Μία εκτενής και αποκαλυπτική έκθεση με τίτλο «Πώς να Χτίσετε ένα Κέντρο Κράτησης – Η Περίπτωση της Βάστριας» κυκλοφορεί από τις 16/07/2025 από το πρόγραμμα Aegean Migrant Solidarity των Community Peacemaker Teams,  φέρνοντας στο φως κρίσιμες πτυχές της δημιουργίας και λειτουργίας της νέας Κλειστής Ελεγχόμενης Δομής (ΚΕΔ) στη Βάστρια Λέσβου.

Η έκθεση, της συγγραφικής ομάδας των Σπύρου Γαληνού και Χριστίνας Καρβούνη, αναδεικνύει τη μετάβαση της ελληνικής και ευρωπαϊκής συνοριακής πολιτικής μετά την κατάρρευση του προηγούμενου μοντέλου του καμπ της Μόριας. Περιγράφει τον σχεδιασμό, τη χωροθέτηση και τις πολιτικές αποφάσεις πίσω από την κατασκευή της υπερδομής στη Βάστρια, αναλύοντας παράλληλα τις αντιδράσεις των τοπικών αρχών, των τοπικών κοινοτήτων και της κοινωνίας των πολιτών.

Κύρια σημεία της έκθεσης:

• Η μεταστροφή του κρατικού μοντέλου διαχείρισης μεταναστών: από τα hotspots σε απομακρυσμένες εγκαταστάσεις τύπου φυλακής με 24ωρη επιτήρηση.
• Οι συγκρούσεις και οι αντιστάσεις των τοπικών αρχών απέναντι στην επιβολή του έργου, με έμφαση στις δικαστικές προσφυγές και την ακύρωση αδειών από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
• Σταδιακή αποδυνάμωση των αντιστάσεων, ως αποτέλεσμα κόπωσης, πολιτικών περιορισμών και στρατηγικών χειρισμών από την πολιτεία.
• Οι επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα, με ειδική αναφορά στην προσβασιμότητα, τις συνθήκες κράτησης, την απομόνωση, καθώς και τις ανησυχίες για την ασφάλεια, την εκπαίδευση και την ελευθερία των αιτούντων άσυλο.
• Η γεωπολιτική και συμβολική σημασία της τοποθέτησης της δομής στη Βάστρια, σε έναν χώρο απομονωμένο αλλά με δυνατότητα επέκτασης.

Η έκθεση, όπως αναφέρεται, λειτουργεί ως προειδοποίηση στις νέες μορφές διαχείρισης της μετανάστευσης, τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και τις επιπτώσεις τους στα ανθρώπινα δικαιώματα, το περιβάλλον και την κοινωνική συνοχή.

Διατίθεται σε ηλεκτρονική μορφή και είναι ελεύθερη για ανάγνωση και αναπαραγωγή με αναφορά στην πηγή.

Τα συμπεράσματα

«Μετά την καταστροφή του καμπ της Μόριας -παγκόσμιου συμβόλου της αποτυχίας της Ευρώπης στη διαχείριση της μετανάστευσης- η ελληνική κυβέρνηση, με οικονομική και πολιτική στήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υιοθέτησε ένα νέο μοντέλο που δίνει προτεραιότητα στην απομόνωση αντί της ορατότητας, στον περιορισμό αντί της τυχαιότητας και στην αλγοριθμική επιτήρηση αντί της δημόσιας λογοδοσίας. Ο στόχος δεν ήταν ποτέ η βελτίωση των ζωών των μεταναστών, αλλά η απομάκρυνσή τους από τον δημόσιο χώρο, ενώ η μεταναστευτική διαχείριση μετατρέπεται σε μια κλειστή, τεχνολογικοποιημένη και αόρατη διαδικασία» αναφέρεται στα συμπεράσματα και προστίθεται πως «η δομή στη Βάστρια αντανακλά ακριβώς αυτή τη λογική (..), έχει σχεδιαστεί ως τόπος παρατεταμένου εγκλεισμού, με δυνατότητα φιλοξενίας έως και 5.000 ανθρώπων –συμπεριλαμβανομένων οικογενειών, ασυνόδευτων ανηλίκων και ιδιαίτερα ευάλωτων αιτούντων- που θα κρατούνται επί μήνες εν αναμονή διοικητικών αποφάσεων ή απέλασης».

Ακολούθως αναφέρει: «Αυτό το μοντέλο δε λειτουργεί σε θεσμικό κενό. Συνδέεται στενά με το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που υιοθετήθηκε το 2024 και προωθεί τη γενικευμένη εφαρμογή των “διαδικασιών στα σύνορα” για συγκεκριμένες κατηγορίες αιτούντων άσυλο».

Ως προς την δημιουργία της δομής επισημαίνεται ότι το έργο προχώρησε μέσω μιας στρατηγικής δημιουργίας συνεχών τετελεσμένων και προστίθεται διευκρινιστικά: «Σε διάστημα τεσσάρων ετών, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου προώθησε την κατασκευή μέσω διαδοχικών νομοθετικών τροποποιήσεων και τεχνικών ανασχεδιασμών, παρακάμπτοντας αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, αγνοώντας περιβαλλοντικούς κανονισμούς και αποφεύγοντας τη διαβούλευση με τις τοπικές αρχές. Κάθε φορά που το έργο προσέκρουε σε κάποια απαγόρευση ή κανονισμό, η περιγραφή του έργου προσαρμοζόταν σε ένα νέο πρόχειρο νομικό πλαίσιο, παρακάμπτοντάς τους. Η κατασκευή δε σταμάτησε ποτέ. Αυτή η προσέγγιση έχει υπονομεύσει συνειδητά τους θεσμικούς ελέγχους και έχει απενεργοποιήσει μηχανισμούς εποπτείας που, σε ένα κράτος δικαίου, θα έπρεπε να λειτουργούν αυτονόητα».