Δημοσιεύοντας σήμερα το δεύτερο κείμενο για την Αχερώνη Καλλονής, θα καταγράψω μια παρατήρηση από τα εξώφυλλα των πέντε διασωζόμενων βιβλίων των αρχείων της, όπου είδα σε αυτά τέσσερις διαφορετικές ονομασίες. Στο 1ο: «1822 Αυγούστου Πρώτη. Κόνδηξ Γενηκός της χώρας Αχυρώνας»(1) Στο 3ο: «Κώδηξ των Προικοσυμφώνων και Διαθηκών τη 10βρίου 1η 1886 Αχερώνη»(2). Στο 4ο: «Κώδηξ της εν Αχυρώνη(3) εκκλησίας της υπερευλογημένης θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, της ζωοδόχου πηγής», από το 1817. Στο 5ο: «Πρακτικά Δημογεροντίας Αχυρώνος(4) από Ιανουάριο 1913».
Επίσης ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Γαβριήλ Σουμαρούπα (1618 - 1621) καταγράφει την ονομασία ο Αχειρών (5):
«Μετά τον Αμπελιότην, πόρρω, ολίγον άνωθεν κώμη λεγομένη Αχειρών, λέγεται δε ούτως διά το είναι εκεί πρότερον οι σταύλοι και αχυρόνες της μητροπόλεως Μηθύμνης, νυν δε διά το των αγαρηνών πλήθος εν τη Μηθύμνη, ήτοι Μολίβω, εγένετο κώμη και ο Μητροπολίτης μένει εν τη αυτή κώμη του Αχειρόνος. Εν τω μέσω αυτής παρέρχεται ποταμός μικρότατος εν τω χειμόνι / Περί ταύτης της κώμης έφη τις ίδιος αυτών ονόματι Ιωαννάκης, ότι δαίμονες εισίν εκατόν εν πάση τη Λέσβω, εις το ταράττειν και συγχύζειν τους χριστιανούς, και οι μεν ενενήκοντα εννέα μένουσιν εν ταύτη τη κώμη και μόνη του Αχειρόνος, ο δε εις περιέρχεται πάσαν την Λέσβον και επανακάμπτει βοηθήσαι τοις ενενήκοντα εννέα.» (Χειρόγραφό του που φυλάσσεται στο Βατικανό, αντίγραφο στο βιβλίο του Ιωάννου Φουντούλη «Περιγραφή της Λέσβου» Αθήνα 1960, σελ. 34).

Στα περί «εκατόν δαιμόνων, σταύλων και αχυρόνων» πικρόχολα, του αναγκασθέντος σε παραίτηση Μητροπολίτη Γαβριήλ, ο οποίος κατά τον Ιωάννη Φουντούλη είχε «μετά των Λατίνων στενόν σύνδεσμον και προς την Δυτικήν Εκκλησίαν συμπάθειαν», απαντά εύστοχα ο Σταύρος Καρυδώνης γράφοντας:
«Οι τυπικότατοι των γραμματικών εμμένοντες τη γραφή: “Αχυρών”, ετυμολογούσι την λέξιν εκ του αχύρου, και τούτοις συντάσσονται οι δυσμενώς διακείμενοι και οι θέλοντες διά της χρήσεως του ονόματος του χωρίου να σκώψωσι και καταφρονήσωσι τους χωρικούς. Πιθανώτατον ότι ούτως είναι το ορθότερον να λέγηται και γράφηται η Αχυρών, και μάλιστα, εάν υποτεθή, ότι το χωρίον τούτο αντικαθίστα ποτέ τας λεγομένας επαύλεις της πόλεως, ήτις ήτο η Καλλονή, και ης τινος οι κάτοικοι διασπαρέντες μετά την καταστροφήν κατώκισαν μονίμως το χωρίον τούτο, όπερ ετήρησε το όνομά του. Των δε λογιωτάτων τινές άλλοθεν άλλοι προσπαθούσι να ετυμολογήσωσι το όνομα αυτού, οι μεν