Παραδοσιακό κισκέκ, προσκύνημα και καβαλάρηδες. Είναι ξακουστά τα πανηγύρια στη Λέσβο που τις τελευταίες δεκαετίες «ντύνονται» με στολισμένα άλογα, ενώ σε κάποια από αυτά οργανώνονται και ιπποδρομίες.

Εν αρχή ην… η Αγία Παρασκευή, κοντά και η Πηγή, η Κώμη και η Νάπη, με το πανηγύρι «του Ταύρου» που συνδέεται με την ομώνυμη περιοχή και αποτελεί κεντρικό σημείο αναφοράς των εν λόγω χωριών τον Ιούλιο.

Αν θέλει κανείς να περιγράψει τα χωριά τα οποία διοργανώνουν πανηγύρια με άλογα, θα χρειαστεί αρκετές… σελίδες, αφού από τη δεκαετία τού 1950, ίσως και αρκετά χρόνια νωρίτερα, όπως λένε στο «View» άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί ενδελεχώς με αυτά, όπως ο Βασίλης Κονταξόπουλος ή ο Παναγιώτης Κουτσκουδής, τα άλογα φαίνεται να μπαίνουν δυναμικά στο προσκήνιο, καθώς αποτελούν ένα οικείο σύμβολό τους.

Εκτός λοιπόν από το Πανηγύρι του Ταύρου στην Αγ. Παρασκευή, την Πηγή, την Κώμη και τη Νάπη, τα άλογα αποκτούν ξεχωριστή σημασία στο πανηγύρι της Αγίας Τριάδας στην Καλλονή, του Αγίου Γεωργίου στα Κεραμειά, στη Μόρια, στις Νέες Κυδωνίες, στον Ταξιάρχη Μανταμάδου, στην Πελόπη, στο Σκαλοχώρι και την Αγιάσο του Προφήτη Ηλία, στο Ίππειος, στα Μιστεγνά και αλλού.

Πηγή - Κώμη

Η αρχή του καλοκαιριού σήμανε και την αρχή των προετοιμασιών του Μορφωτικού Σωματείου Άγιος Γεώργιος-Άγιος Χαράλαμπος Πηγής-Κώμης «Η Αναγέννηση», για την καθιερωμένη «αναγέννηση» του Πανηγυριού του Ταύρου, θρησκευτικού και λαϊκού χαρακτήρα, το οποίο διεξάγεται κάθε καλοκαίρι το δεύτερο Παρασκευοσαββατοκύριακο του Ιουλίου.

Το έθιμο που αναβιώνει χάρη στο Σωματείο σε ετήσια βάση, συνοψίζει καθ’ όλη την τελετουργία του τη θρησκευτική ευσέβεια με τη λαϊκή δοξασιολογία που χάνεται στο χρόνο, αποτελώντας και γι’ αυτόν το λόγο θέμα μελέτης διδακτορικών διατριβών, όπως σημειώνει στο εισαγωγικό του σημείωμα σε ειδική έκδοση για το πανηγύρι ο τέως διευθυντής Ερευνών Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών Γεώργιος Αικατερινίδης.

Ο Βασίλης Κονταξόπουλος

Πρόκειται για μια θυσιαστική προσφορά του ταύρου στον Άγιο Χαράλαμπο, προστάτη των γεωργών. Κεντρικός χώρος του πανηγυριού είναι το ύψωμα Ταύρος, από όπου έλκει την ονομασία του και το πανηγύρι. Κάθε μέρα του τριημέρου περιλαμβάνει μια ξεχωριστή τελετουργία, για την οποία ο πρώην πρόεδρος του Σωματείου, Βασίλης Κονταξόπουλος, εξηγεί: «Για να τη βιώσεις, χρειάζεται μεράκι. Δεν το έχεις; Μην το κάνεις!».

Οι 50 χορευτές και χορεύτριες που απαρτίζουν το Σωματείο, με ειδικές στολές, προετοιμάζονται αρκετές εβδομάδες νωρίτερα για την αναβίωση της παράδοσης, η οποία πλέον ταυτίζεται με το χωριό και φιλοξενεί δεκάδες καβαλάρηδες που λαμβάνουν μέρος στους διαγωνισμούς.

