«Πάμε αύριο να σου δείξω το λιόκτημα που θα σου δώσω», είπα στον εγγονό μου. Και την άλλη μέρα, προς έκπληξή μου, σηκώθηκε πρωί πρωί έτοιμος για το χωράφι.
- Έλα να σου δείξω και την ελιά, κάτω από την οποία άφησε την τελευταία του πνοή ο πατέρας μου και προπάππος σου. Ήταν το λιόκτημα που αγαπούσε ιδιαίτερα, επειδή το είχε φυτέψει μόνος του και το ανάθρεψε μαζί με τη μάνα μου. Σήμερα έχει τη δικιά μου ηλικία. «Του Αγά», λέγεται η περιοχή, διότι επί Τουρκοκρατίας ήταν τσιφλίκι του Αγά, του τοπικού άρχοντα. Οι Τούρκοι κατέλαβαν τα καλύτερα χωράφια, όταν σκλάβωσαν τον τόπο, κι αυτά εδώ ήταν από τα πιο εύφορα και παραγωγικά. Αυτά τα λιοκτήματα, που βλέπεις σήμερα εγκαταλειμμένα, παλιότερα έτρεφαν το χωριό. Ο πατέρας μου σπούδασε μ’ αυτά τρία παιδιά. Να, κι ένα οργωμένο και περιποιημένο λιόκτημα· είναι του φίλου μου του Στρατή, ο οποίος, παρά τα 82 χρόνια του, συνεχίζει ν’ αγωνίζεται για να κρατήσει ζωντανά τα χωράφια του· στα περισσότερα όμως λιοκτήματα τα αγριόχορτα, τα σκοίνα και οι λυγαριές έχουν πνίξει τα λιόδεντρα.
Ο εγγονός μου δε φαινόταν να παρακολουθεί το μονόλογό μου με ιδιαίτερο ενδιαφέρον κι έτσι κατάπια την πίκρα μου κι άλλαξα κουβέντα.

Την άλλη μέρα είχα μια συζήτηση στην παραλία με μια παρέα συγχωριανών. Τους έλεγα για την εικόνα της εγκατάλειψης και της ερήμωσης που αντίκρισα στην καρδιά του λιώνα.
- Με την τιμή που πουλιέται το λάδι δε συμφέρει να μαζεύεις σήμερα ελιές, υποστήριζε ένας από την παρέα.
- Εγώ, πάντως, τον τενεκέ το λάδι τον πληρώνω σε «φιλική τιμή» 50 ευρώ και το βιολογικό στη διπλάσια, παρατήρησε ο άλλος.
- Οι Ισπανοί πρέπει να είναι… κορόιδα που συνεχίζουν να φυτεύουν χιλιάδες στρέμματα με ελιές, το ίδιο και οι γείτονές μας οι Τούρκοι, παρενέβη ένας τρίτος.
- Οι Ισπανοί έχουν πεδινά λιοκτήματα, όπου μπορούν να χρησιμοποιούν μηχανικά μέσα για τη συλλογή του ελαιοκάρπου, αντέτεινε ο πρώτος.
- Ακόμα κι αν δεχτούμε πως οι ισπανικοί ελαιώνες είναι πεδινοί, κάτι που δεν είναι αλήθεια, διότι οι περισσότεροι βρίσκονται σε γηλόφους, ποια είναι η λογική δικαιολογία για εμάς που εγκαταλείπουμε τα λιοκτήματα, τα οποία βρίσκονται στην πιο πεδινή και εύφορη παραποτάμια περιοχή, επέμενα εγώ.
- Δεν έσφιξε ακόμα η πείνα· άμα σφίξει για καλά, τότε πολλοί θα ξαναανακαλύψουν και θα ξαναγαπήσουν τη γη που εγκατέλειψαν, έβαλε τον επίλογο στη συζήτησή μας κάποιος άλλος, που παρακολουθούσε μέχρι τότε αμίλητος.