μεταστρέφοντες εις το: “Αρχιερών και Αρχιερώνα(6)”, λέγοντες, ότι ην κατοικία του Αρχιερέως, και τοιαύτη γραφή θεάται έτι, οι δε εις το: “Αχερών” εκ του Αχέρωνος δήθεν, ανωνύμου άλλως χειμάρρου, όστις διά μέσω αυτής ρέει, και έτεροι τινες, οι αγχίνοες, εις το: “Αχαιρώνη”, εκ του άχος και αίρω παράγοντες. Συνήθως δε οι πολλοί γράφουσιν “Αχερώνη”. Οι τελευταίοι ούτοι ουδόλως παράδοξον να έχωσι και εν μέρει δίκαιον. Αχερωΐδα καλεί ο Όμηρος τόπον παραποτάμιον ή και λευκοφόρον (καβακώνα). Η δε Αχυρών, ην διαρρέουσι και περιβρέχουσι πολλοί χείμαρροι, πιθανόν να ήτο ποτέ, ως και νυν, κατάφυτος εκ λευκών και να εκαλείτο αρχαϊκώς Αχερωΐς(7), η δε παραφθορά της λέξεως να μετεσχημάτισε τα: Αχερών, Αχερώνη.» («Τα εν Καλλονή της Λέσβου Ιερά Σταυροπηγιακά Πατριαρχικά Μοναστήρια, του Αγίου Ιγνατίου, Αρχιεπισκόπου Μηθύμνης», εκ του Πατριαρχικού τυπογραφείου της Κωνσταντινουπόλεως. 1900, σελ. 23).

Στις παραπάνω παραπομπές έχουμε επτά παραπλήσιες ονομασίες που αποδίδονται στην πρωτεύουσα των επτά χωριών της Καλλονής, δηλαδή στον κεντρικό οικισμό που ήταν κτισμένος ανατολικά και δυτικά από το τρίτοξο λιθόκτιστο γεφύρι του 1676 που κατεδαφίστηκε απερίσκεπτα το 1938. Ο Σταυράκης Αναγνώστης ονομάζει «τα επτά χωρία της Καλλονής: Αχυρών, Εδάφια, Έσω Μέρια, Άγιος Κοσμάς, Αργεανά, Κεράμιον, Παππιανά». («Η Λεσβιάς Ωδή», Σμύρνη 1850, σελίδες 158 - 162).
Επίσης στη σφραγίδα της Δημογεροντίας της κωμοπόλεως που δημοσιεύεται στη στήλη σημειώνεται περιμετρικά: «Η ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΑΧΥΡΩΝΑ ΚΑΛΛΟΝΗΣ», το έτος «1881», και με την Οθωμανική γραφή η φράση: «Κοινότητα των Ρωμιών της Ahirona» και στη μικρή σφραγίδα: «Ο πρώτος Μουχτάρης του χωριού Akirona». Για τη μετάφραση του Οθωμανικού περιεχομένου των σφραγίδων ευχαριστώ τον Πέρση ιστορικό Μοχάμετ Παναχί, διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Κατά τον Σπύρο Πιπερά, τον οποίο ευχαριστώ για τις χρήσιμες πληροφορίες του, την ονομασία «Akerona», που έχει ο χάρτης του πλοιάρχου Copeland, παραπλήσια της τουρκικής «Akirona», την επισημαίνει ο Γερμανός αρχαιολόγος Robert Koldewey και την αντιδιαστέλλει από τη γραφή «Acherona» που ο ίδιος προτιμά, με χαρακτηριστική τη διαδρομή: «Von Kalloni Acherona nach Molyvo» στο βιβλίο του: «Die antiken Baureste der Insel Lesbos», Berlin 1890, σελ. 71 και 83.
Όμως λόγω περιορισμένου χώρου της στήλης θα συνεχίσουμε την περιγραφή στις επόμενες δεκαπενθήμερες επισημάνσεις, για τους επτά ποταμούς του λεκανοπεδίου Καλλονής.