Πολύ ενδιαφέρον είναι το ντοκυμαντέρ «Τάμα στο Γέρο» (Άγιο Χαράλαμπο), που γυρίστηκε το 1987 από την τότε ΕΤ1 στα χωριά Πηγή και Κώμη και στην πευκόφυτη περιοχή του Ταύρου στην οποία βρίσκεται το ξωκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους, αλλά και η ομώνυμη έκδοση της πρώην δημοτικής αρχής Λουτρόπολης Θερμής, που περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό και στοιχεία.

Αγία Παρασκευή

Πάνω από 200 χρόνια μετρά το Πανηγύρι του Ταύρου από το Σύλλογο της Αγίας Παρασκευής, λέει στο «View» ο πρόεδρος του Γεωργικού Σωματείου Αγίας Παρασκευής «Η Πρόοδος», Χρυσόστομος Γουδής. «Ο θεσμός ξεκίνησε επί τουρκοκρατίας, το 1774, όταν ο ζευγάς προς τιμήν του Αγίου Χαραλάμπους έσφαζε τον ταύρο. Το δικό μας Σωματείο ιδρύθηκε το 1915, αλλά επί της ουσίας μετονομάστηκε, καθώς το αρχικό του όνομα ήταν “Ισνάφ των Ζευγάδων”. Έπρεπε να διανύσουμε 17 χιλιόμετρα για να πάμε στον Ταύρο και γι’ αυτόν το λόγο το κάναμε έφιπποι. Στη συνέχεια, έρχονταν κι άλλα χωριά και συμμετείχαν πολλοί στις ιπποδρομίες», εξηγεί.

Το Πανηγύρι του Ταύρου στην Αγία Παρασκευή γίνεται το πρώτο Σαββατοκύριακο του Ιουλίου. «Τα άλογα χορεύουν μόνα τους με τη μουσική και ανάλογα με τη σχέση που έχουν αναπτύξει με τον καβαλάρη τους, δείχνουν και τις δεξιότητές τους, που είναι πρωτότυπες και θεαματικές», προσθέτει.

Ο Χρυσόστομος Γουδής

Το τελετουργικό

Οι τριήμερες, μερικές φορές και τετραήμερες λατρευτικές εκδηλώσεις έχουν ένα συγκεκριμένο τελετουργικό. Της «Προόδου» της Αγίας Παρασκευής επιλέγουμε να παρουσιάσουμε, όμως, ως «μοντέλο», καθώς προσομοιάζει στις περισσότερες περιπτώσεις. Η πρώτη φάση που Πανηγυριού αρχίζει από την Παρασκευή. Το βόδι στολίζεται με λουλουδένιο στεφάνι στο λαιμό και του χρυσώνονται τα κέρατα.

Κρεμούν και στο μέτωπό του επιγραφή με το όνομα του δωρητού (κουλπαντζή). Ο Ταύρος που πρόκειται να θυσιαστεί, περιφέρεται με τους ήχους λαϊκής μουσικής στους δρόμους της Αγίας Παρασκευής, ενώ προπορεύεται το λάβαρο του Αγίου Χαραλάμπους. Τα μέλη του συμβουλίου γυρίζουν τους δίσκους, όπου ρίχνονται τ’ αφιερώματα, και με ένα ασημένιο μπουχούρι (μυροδοχείο που καταλήγει σε στενό επιμήκη λαιμό, διάτρητο, για να φεύγει με ορμή το αρωματικό νερό) με ροδόσταμο, ραντίζουν τον κόσμο και εύχονται υγεία και χαρά, ενώ οι κάτοικοι ακουμπούν με το χέρι τον ταύρο.

Την επόμενη μέρα, το Σάββατο, οι πανηγυριώτες φέρνουν γύρω την αγορά, καβάλα πάνω σε λαμπροστολισμένα άλογα. Το θέαμα είναι ξεχωριστό. Στη συνέχεια, οι καβαλάρηδες αναχωρούν για την τοποθεσία Ταύρος.

