Παρουσιάστηκαν την Πέμπτη 21 Μαρτίου 2024, στο Μουσείο – Ελαιοτριβείο Βρανά στην Γέρα, τα μέχρι τώρα αποτελέσματα του έργου «Πρότυπο ολοκληρωμένο συγκρότημα εξαγωγής χυμού ελιάς με μέγιστο βιοδραστικό φορτίο, για χρήση σε φαρμακευτικές εφαρμογές και παραγωγή Superfood» από τον καθηγητή Αναλυτικής Χημείας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Νικόλα Θωμαΐδη.

«Ουσιαστικά το συγκεκριμένο πρόγραμμα στοχεύει στο εξής: να μπορέσουμε κάτω από κάποιες ιδιαίτερες συνθήκες που μας δίνει ένα πρωτότυπο ελαιοτριβείο φορητό το οποίο κατασκευάστηκε με βάση την παραγωγική διαδικασία του προηγούμενου αιώνα - φέρνει δηλαδή το παρελθόν στο σήμερα και στο μέλλον- αυτό το ελαιοτριβείο να παράξει ένα ιδιαίτερο προϊόν το οποίο να έχει υψηλό διαδραστικό περιεχόμενο αντιοξειδωτικών -όχι μόνο πολυφαινόλες- αλλά και τα άλλα όπως λουτεΐνη σκουαλένιο, τοκοφερόλη. Και αυτό το προϊόν να μπορέσει να βγει σε μικρή παραγωγή ως συμπλήρωμα διατροφής» εξηγεί ο καθ. Νικόλας Θωμαΐδης.

Το συγκεκριμένο έργο με τον τίτλο ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΡΑ χρηματοδοτείται μέσω της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης.

Ομιλητές της εκδήλωσης ήταν ο Προϊστάμενος της ΕΥΔ Βορείου Αιγαίου, Γιώργος Πλακωτάρης, ο καθηγητής Νικολας Θωμαΐδης, ο μελετητής της ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ Γιάννης Φλωρίδης, ο εκπρόσωπος της AGNUSVITA Ευστράτιος Κουτήρης και ο πρόεδρος της ΚοινΣΕπ Μοδούσα Κώστας Αρτακιανός.

Οι ομάδες εργασίας

Για την υλοποίηση του συγκεκριμένο έργου συγκροτήθηκαν τέσσερις ομάδες εργασίας με διακριτό ρόλο η κάθε μία, όπως επισήμανε ο μελετητής Γιάννης Φλωρίδης.

Ειδικότερα πρόκειται για το Εργαστήριο Αναλυτική Χημείας (ΕΑΧ) του ΕΚΠΑ. Ρόλος του είναι η επιστημονική τεκμηρίωση μέσω μίας σειράς αναλύσεων του παραγόμενου ελαιόλαδου. Συγκεκριμένα θα πραγματοποιηθεί αξιολόγηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των δειγμάτων τόσο των δοκιμών για τη βελτιστοποίηση του ελαιοτριβείου όσο και των δειγμάτων των 2 ελαιοκομικών περιόδων.  Η ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ έχει αναλάβει τον σχεδιασμό της παραγωγικής διαδικασίας με τους κατάλληλους γεωτεχνικούς και την εκπόνηση προγράμματος παραγωγής και καλλιεργητικών φροντίδων των παραγωγών που συμμετέχουν στην δράση.   Την επίβλεψη της παραγωγικής διαδικασίας με κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό σε όλα τα στάδια (παραγωγή-έκθλιψη-επεξεργασία-δειγματοληψία)  Την προώθηση των αποτελεσμάτων του επιχειρησιακού σχεδίου.  Τον  διαμεσολαβητή (Innovation Broker) για τη διευκόλυνση της εξεύρεσης εταίρων για την ανάπτυξη των μορφών συνεργασίας. Η AGNUSVITA έχει αναλάβει τον συντονισμό της ομάδας εργασίας, τον σχεδιασμό και την κατασκευή πιλοτικής μονάδας έκθλιψης ελαιόκαρπου για την εξαγωγής χυμού ελιάς με μέγιστο βιοδραστικό φορτίο, για χρήση σε φαρμακευτικές εφαρμογές και παραγωγή Superfood. Την συλλογή και αποστολή δειγμάτων στο ΕΚΠΑ, την βελτίωση των εργαλείων συλλογής και αποθήκευσης ελαιόκαρπου. Και η ΚοινΣΕπ  ΜΟΔΟΥΣΑ έχει την παραγωγή ευθύνη μαζί με τους γεωτεχνικούς της Γεωτεχνικής Αιγαίου  του ελαιόκαρπου από συγκεκριμένα επιλεγμένα κτήματα με βάση χαρακτηριστικών όπως υψομέτρου, ποικιλίας και γεωργικών τεχνικών παραγωγής και προτύπων.  Την αναγκαία χρήση εξοπλισμού και μηχανημάτων ελαιοκαλλιέργειας για τις ανάγκες της υλοποίησης  του προγράμματος. Την συλλογή του καρπού κάτω από την επίβλεψη των γεωτεχνικών και των οδηγιών του συντονιστή φορέα και την παράδοση των αναγκαίων ποσοτήτων δειγμάτων προς  ανάλυση.

