ΑΡΘΡΟ

Μετά την εξάλειψη της ισορροπίας του «αμοιβαίου τρόμου» με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού τη δεκαετία τού ‘90, οι θιασώτες της ελεύθερης οικονομίας μίλησαν περί του θριάμβου του κεφαλαίου και της ελεύθερης αγοράς. Μίλησαν περί της απόλυτης ελευθερίας των πάντων και της ρυθμίσεως της ζωής των ανθρώπων μόνο από τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, χωρίς παρεμβατικές διεργασίες της όποιας μορφής. Κίνηση ιδεών, πληροφόρησης, αγαθών και, τέλος, κεφαλαίων χωρίς καμμία παρέμβαση κατά το δυνατόν σ’ όλα τα πλάτη και μήκη της Υφηλίου.
Δε χρειάστηκε παρά μόνο μία 20ετία που αυτή η ιδεατή προσέγγιση των θιασωτών τού κατά τα ανωτέρω δόγματος απεδείχθη μια φενάκη.
Οι δονήσεις στο οικονομικοκοινωνικό γίγνεσθαι με τις κάθε μορφής κατά καιρούς κρίσεις του καπιταλιστικού συστήματος άρχισαν σχεδόν αμέσως. Η πιο σοβαρή ήταν η οικονομική κρίση που άρχισε το 2008 στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, με την κατάρρευση του οικονομικού κολοσσού «Λήμαν Μπράδερς» και μ’ όλα τα εξ αυτής επακόλουθα. Κορύφωση όλων αυτών είναι η τρέχουσα κρίση, ευρωπαϊκή, αμερικανική, παγκόσμια. Ήταν τότε στις αρχές τού 2010 που πρωτοεκδηλώθηκε η θύελλα με τα οικονομικά προβλήματα της χώρας μας και τα έκτοτε ατέλειωτα δεινά του Ελληνικού Λαού, που όλοι μας τα τραβούμε.
Προβλήματα οικονομικά βαθειάς κρίσης σ’ όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, πέραν της δικής μας, της Ιρλανδίας και Πορτογαλίας, ακόμη και σε άλλοτε μεγάλες και ισχυρές οικονομίες, ως της Ισπανίας, της Ιταλίας, μηδέ και αυτής της κάποτε κραταιάς μητροπόλεως Γαλλίας εξαιρουμένης.

Οι στις οικονομίες των κρατών συνέπειες ατυχώς μεταφέρονται δίκην ιμάντα άμεσα, καταστροφικά και σαδιστικά στις κοινωνίες, στους Λαούς των αντίστοιχων κρατών. Το βλέπουμε μπροστά μας καθημερινά. Χωρίς κανένα καμουφλάζ, χωρίς καμμία αναστολή ή συστολή, χωρίς κανένα οίκτο. Ωμά. Σχεδόν μη ανθρώπινα. Το βλέπουμε με τον κάθε μορφής οικονομικό στραγγαλισμό των πλατιών μαζών, αλλά και την απογύμνωση κατακτήσεων των εργαζομένων.
Το «ελευθέρως πράττειν και το ελευθέρως κινείσθαι» (laissez faire, laissez passer) που το 1789 με την επανάστασή του ο πάντα πρωτοπόρος στους κοινωνικούς αγώνες Γαλλικός Λαός επέβαλε με τη σάρωση της τότε διεφθαρμένης τάξης πραγμάτων της απολυταρχίας των «πιστεύω» του τύπου «το Κράτος είμαι εγώ» (l’ état c’ est moi) του βασιλέα Ήλιου, έφερε τον αέρα της Λευτεριάς στους Λαούς της Ευρώπης. Με την επανάστασή του αυτή, ο Γαλλικός Λαός ξεθεμελίωσε τη σάπια βασιλεία και τη βορβορώδη αριστοκρατία που τη στήριζε και την υπηρετούσε, και επέβαλε με την απελευθερωτική του επανάσταση την ελευθερία των μαζών. Η κατάργηση των φέουδων, της δουλοπαροικίας, του σκοταδισμού, της βαρβαρότητας και της μαύρης αγραμματοσύνης των λαϊκών στρωμάτων που κατάφερε ο Γαλλικός Λαός, υπήρξε το ευτύχημα της ανθρωπότητος. Ο διαφωτισμός που ακολούθησε, καταύγασε τα σκοτάδια τής ως τότε μεσαιωνικής αντίληψης πραγμάτων και η ζωή των λαών έγινε ανθρωπινότερη.