Μια ακόμα θλιβερή εικόνα από τη λεσβιακή ύπαιθρο - και μια τελευταία από την αστική περιοχή, για την οποία θα μιλήσω παρακάτω - αντίκρισα με τη συνοδεία ενός φίλου, που μου περιέγραφε τη μετατροπή δασών και λαγκαδιών σε χωματερές.
Πήρα τη φωτογραφική μηχανή κι ανέβηκα στο τζιπ του φίλου. Στρώματα, παλιά έπιπλα, τηλεοράσεις και ηλεκτρικές συσκευές, σπασμένα τζάμια και μπάζα οικοδομών, πλαστικά κουτιά «στόλιζαν» δάση και λαγκάδια και - το πιο προκλητικό - δίπλα στις γούρνες μιας βρύσης, εκεί που πίνουν νερό ζώα και πουλιά, ένας… νοικοκύρης είχε ξεφορτώσει μια κούτα με πλαστικά κουτιά από είδη καθαρισμού.
- Βαριούνται, μου είπε ο φίλος, να τα πάνε έξω από το χωριό στην εκεί χωματερή· τα φορτώνουν στο αγροτικό και πηγαίνοντας στα χωράφια τους τα πετάνε στο δρόμο, όπου τους βολεύει.
- Καλοί μου… νοικοκυραίοι, να σας χαίρεται το χωριό μας! Πρέπει όμως να ξέρετε πως «όποιος κατουράει στη θάλασσα, το βρίσκει στο αλάτι». Όλη η βρομιά από τα σκουπίδια σας και -το πιο επικίνδυνο- τα υγρά από τις ηλεκτρικές συσκευές -όπως και τα φυτοφάρμακα- περνάν στον υδροφόρο ορίζοντα και δηλητηριάζουν το νερό με το οποίο ποτίζετε τα ζώα και τα φυτά σας, αλλά κι αυτό που πίνετε εσείς οι ίδιοι. Ίσως γι’ αυτό θερίζει ο καρκίνος στην ύπαιθρο περισσότερους απ’ ό,τι στις πόλεις.

Και μια εικόνα -αναφέρω την πιο προκλητική- από την πρωτεύουσα του νησιού μας-σουβενίρ από την περιδιάβασή μας στα σοκάκια της πόλης, προτού επιβιβαστούμε στο πλοίο (και εύχομαι να αποτελέσει και το σουβενίρ σε όσο το δυνατόν λιγότερους ξένους τουρίστες): σε ακάλυπτο χώρο, ανάμεσα σε σπίτια και μαγαζιά, σε δρόμο λίγα μέτρα από την προκυμαία, μια ολόκληρη χωματερή από αντικείμενα που πετούν οι διερχόμενοι!
- Όχι, συμπατριώτες, δε φταίει μονάχα ο δήμος που δεν τα μαζεύει, φταίτε πρώτα εσείς που τα πετάτε.
Τώρα που γύρισα σαν τον αμαρτωλό, στην κόλαση της μεγαλούπολης, όπου με περίμεναν ένα πλήθος απλήρωτοι λογαριασμοί, έκανα τη «σούμα», πόσο μου κόστισε το καθιερωμένο «προσκύνημα» στη γενέτειρα: 650 ευρώ τα καραβιάτικα, 1.200 τα δυο δωμάτια στο ξενοδοχείο, 1.200 το φαΐ και οι βενζίνες, σύνολο 3.050. Για άλλη μια χρονιά έχασα την εκδρομή στις βαλτικές χώρες, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, 8 ημέρες, 690 ευρώ το άτομο!
Καθώς αναπολώ καθισμένος στο γραφείο μου τα πικρά και τα γλυκά που κουβάλησα από το αυγουστιάτικο νησί μου, ακούγεται ο Βαγγέλης ο γύφτος, που περνά από το δρόμο της γειτονιάς μου διαλαλώντας την πραμάτεια του: «το καρπούζι του Βαγγέλη που ‘ναι ζάχαρη και μέλι». «Έχω ντομάτες, μελιτζάνες, μπάμιες και κολοκυθάκια. Έχω, έχω, απ’ όλα έχω· μυαλό δεν έχω»!
- Τι να εννοεί άραγε ο Βαγγέλης ο γύφτος; Πως ο ίδιος είναι στερημένος από μυαλό ή ότι δεν έχει μυαλό για να πουλήσει σε μας τους στερημένους;

Υ.Γ. Ευχαριστώ το φίλο τ. Πρύτανη του ΕΜΠ Κώστα Μουτζούρη για τις πληροφορίες σχετικά με την ευρωπαϊκή κατάταξη του ΕΜΠ. Παρ’ όλον ότι η εξαίρεση επιβεβαιώνει τον κανόνα, αποτελεί ένα στοιχείο που μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε ότι μπορούμε, εάν…