Μεθοδολογία υλοποίησης του έργου

Το επιχειρησιακό σχέδιο περιλαμβάνει βελτιστοποίηση του ελαιοτριβείου και διερεύνηση των χαρακτηριστικών ποιότητας δειγμάτων από 2 ελαιοκομικές περιόδους.

Αρχικά, πραγματοποιήθηκαν δοκιμές στον ελαιόκαρπο για την εύρεση της βέλτιστης ελαιοποίησής του (π.χ. χρόνος μάλαξης, διερεύνηση χρήσης πρέσας, αποπυρήνωση, προσθήκη διαφορετικών ποσοστών φύλλων ελιάς).  Κατά την 1 ^η ελαιοκομική περίοδο θα συλλεχθεί και θα ελαιοποιηθεί στις βέλτιστες συνθήκες ένας αριθμός ελαιολάδων διαφοροποιούμενα ως προς ποικιλία, υψόμετρο, περίοδο ωρίμανσης, ενώ κατά το 2 ^ο χρόνο θα γίνει εκτενέστερη δειγματοληψία στις βέλτιστες συνθήκες καλλιέργειας και ελαιοποίησης.

Το φορητό ελαιοτριβείο

Η ποιοτική αξιολόγηση των παραγόμενων ελαιολάδων θα γίνει μέσω της επιστημονικής τεκμηρίωσης από το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας (ΕΑΧ), με αναλύσεις όπως: οξύτητα, Κ/ΔΚ, υπεροξείδια, βιοδραστικό περιεχόμενο, λιπαρά οξέα, χρωστικές, σκουαλένιο, οργανοληπτική αξιολόγηση. Επίσης, το σύνολο των διαδικασιών της παραγωγικής αλυσίδας (τοποθεσία χωραφιού, καλλιεργητικές συνθήκες, ποιοτικά & ποσοτικά αποτελέσματα) θα αποθηκεύονται σε βάση μεταδεδομένων, με στόχο την αξιοποίηση της αποκτηθείσας γνώσης για βελτίωση της ποιότητας του ελαιολάδου στον πρωτογενή τομέα, αλλά και παροχή στοιχείων στους ερευνητικούς φορείς και τις αρχές.

Με την αποπεράτωση του έργου θα αναδειχθούν οι βέλτιστες συνθήκες καλλιέργειας και ελαιοποίησης για παραγωγή ποιοτικού ελαιολάδου, ώστε να καθοδηγηθούν οι παραγωγοί και να βελτιωθούν τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά.

Τα δείγματα

Κατά την διάρκεια της παρουσίασης έγινε αναφορά στα δείγματα και τις συστάσεις τους και από αυτά έγινε ιδιαίτερη μνεία στα παρακάτω:

• (Δ2): Κολοβή (70%), Αγριελιά (30%) +250 mL H2Ο

• (Δ3): Κολοβή (50%), Αδραμυτιανή (45%), Φύλλα ελιάς (5%)

• (Δ9): Κολοβή (100%)

• (Δ10) Κολοβή (100%), έχουν βιοδραστικό περιεχόμενο μεγαλύτερο από 250 mg/kg.

Το δείγμα Δ2 (Κολοβή (70%), Αγριελιά (30%) +250 mL H2Ο) παρουσίασε αυξημένες συγκεντρώσεις σε τυροσόλη, υδροξυτυροσόλη → η συγκέντρωση αυξάνεται κατά την αποθήκευση λόγω της υδρόλυσης των σεκοϊριδοειδών του ελαιολάδου (2020, Lopez et al.). Ακόμη αυξημένη συγκέντρωση σε κινικό οξύ → πιθανός βακτηριακός δείκτης της ελιάς και πιο συγκεκριμένα του βακτηρίου Xylella fastidiosa pauca που συσχετίζετα με το σύνδρομο ταχείας παρακμής της ελιάς (2021, Girelli et al).

Το δείγμα Δ3 (Κολοβή (50%), Αδραμυτιανή (45%), Φύλλα ελιάς (5%) παρουσίασε υψηλότερο βιοδραστικό σε σχέση με τα υπόλοιπα δείγματα που συλλέχθηκαν το Δεκέμβρη του 2023 λόγω της παρουσίας των φύλλων ελιάς (αυξημένες συγκεντρώσεις σε ελαιοκανθάλη).Στη Λέσβο, με βάση τα ευρήματα προηγούμενων ερευνών, υψηλότερο βιοδραστικό περιεχόμενο αποδιδόταν σε ελαιόλαδα της ποικιλίας Κολοβής.

Σύμφωνα με τον ισχυρισμό υγείας (συγκέντρωση ανώτερη των 250mg/kg για το σύνολο των φαινολικών ενώσεων της Υδροξυτυροσόλης, της Τυροσόλης και των παραγωγών της Ελαιοευρωπεΐνης) κατατάσσονται στην κατηγορία των ελαιολάδων που προστατεύουν τον οργανισμό από την οξείδωση της LDL χοληστερόλης.

Τα ελαιόλαδα από τα νησιά του Β. Αιγαίου περιέχουν υψηλότερη συγκέντρωση λουτεΐνης από ελαιόλαδα που παράγονται σε χώρες όπως Ιταλία, Ισπανία και Μαρόκο, με βάση τα ευρήματα προηγούμενων ερευνών.Τα ελαιόλαδα που παράγονται από ποικιλίες του Β. Αιγαίου περιέχουν μέχρι και 4-4,5 φορές υψηλότερες συγκεντρώσεις σκουαλενίου συγκριτικά με ελαιόλαδα που παράγονται σε άλλες χώρες. Το σύνολο των ελαιολάδων Β. Αιγαίου παρουσιάζει υψηλές περιεκτικότητες σε βιταμίνη Ε με μέσο όρο ~ 5,7 φορές υψηλότερο βάσει του κανονισμού.

Μελλοντικές δράσεις

Χαρτογράφηση της ποιότητας των παραγόμενων ελαιολάδων. Αξιολόγηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των δειγμάτων της 2^ης ελαιοκομικής περιόδου, με περισσότερα δείγματα και επιλεγμένες δοκιμές από την περιοχή της Λέσβου. Χαρτογράφηση της ποιότητας του παραγόμενου τελικού προϊόντος. Αξιολόγηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του παραγόμενου προϊόντος που θα προκύψει ύστερα από την εύρεση βέλτιστων συνθηκών ελαιοποίησης και καλλιέργειας. Προβολή και διάχυση των ευρημάτων του έργου.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκέπτεστε την ιστοσελίδα της ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΕΡΑΣ.

