Η ενδυμασία κάποτε έδινε πληροφορίες για την καταγωγή, την οικονομική κατάσταση, την ηλικία ακόμη και την οικογενειακή κατάσταση ενός ατόμου. Σήμερα, βέβαια, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης αυτή η πληροφορία που εκμαιεύεται από την ενδυμασία έχει χαθεί, όπως εξηγεί στο «Ε» ο Αργύρης Χατζημαλλής, ένας λάτρης της παράδοσης, της τέχνης της υφαντικής, που κάποτε άνθιζε και στη Λέσβο, και ο οποίος σε πείσμα των καιρών, θέλησε να μάθει αυτή την τέχνη.

Στο σαλόνι του, που διακρίνεται από την ομορφιά μιας άλλης εποχής, κεντρική θέση έχει ο αργαλειός, ένα αντικείμενο που κάποτε ήταν εργαλείο στα χέρια κάθε νοικοκυράς που ύφαινε από κουρελούδες μέχρι υφάσματα που αργότερα θα μετατρέπονταν σε ρούχα.

Η αγάπη για την τέχνη του αργαλειού ξεκίνησε χρόνια πριν για τον Αργύρη Χατζημαλλή, ο οποίος σήμερα διδάσκεται αλλά και διδάσκει αυτή τη τέχνη. Όταν ήταν ακόμη χορευτής σε παραδοσιακά συγκροτήματα του γεννήθηκε η περιέργεια να μάθει περισσότερα για τις παραδοσιακές φορεσιές και τον τρόπο δημιουργίας τους.

Το να υφάνει κάποιος σε αργαλειό δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση και προφανώς η Πηνελόπη κάτι ήξερε όταν για να καθυστερήσει να διαλέξει έναν από τους μνηστήρες που την πολιορκούσαν επικαλέστηκε σαν δικαιολογία ότι θα έπρεπε να προηγηθεί η ύφανση του σαβάνου του πεθερού της Λαέρτη.

Η έρευνα

«Το να φτιάξεις ύφασμα δεν είναι τόσο απλό, όσο ακούγεται», είπε ο κ. Χατζημαλλής εξιστορώντας πως ξεκίνησε να μαθαίνει την υφαντική.  «Ξεκίνησα να κάνω κάποιες έρευνες στην ύπαιθρο της Λέσβου. Ήξερα ότι η Λέσβος ήταν ένα πολύ μεγάλο και σημαντικό υφαντουργικό κέντρο, οπότε λέω κάτι θα υπάρχει. Δυστυχώς, αυτή η τέχνη είχε πεθάνει. Ξεκίνησα εδώ και 7 χρόνια να το ψάχνω και δεν βρήκα υφάντρες που θα μου δείξουν τον τρόπο λειτουργία του αργαλειού. Το μόνο που εντόπισα ήταν κάποιους αργαλειούς μισούς, κάποιες γυναίκες που κάτι είχαν ακούσει, αλλά δεν γνώριζαν ολοκληρωμένη την διαδικασία. Γι΄ αυτό και αποτάθηκα στην πιο ειδικό την Σοφία Τσουρινάκη, που είναι τεχνολόγος αρχαίου υφάσματος και καθηγήτρια υφαντικής. Την ακολουθούσα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, της είπα ότι θέλω να παρακολουθήσω μαθήματα. Η απάντησή της ήταν θετική. Έτσι τα τελευταία δύο χρόνια, πηγαίνω μία φορά τον μήνα στην Αθήνα και παρακολουθώ μαθήματα υφαντικής».

Η λαϊκή υφάντρα και τα υφάσματα της Λέσβου

«Η έμπνευση ήρθε από την λαϊκή αυτή υφάντρα, η οποία δεν πήγαινε σχολείο και όμως μέσα από το υφαντό της μπορούσε να εκφράσει στην ουσία την προσωπικότητά της. Αυτό είναι κάτι πάρα πολύ σημαντικό» είπε και πρόσθεσε : «Υπάρχουν πάρα πολλές διαφορές στα υφαντά πάνω στη Λέσβο. Αυτό έχει να κάνει με το τι παράγει κάθε μέρος. Οι διαφορές είναι και στο υλικό αλλά και στα σχέδια. Για παράδειγμα η Αγιάσος είναι πάρα πολύ γνωστή για τα καρό της, με τα οποία καρό βαμβακερά υφάσματα κάνανε και τις βράκες που είναι πολύ γνωστές. Μάλιστα τα καρό της Αγιάσου διαφέρουν από τα καρό του Πλωμαρίου. Έτσι κάποιος μπορεί να ξεχωρίσει αν ένα σαλβάρι είναι από το Πλωμάρι ή από την Αγιάσο, κάτι που παρουσιάζει επίσης πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Στον Ασώματο που είναι ένα χωριό πριν ακριβώς την Αγιάσο, οι υφάντρες κάνανε, μεταξύ άλλων, το χαγιαλί. ‘Ένα μεταξωτό ύφασμα, στην ουσία ήταν μια μεταξωτή δαντέλα, δηλαδή δαντέλα που γινότανε στον αργαλειό. Στην Στύψη κάνανε πάρα πολύ ωραία κιλίμια από μαλλί και αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι η Στύψη είναι ένα αγροτικό χωριό. Το ίδιο ίσχυε και στα Παράκοιλα όπου κάνανε κουβέρτες και κιλίμια από μαλλί. Μάλιστα στα Παράκοιλα υπήρχε εργαστήριο κλωστοϋφαντουργίας το οποίο, δυστυχώς, πλέον έχει κλείσει». 

Το εργαστήρι

Με αφορμή την περιοδική έκθεση «Το ’21 αλλιώς: Η Ελληνική Επανάσταση με φιγούρες και διοράματα PLAYMOBIL», το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς οργάνωσε εργαστήρι υφαντικής με τίτλο «Η τέχνη της υφαντικής μέσα από την Ελληνική Επανάσταση», στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου.

Παιδιά, ηλικίας 10 έως 15 ετών, είχαν την ευκαιρία να περιηγηθούν στην περιοδική έκθεση και στη συνέχεια, με την καθοδήγηση του δημιουργού Αργύρη Χατζημαλλή, να φτιάξουν το δικό τους υφαντό, αντλώντας έμπνευση από τις ενδυμασίες των αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης.