Η μορφή που θα έχουν οι αγροτικές επιδοτήσεις μετά το 2013, καθώς και ποιοι αγρότες θα είναι δικαιούχοι, είναι τα κύρια ζητήματα που συζητιούνται αυτή την περίοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο άτυπο Συμβούλιο των υπουργών Γεωργίας που έγινε στο Μπρνο της Τσεχίας, η επίτροπος Γεωργίας, Marian Fischer Boel, ξεκαθάρισε ότι δεν τίθεται θέμα κατάργησης των αγροτικών επιδοτήσεων. Παρά τα όσα λέγονται κατά καιρούς, ακόμη και σε τοπικό επίπεδο, από αδαείς, οι αγροτικές επιδοτήσεις δεν πρόκειται να καταργηθούν. Είναι πολύ πιθανό να αλλάξουν μορφή, να μπουν πολύ πιο αυστηρά κριτήρια στη χορήγησή τους, να χορηγούνται στοχευμένα, αλλά δεν τίθεται θέμα κατάργησής τους.

Σε ό,τι αφορά στον τρόπο καταβολής των επιδοτήσεων η συζήτηση επικεντρώνεται σε δύο σημεία: αν θα είναι άμεση όπως σήμερα ή αν θα είναι έμμεση η καταβολή. Έμμεση καταβολή σημαίνει χρηματοδότηση επενδύσεων που θα ενισχύουν την αγροτική παραγωγή. Το δεύτερο ζήτημα που τίθεται είναι αν θα συνεχιστεί η εφαρμογή του ιστορικού μοντέλου ή αν θα προχωρήσουμε στην εφαρμογή του περιφερειακού μοντέλου. Ιστορικό μοντέλο είναι αυτό που εφαρμόζεται σήμερα, όπου η βάση υπολογισμού των επιδοτήσεων για κάθε εκμετάλλευση στηρίζεται στα ιστορικά στοιχεία της περιόδου 1998 - 2002 (για το ελαιόλαδο, 1999 - 2002 για όλα τα υπόλοιπα προϊόντα. Η βασική διαφορά του περιφερειακού μοντέλου είναι ότι η ανά στρέμμα επιδότηση είναι ίδια για όλες τις εκμεταλλεύσεις στα όρια κάθε περιφέρειας. Επίσης, το περιφερειακό μοντέλου επιτρέπει τη μεταφορά πόρων από τη μία περιφέρεια στην άλλη. Το περιφερειακό μοντέλο επιτρέπει να διορθωθούν οι αδικίες που έγιναν στο παρελθόν (π.χ. πανωγραψίματα).

Ποιοι και τι κερδίζουν
Από την άποψη αυτή, η Λέσβος, η Λήμνος και τα άλλα νησιά του Αιγαίου έχουν να κερδίσουν πολλά από την εφαρμογή του περιφερειακού μοντέλου. Ωστόσο ορισμένοι, μεταξύ αυτών και ο πρόεδρος της ΓΕΣΑΣΕ, Γιώργος Γωνιωτάκης, υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή του περιφερειακού μοντέλου ανοίγει την πόρτα όχι μόνο για τη μεταφορά πόρων από περιφέρεια σε περιφέρεια, αλλά και από χώρα σε χώρα. Έτσι δηλώνουν ότι είναι αντίθετοι στην εφαρμογή του. Η Ελλάδα στη διαπραγμάτευση του 2003 είχε καταφέρει να κατοχυρώσει τη λήψη ιδιαίτερα αυξημένων επιδοτήσεων για την αγροτική οικονομία της, σε σχέση με τις επιδοτήσεις που παίρνουν οι παραγωγοί άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς η μετάβαση από το ιστορικό μοντέλο στο περιφερειακό είναι πιθανόν να ανοίξει τις ορέξεις πολλών για ανατροπή των ελληνικών κεκτημένων. Με την ενδιάμεση αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, που συμφωνήθηκε στα τέλη του προηγούμενου χρόνου, δόθηκε η δυνατότητα στις χώρες-μέλη είτε να συνεχίσουν την εφαρμογή του ιστορικού μοντέλου είτε να περάσουν στο περιφερειακό μοντέλο. Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει δηλώσει ότι δεν πρόκειται να αλλάξει μοντέλο. Ωστόσο ως σήμερα δεν έχει προχωρήσει στη λήψη οριστικών αποφάσεων.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν διαμορφωθεί δύο τάσεις. Η πρώτη, της οποίας αρχικά είχε ηγηθεί η Γαλλία και υποστηρίζεται από Ιταλία, Ισπανία, Γερμανία και με την οποία έχει συνταχθεί και η χώρα μας, είναι αυτή που επιμένει σε γενναία χρηματοδότηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και σε διατήρηση στο μέτρο του δυνατού των σημερινών άμεσων εισοδηματικών ενισχύσεων των Ευρωπαίων αγροτών.
Η δεύτερη τάση, της οποίας ηγούνται οι Βρετανοί, οι Ολλανδοί και οι Σουηδοί, θεωρεί ότι οι όποιες ενισχύσεις της ευρωπαϊκής γεωργίας θα πρέπει να περιορισθούν σε χρηματοδοτήσεις αναδιάρθρωσης των εκμεταλλεύσεων (έμμεσες ενισχύσεις), πολιτική η οποία ενισχύει, όπως είναι φυσικό, τις χώρες με μεγάλες και καλά οργανωμένες αγροτικές εκμεταλλεύσεις και σε μικρό ποσοστό απασχολούμενων στη γεωργία.

Οι άμεσες αλλαγές
Μέσα στις επόμενες έξι εβδομάδες το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα πρέπει να καταθέσει τις προτάσεις του προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ενδιάμεση αναθεώρηση. Δηλαδή θα πρέπει να πει πώς θα εφαρμόσει τις αποφάσεις που λήφθηκαν τον περασμένο Δεκέμβρη. Ένα απ’ αυτά τα ζητήματα είναι ποιοι παραγωγοί θα συνεχίσουν να λαμβάνουν επιδοτήσεις μετά το 2010. Θυμίζουμε ότι πολλοί μικροί παραγωγοί, με βάση την απόφαση του Δεκεμβρίου, θα χάσουν τις επιδοτήσεις που έπαιρναν. Το ποιοι ακριβώς θα είναι αυτοί, θα φανεί όταν οριστικοποιηθούν οι αποφάσεις του υπουργείου.
Επίσης από το 2010 θα αρχίσει να εφαρμόζεται ουσιαστικά η πολλαπλή συμμόρφωση. Δηλαδή μια σειρά κανόνων προστασίας του περιβάλλοντος, που πρέπει να τηρούνται από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Η τήρησή τους θα είναι απαραίτητη προκειμένου οι παραγωγοί να συνεχίσουν να παίρνουν τις επιδοτήσεις τους.
Ορισμένα από τα ζητήματα που θέτει η πολλαπλή συμμόρφωση είναι:
- Αδειοδότηση για τη χρήση νερού για άρδευση
- Δημιουργία οικοτόπων
- Η εφαρμογή της αμειψισποράς
- Η διατήρηση των αμπελιών σε καλή βλαστική κατάσταση
- Η απαγόρευση εκρίζωσης αμπελώνων
Ακόμη η συμφωνία του Δεκεμβρίου προβλέπει ότι τα κράτη-μέλη (προαιρετικά) από το 2010 και μετά μπορούν να μη χορηγούν άμεσες επιδοτήσεις.

Ποιοι χάνουν τις επιδοτήσεις
Οι μικροί παραγωγοί που χάνουν σίγουρα τις επιδοτήσεις είναι όσοι για ένα έτος δεν παίρνουν λιγότερα από 100 ευρώ, όμως αν θέλει το υπουργείο μπορεί να αυξήσει το όριο αυτό στα 400 ευρώ. Το όριο των 400 ευρώ ισχύει υποχρεωτικά για όσους έχουν ειδικά δικαιώματα και τέτοια δικαιώματα επιδότησης έχουν οι κτηνοτρόφοι που δεν έχουν καταφέρει να συγκεντρώσουν τις απαιτούμενες εκτάσεις για την εκτροφή των κοπαδιών τους. Εναλλακτικά μπορεί να οριστεί ότι την επιδότηση χάνουν οι παραγωγοί που η επιλέξιμη έκταση που καλλιεργούν δεν υπερβαίνει το 1,0 εκτάριο. Το όριο αυτό μπορεί να μειωθεί έως τα 0,4 εκτάρια.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτει η ΠΑΣΕΓΕΣ, στην κλίμακα δικαιωμάτων μέχρι 100 ευρώ ανήκουν 71.440 παραγωγοί (8.059 κατά κύριο επάγγελμα και 63.381 μη κατά κύριο επάγγελμα) με συνολική αξία δικαιωμάτων 4.280.814 ευρώ (τα 489.168 ευρώ αντιστοιχούν στους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες και τα 3.791.646 ευρώ αντιστοιχούν στους μη κατά κύριο επάγγελμα αγρότες). Αν το κατώφλι ενίσχυσης ανέλθει στα 250 ευρώ, τότε θίγονται 139.632 σημερινοί δικαιούχοι (19.221 κατά κύριο επάγγελμα και 120.411 μη κατά κύριο επάγγελμα) με συνολική αξία δικαιωμάτων 24.014.472 ευρώ (τα 3.359.937 αντιστοιχούν στους κατά κύριο επάγγελμα και τα 20.654.535 στους μη κατά κύριο επάγγελμα). Στη Λέσβο οι παραγωγοί που θα χάσουν τις επιδοτήσεις μπορεί να κυμανθούν από μερικές εκατοντάδες έως και 5.000. Πάντα όμως πρόκειται για παραγωγούς που λαμβάνουν πολύ μικρά ποσά.
Μεγάλο κίνδυνο να χάσουν τις επιδοτήσεις αντιμετωπίζουν και οι παραγωγοί που δεν είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες. Να σημειωθεί ότι στη Λέσβο, τη Λήμνο και τα άλλα νησιά του Αιγαίου αυτή είναι η συντριπτική πλειοψηφία των παραγωγών. Μόνο στη Λέσβο εκτιμάται ότι οι παραγωγοί αυτοί είναι πάνω από 15.000 (κυρίως ελαιοκαλλιεργητές).
Η απόφαση για χορήγηση των επιδοτήσεων μόνο στους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες που έχει λάβει στο παρελθόν η ΠΑΣΕΓΕΣ καθιστά ένα τεράστιο πρόβλημα. Ως συνήθως η ΠΑΣΕΓΕΣ δεν έλαβε υπόψη τις ιδιαιτερότητες που έχουν τα νησιά του Αιγαίου.