ΠΑΝΤΟΣ ΚΑΙΡΟΥ

Μας προβλημάτισε η παρουσίαση του βιβλίου «Έναν αιώνα πριν. Η Λέσβος το 1912» των εκδόσεων «Αιολίδα», που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 8 Δεκεμβρίου 2011. Το ερώτημα που έμεινε μετέωρο, μετά τις ομιλίες των αξιόλογων ομιλητών στην παρουσίαση του βιβλίου, είναι γιατί η Λέσβος, ενώ παρουσίασε μια θαυμαστή ακμή επί Τουρκοκρατίας, περιέπεσε ύστερα από την ενσωμάτωσή της στη ελληνική επικράτεια - και ιδιαίτερα κατά τη μεταπολεμική περίοδο και έως σήμερα - σε κατάσταση οικονομικού και κοινωνικού μαρασμού. Μια πρώτη απάντηση που έχει δοθεί από τους ειδικούς μελετητές είναι ότι η Λέσβος με την απελευθέρωσή της και την προσάρτησή της στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος αποκόπηκε από τη «μάνα» της απέναντι ακτής κι έχασε τις παραδοσιακές αγορές, όπου διέθετε τα αγροτικά και βιομηχανικά της προϊόντα. Εξάλλου, με την αποκοπή της από τη μικρασιατική ενδοχώρα έπαυσε πλέον να χρησιμοποιείται ως γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης και ενδιάμεσος σταθμός της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Ευρώπης προς τα λιμάνια της μικρασιατικής ακτής. Η απάντηση όμως αυτή προκαλεί στη συνέχεια μια σειρά νέων ερωτημάτων: γιατί η Λέσβος, στο διάστημα των 100 χρόνων, που μεσολάβησαν από την απελευθέρωσή της έως σήμερα, δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, να ανασυντάξει και να οργανώσει σε σύγχρονες βάσεις εκείνες τις δημιουργικές δυνάμεις που είχαν θαυματουργήσει τον προηγούμενο αιώνα; Γιατί δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που της παρείχε, σε συνθήκες ελευθερίας και ανεξαρτησίας, το ελληνικό κράτος; Γιατί διεκόπη ή, έστω, έχασε την ορμή της ακόμα και η «λεσβιακή άνοιξη» κι έμεινε ως ανεπανάληπτο φωτεινό πολιτιστικό μετέωρο της δεκαετίας του ‘30;

Γιατί άλλα νησιά που εντάχθηκαν στο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος την ίδια περίοδο, όπως π.χ. η Κρήτη και αργότερα η Ρόδος, καθώς και άλλα πολύ μικρότερα νησιά, κάτω από το ίδιο θεσμικό καθεστώς και κάτω από την ίδια, καλή ή κακή, διακυβέρνηση, επέτυχαν σημαντική οικονομική και κοινωνική πρόοδο; Μια εύκολη απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα - και πολύ προσφιλής στους «αριστερούς ινστρούχτορες» - είναι πως την αποκλειστική ευθύνη για την κατάσταση της Λέσβου την έχει η πολιτεία και οι «αστικές» κυβερνήσεις, οι οποίες επέδειξαν σκόπιμη αδιαφορία, ειδικά για το νησί μας, τιμωρώντας το για την αποκλίνουσα πολιτική τοποθέτηση, μεγάλου μέρους των κατοίκων του, από την κυρίαρχη ιδεολογία της αστικής τάξης. Παρ’ όλον ότι αυτή η... διακριτική για το νησί μας μεταχείριση δεν αντέχει σε λογικό έλεγχο, ας δεχτούμε ότι κάποια στοιχεία κατά την εμφυλιοπολεμική και μετεμφυλιοπολεμική περίοδο δικαιολογούν μια τέτοια άποψη· πώς δικαιολογείται όμως η συνέχιση της υστέρησης που παρουσιάζει το νησί μας - σε σχέση πάντα με τα άλλα νησιά με την ίδια ή παρόμοια αφετηρία - κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο, κατά την οποίαν, παρά τα γνωστά φαινόμενα παθογένειας της πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης και λειτουργίας, η πρωτοφανής για το νεοελληνικό κράτος αφθονία πιστώσεων, που εισέρεαν στη χώρα από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, και οι προσιτές σε όλους ευκαιρίες έδωσαν σε πάμπολλες περιοχές της χώρας μας τη δυνατότητα να αποκτήσουν βασικές υποδομές, που υπήρξαν πολύ σημαντικές για την περαιτέρω οικονομική και κοινωνική τους πρόοδο; Ποιος μας εμπόδισε να εκσυγχρονίσουμε τις υποδομές του δικού μας νησιού; Το εσωτερικό οδικό δίκτυο που παρέμεινε στο επίπεδο των ημιονικών δρόμων της Τουρκοκρατίας;

Τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά μας που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες του νησιού μας; Ποιος μας εμπόδισε να εκσυγχρονίσουμε και να αναπτύξουμε τον πρωτογενή τομέα της οικονομίας μας με νέες καλλιέργειες, με νέες μεθόδους, με την τυποποίηση των προϊόντων μας, με έργα αγροτικής υποδομής, όπως είναι οι λιμνοδεξαμενές, τα φράγματα και τα αρδευτικά δίκτυα; Ποιος μας εμπόδισε να αξιοποιήσουμε τα φυσικά και πολιτισμικά πλεονεκτήματα του νησιού μας, να εκμεταλλευτούμε τις πλουτοπαραγωγικές πηγές μας, τις θερμοπηγές μας, τον ορυκτό πλούτο, τις αλυκές, ν’ αναδείξουμε τους θαυμαστούς κόλπους μας και τις θαυμάσιες παραλίες μας; Ποιος μας εμπόδισε να λύσουμε το ενεργειακό πρόβλημα του νησιού μας με την κατασκευή νέου θερμοηλεκτρικού εργοστασίου ή καλύτερα με την αξιοποίηση της αφθονίας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που διαθέτει ο τόπος μας; Ποιος μας εμπόδισε να προωθήσουμε την αειφόρο ανάπτυξη, εναρμονίζοντας τη λειτουργία των ελαιοτριβείων μας, των πυρηνελαιουργείων, των τυροκομείων, των ιχθυοτροφείων και των εργοστασίων επεξεργασίας των λυμάτων με τις αρχές και τους κανόνες προστασίας του περιβάλλοντος; Ποιος μας εμπόδισε να προστατεύσουμε τους αγροτικούς συνεταιρισμούς μας από τα αρπακτικά όρνεα, που κατέφαγαν τις σάρκες τους, και να αναδείξουμε τις συνεταιριστικές οργανώσεις μας ως τα κατ’ εξοχήν εργαλεία για τον εκσυγχρονισμό της αγροτικής οικονομίας, για την αύξηση της παραγωγής και την αναβάθμιση της ζωής των αγροτών μας; Ποιος μας εμπόδισε ν’ αναπτύξουμε ναυτιλιακές εταιρείες λαϊκής βάσης, εφάμιλλες με εκείνες των Κρητικών, που θα εξασφαλίζουν την τακτική, ασφαλή και προσιτή σε όλους ενδοεπικοινωνία των νησιών μας, καθώς και την επικοινωνία με την ηπειρωτική Ελλάδα; Και, τέλος, ποιος εμπόδισε τις Αρχές και τους φορείς του νησιού μας να επεξεργαστούν ένα χωροταξικό σχέδιο για ολόκληρο το νησί, προκειμένου να χωροθετηθούν οι διάφορες οικονομικές δραστηριότητες, και να εκπονήσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για τη συνολική ανάπτυξη του νησιού μας;