώσουν. Γιαυτό και είμαστε η μόνη Ευρωπαϊκή χώρα που υπέφερε τόσο απ’ τη παγκόσμια οικονομική κρίση.

- Σε κάποιο σημείο τονίζετε ότι «δεν υπάρχει ουδεμία ισοδυναμία αστικών τάξεων απ’ τη μία και την άλλη πλευρά του Αιγαίου, άρα δεν υπάρχουν ούτε ισοδύναμοι ή ισοσκελισμένοι εθνικισμοί». Θα ήθελα να μας το κάνετε πιο σαφές.

Επιχειρώ μία οικονομική σύγκριση μεταξύ του Ελληνικού και του Τουρκικού κοινωνικού σχηματισμού. Υπάρχει μια άβυσος απ’ όλες τις απόψεις. Στη Τουρκία ο ρυθμός επένδυσης είναι της τάξης του 32% ετησίως, στην Ελλάδα κάτω από 11%, μικρότερος ακόμη κι από της Αλβανίας και της Βουλγαρίας. Το ΑΕΠ της Τουρκίας είναι σχεδόν τετραπλάσιο αυτό της Ελλάδος. Η Τουρκική αστική τάξη έχει τεράστια εξαγωγική δύναμη - να σας πω μόνο ότι το συγκρότημα του Κοτς έχει αγοράσει τη Γκρούντιγκ της Γερμανίας με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή το 19% της ηλεκτρονικής αγοράς στη Γερμανία ν’ ακήκει σε Τουρκικά χέρια. Η Τουρκία έχει βάσεις στη κατεχόμενη Κύπρο, στη Συρία, στο Ιράκ, στη Σομαλία και τη Λιβύη. Εξάγει μεγάλο κεφάλαιο και ισχύ. Άρα είναι ιμπεριαλιστική-επεκτατική δύναμη, κάτι που σε επίπεδο ιδεολογίας εκφράζεται με το νεο-Οθωμανισμό. Η Ελλάδα έχει μία μεταπρατική (κομπραδόρικη) τάξη που κυριαρχεί στον εσωτερικό της χώρας και μία εφοπλιστική τάξη της οποίας η κυρίαρχη και πιο ισχυρή μερίδα δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τον τόπο. Από τη στιγμή που δεχόμαστε αυτή την ανάλυση, και από τη στιγμή που δεχόμαστε τη βασική θέση του Μαρξ ότι οι εθνικιστικές ιδεολογίες πηγάζουν, σε τελική ανάλυση, από τις αστικές τάξεις των κρατών στις οποίες αντιστοιχούν, τότε δεν μπορούμε παρά να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει καμμία ισοδυναμία εθνικιστικών λόγων ακριβώς επειδή δεν υπάρχει ισοδυναμία εθνικών αστικών τάξεων. Είναι προφανές ότι ο Τουρκικός εθνικισμός είναι πολύ ισχυρότερος διότι έχει μια πολύ πιο ισχυρή και ακηδεμόνευτη εθνική αστική τάξη. Αυτή είναι η πραγματικότητα.

Το πρόβλημα της δημογραφίας…

- Τι είναι αυτό που χρειάζεται να κάνουμε και δεν το κάνουμε «προκειμένου η χώρα μας να δρομολογήσει ένα άλλο αναπτυξιακό κοινωνικό - οικονομικό πρότυπο καθώς και μια αξιόπιστη αποτροπή ενάντια στην τουρκική επιθετικότητα σε Αιγαίο, Θράκη και Κύπρο»

Χρειαζόμαστε μια πολυδιάστατη και υβριδική οικονομική, αμυντική και εξωτερική πολιτική. Αυτό απαιτεί η παγκοσμιοποίηση. Πρέπει να μάθουμε να «μπολιάζουμε», σε μία πλατφόρμα όπου θα κυριαρχεί το Ελληνικό δημόσιο συμφέρον, τα συμφέροντα πολλών δρώντων, όχι μόνο Γερμανών και Αμερικανών. Πρέπει να δούμε τι μπορούμε, για παράδειγμα, να μάθουμε και να πάρουμε απ’ την Ινδία ή τη Κίνα και τη Ρωσία. Πρέπει να κάνουμε κοινοπραξίες με διεθνείς φορείς που έχουν πράσινες τεχνολογίες αιχμής και πρέπει το δημόσιο να ξαναγίνει ο βασικός μοχλός ανάπτυξης με έμφαση στη περιφερειακή ανάπτυξη. Είδαμε τους αριθμούς της τελευταίας απογραφής. Υπάρχει πτώση σχεδόν σ’ όλη την Ελλάδα και ειδικά στη περιφέρεια. Μπορείς να κρατήσεις συνοριογραμμή απέναντι στη Τουρκική απειλή στα νησιά μας, στη Θράκη και στη Κύπρο χωρίς δημογραφία; Διαφωνώ, πρέπει να σας πω, με τη πολιτική της κυβερνησής μας στο Ουκρανικό, κάτι που εξέφρασα με μία ανοιχτή επιστολή μου στο Πρωθυπουργό πριν μερικούς μήνες με αφορμή την σκανδαλώδη επίσκεψή του στη Κων/πολη για να συναντήσει τον Ερντογάν.

Απατείται μια νέα πολιτική τάξη ανθρώπων

- Πώς εννοείτε την αποτροπή απέναντι στον τουρκικό ιμπεριαλισμό;

Αυτό είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι της μελέτης για τις πολιτικές τάξεις της χώρας, διότι είναι εμποτισμένες από φόβο απέναντι στο Τουρκικό ιμπεριαλισμό. Έτσι, η πολιτική που ακολουθούν είναι αυτή του κατευνασμού: «να τους δώσουμε κάτι να σωπάσουν». Όμως, η Τουρκία ζητάει πέντε, τσεπώνει αυτά που της δίνεις και μετά έρχεται να ζητήσει τα υπόλοιπα, κοκ. Την έννοια της αμυντικής αποτροπής την εννοώ ως ένα συνδυασμό πολιτισμικής προβολής, στρατιωτικής διπλωματίας και προβολής ισχύος όπου θα γίνει γνωστό στον αντίπαλο και στο ΝΑΤΟ ότι οποιαδήποτε παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας και οποιαδήποτε πρόκληση ενάντια στο ελεύθερο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας θ’ αντιμετωπιστεί μ΄ένα μαζικό και ακαριαίο αποφασιστικό πλήγμα σ’ όλα τα νευραλγικά σημεία της Τουρκικής άμυνας (στρατιά Αιγαίου και Θράκης, αεροδρόμια, ναυτικές βάσεις, υποδομές ανεφοδιασμού κλπ), σκοπεύοντας - το τονίζω αυτό - σε μηδενικές απώλειες αμάχων. Αυτή είναι η μόνη λύση. Η Ελλάδα, λόγω οικονομικών και άλλων αδυναμιών, δεν μπορεί ν’ αντέξει παρατεταμένο πόλεμο με τη Τουρκία χωρίς να χάσει έδαφος και χωρίς να κινδυνέψει ολόκληρη η Κύπρος. Το ερώτημα είναι το εξής: μπορούν οι εξαρτημένες και φοβικές Ελληνικές πολιτικές ελίτ να φέρουν σε πέρας ένα τέτοιο εγχείρημα; Η απάντηση είναι όχι. Γιαυτό κι απαιτείται μία νέα πολιτική τάξη ανθρώπων, με σοσιαλιστικό-δημοκρατικό πρόσημο, να πραγματώσει τα ιδανικά της λαϊκής κυριαρχίας και της εθνικής ανεξαρτησίας.