Ατυχώς όλα αυτές οι κατακτήσεις σήμερα, δυόμισι κοντά αιώνες μετά, φαίνεται ότι αρχίζουν να διακυβεύονται. Σήμερα αυτό που ζούμε είναι μία ζοφερή κατάσταση, αφού τα κάθε μορφής κατακτημένα λαών και εργαζομένων αρχίζουν πια να ξεθεμελιώνονται.
Οι εργασιακές κατακτήσεις αυτές που άρχισαν να θεμελιώνονται από την 1η του Μάη τού 1886 στο Σικάγο, συνεχώς υφίστανται κτυπήματα και ολοένα η μια μετά την άλλη ακυρώνονται στην πράξη. Το οκτάωρο, το θεμελιώδες αυτό κεκτημένο προ 126 χρόνια των εργαζομένων, σιωπηρά και προοδευτικά παύει στην πράξη να υπάρχει. Το βλέπουμε καθημερινά στα παιδιά μας. Ξεκινούν τα ταλαίπωρα στις 7 το πρωί και γυρίζουν στις 10 το βράδυ. Βεβαίως ούτε οκτάωρο ούτε αμοιβή πέραν του οκταώρου, αφού η εργασία αυτή δε θεωρείται πια υπερωριακή απασχόληση. Η αμοιβή τους με το σύστημα του «μπλοκακίου» έχει καταργήσει την με, επί δεκάδες χρόνια ισχύουσα, αμοιβή εξηρτημένη εργασία. Οι όποιες εισφορές εργοδότου προς τα ταμεία έχουν πάψει να υπάρχουν. Έτσι τα παιδιά μας με αμοιβές των 700 ευρώ το μήνα στο σύνολο, καλούνται να καλύψουν τα πάντα. Να ζήσουν, να καλύψουν ασφαλιστικές εισφορές, να διασκεδάσουν και… να κάνουν οικογένεια. Τέλος, με την προσπάθεια κατάργησης των συλλογικών συμβάσεων, το όποιο δίκτυ κοινωνικής προστασίας των εργαζομένων ξηλώνεται και αχρηστεύεται.

Ενθυμούμαι στις αρχές της δεκαετίας τού 2000, όταν ως διεκδίκηση των εργαζομένων στην Ελληνική Βιομηχανία Όπλων από τους συνδικαλιστές τους μου είχε υποβληθεί αίτημα να έχουν την εβδομάδα 37,50 ωρών εργασία (αντί 40) και είχα δηλώσει ότι θα υπέγραφα μαζί τους την αντίστοιχη σύμβαση (αφού ήξερα ότι στην Ευρώπη τούτο είχε γίνει σε χώρες διαφόρων εταίρων μας), αρκεί να μην ήμουν ο πρώτος φορέας στην Ελληνική Επικράτεια που θα εφάρμοζε το μέτρο αυτό. Βέβαια αυτό δεν έγινε ποτέ στην Ελλάδα, ασχέτως τού τι γινόταν στην Ευρώπη. Πάντως, το γεγονός είναι ότι μέσα σε περίοδο λιγότερο των 10 ετών τα πάντα έχει ανατραπεί. Τώρα στην εποχή της τρόικας, βιώνουμε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Οι μισθοί και οι συντάξεις πετσοκόβονται, οι παροχές των ασφαλιστικών ταμείων εξανεμίζονται, οι συλλογικές συμβάσεις πνέουν τα λοίσθια, ωράρια εργασίας πια δεν υπάρχουν και όλα αυτά εξακολουθητικά να είναι κάτω από την προκρούστεια κλίνη, ανάλογα με τα κελεύσματα, διά της τρόικας, των αγορών και των πιστωτών μας. Η λιτότητα που μας επιβάλλεται είναι εις το διηνεκές. Βέβαια, ατυχώς τα ίδια ή κάποια αντίστοιχα συμβαίνουν και στα λοιπά Κράτη τής Ε.Ε., όπου η διάσταση του κοινωνισμού σχεδόν εξαλείφεται.
Με όλα αυτά, προκύπτει η ερώτηση: Άραγε, ο μεσαίωνας είναι πολύ ακόμα μακριά; Δεν είναι ατυχώς ρητορική η ερώτηση αυτή. Πολύ φοβούμαι ότι ολοταχώς βαίνουμε προς αυτόν. Εκτός και αν οι άνευρες με τα κάθε λογής φοβικά τους σύνδρομα σήμερα Κοινωνίες της Ευρώπης αποκτήσουν σπονδυλική στήλη και ορθώσουν ανάστημα.

* Ο Τάκης Χαραλ. Ιορδάνης (Ph.D.) είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Προβληματισμού & Παρέμβασης για την Ανάπτυξη της Λέσβου «Πιττακός ο Μυτιληναίος», πρώην διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικής Βιομηχανίας Όπλων, πρώην πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Μεταλλειολόγων Μηχανικών.