Αξίζει να παρευρεθεί ο επισκέπτης τόσο στην αναχώρηση από την Αγία Παρασκευή, όσο και στην άφιξη των εφίππων στο εξωκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους, όπου το γλέντι συνεχίζεται με μουσική. Το βράδυ της ίδιας μέρας γίνεται η θυσία του βοδιού και όλη τη νύχτα η παρασκευή του παραδοσιακού φαγητού «κισκέκ» (ή κισκέτς), το οποίο και μοιράζεται το πρωί της Κυριακής στους προσκυνητές, αφού πρώτα ευλογηθεί από τον ιερέα που θα χοροστατήσει στη Θεία Λειτουργία.

Το «κισκέτς» πρόκειται για ένα παλιό, αρχοντικό και νοστιμότατο φαγητό, που μπορεί να παρασκευαστεί σε μεγάλες ποσότητες. Στην Αγία Παρασκευή, κατά συνήθεια, προσφέρεται στα τραπέζια των αρραβώνων ως έδεσμα. Κατά παράδοση είναι το φαγητό που παρασκευάζεται απ’ το θυσιασμένο στο Πανηγύρι του Ταύρου ζώο.

Η κατασκευή του απαιτεί πολύ κόπο και χρόνο. Κατά βάση αποτελείται από κρέας, λίπος, σιτάρι και κρεμμύδια.

Το απόγευμα της Κυριακής, μετά τη γραφική και τελετουργική άφιξη των έφιππων πανηγυριστών από τον Ταύρο, διεξάγονται οι αυθεντικοί παραδοσιακοί ιππικοί αγώνες στη θέση «Στάλος», που βρίσκεται στη βορειοανατολική έξοδο του χωριού, με μεγάλα και σημαντικά έπαθλα για τα άλογα που διακρίνονται, και για τους αναβάτες τους. Μετά τους ιππικούς αγώνες, ακολουθεί γλέντι σε όλα τα καφενεία του χωριού, με παρέες πανηγυριστών και επισκεπτών.

Το ίδιο γλέντι σε μεγαλύτερη έκταση και με συμμετοχή σχεδόν όλων των κατοίκων του χωριού, τα ονομαστά «Χαρλαμέλια», γίνεται και τη Δευτέρα το βράδυ, με μεγάλο αριθμό λαϊκών συγκροτημάτων που έρχονται από όλο το νησί. Η διασκέδαση διαρκεί μέχρι τις πρωινές ώρες της Τρίτης. Μάλιστα στο χορό τηρείται σειρά προτεραιότητας για κάθε παρέα, ώστε να μη γίνονται… παρεξηγήσεις.

Γιορτή των Ζευγάδων

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ιππείου παρουσιάζει από την ίδρυσή του το 1996 πλούσια δραστηριότητα, ελκύοντας στις εκδηλώσεις του κόσμο από την ευρύτερη περιοχή του Ευεργέτουλα. Μάλιστα, η πρώτη εκδήλωση του Συλλόγου κάθε χρόνο είναι η Γιορτή των Ζευγάδων. Συνηθίζεται να πραγματοποιείται την Κυριακή μετά τη γιορτή του Αγ. Χαραλάμπη - προστάτη των ζώων.

Μέλη του Συλλόγου και ντόπιοι ξεκινούν κάθε χρόνο τέτοια μέρα από την εκκλησία του Αγίου Προκοπίου (καβαλάρης), «για να ανέβουν με άλογα, συνοδεία ορχήστρας, στο ξωκκλήσι του Αγ. Χαραλάμπη, όπου τελούν το μνημόσυνο και μνημονεύουν τους παλιούς ζευγάδες του χωριού», εξηγεί ο πρόεδρος του Συλλόγου, Βαγγέλης Σάλτας. Από τα καζάνια που βράζουν μανέστρα, τα μέλη του Συλλόγου μοιράζουν στο κοινό φαγητό.