Δηλώσεις του καθ. Νικόλα Θωμαΐδη για την ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΡΑΣ  

«Στόχος η αξιοποίηση καινοτόμων ιδεών για αύξηση του εισοδήματος των παραγωγών»  

Ο Δρ. Νικόλαος Θωμαΐδης, είναι Καθηγητής Αναλυτικής Χημείας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) με πολυετή ερευνητική δραστηριότητα στον τομέα της ανάλυσης τροφίμων και περιβάλλοντος. Έχει σημαντική εμπειρία στον τομέα της ιχνοανάλυσης ανόργανων και οργανικών ενώσεων στα τρόφιμα και το περιβάλλον με προηγμένες τεχνικές φασματομετρίας μαζών και έχει πολύχρονη εμπειρία στην επίβλεψη και συντονισμό ερευνητικών έργων και ερευνητικών ομάδων και τη διαχείριση ερευνητικών προγραμμάτων κά. Η επιστημονική δράση του καθ. Νικόλα Θωμαΐδη, με καταγωγή από την Γέρα της Λέσβου, έχει συμβάλει ουσιαστικά στην ανάδειξη του λεσβιακού ελαιολάδου με ότι αυτό συνεπάγεται για την τοπική οικονομία.  

«Προσπαθούμε τα τελευταία χρόνια πέρα από την ανάδειξη του ίδιου του προϊόντος που είναι το ελαιόλαδο, να βρούμε τρόπους να αυξήσουμε το εισόδημα των παραγωγών και των τυποποιητών με νέες ιδέες καινοτόμες ιδέες οι οποίες μπορούν να δώσουν επιπλέον εισόδημα σε μία παραγωγική διαδικασία» είπε στις δηλώσεις του ο καθ. Νικόλας Θωμαΐδης και πρόσθεσε: «Αυτό το οποίο έχουμε δει από τα πρώτα αποτελέσματα είναι ότι η αξιοποίηση της κολοβής και της αγριελιάς σε ιδιαίτερες συνθήκες μπορούν να δώσουν ένα τέτοιο προϊόν. Αυτό που χρειάζεται να γίνει στην επόμενη ελαιοκομική περίοδο είναι να ξεκινήσουμε πολύ νωρίτερα τις δειγματοληψίες και τις ελαιοποιήσεις έτσι ώστε να καλύψουμε -μία ας πούμε - ελαιοκομική περίοδο από το Σεπτέμβριο έως το Φεβρουάριο και να δούμε ποιες είναι οι κατάλληλες συνθήκες ελαιοποίησης και ελαιοπαραγωγής για να μπορέσουμε να πετύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα».  

Το φορητό ελαιτριβείο  

«Ουσιαστικά αυτό που θα τυποποιήσουμε και θα προσπαθήσουμε να πατεντάρουμε είναι το πρωτότυπο ελαιοτριβείο και η παραγωγική διαδικασία έτσι ώστε να δίνει ένα προϊόν το οποίο να έχει σταθερή ποιότητα υψηλή, προφανώς, για συμπλήρωμα διατροφής και φυσικά αυτό να δώσει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε αυτόν που θα το παράγει.  

Αυτή τη στιγμή έχουμε μόνο ένα τέτοιο πρωτότυπο ελαιοτριβείο το οποίο κατασκευάστηκε από τις ιδέες κάποιων ανθρώπων εδώ στη Γέρα. Αυτό είναι ένα και μοναδικό. Άρα αν θέλει κάποιος να επεκτείνει αυτή τη δραστηριότητα θα πρέπει να κατασκευαστούν και άλλα τέτοια που προφανώς θα πρέπει να είναι στην τελική μορφή για να κατασκευαστούν. Και φυσικά αυτό να δώσει όντως τέτοια αξία στο προϊόν που να αξίζει τον κόπο να επενδύσει κάποιος σε αυτό. Άρα είμαστε στην πρώτη στην πιλοτική φάση ενός πρωτότυπου ελαιοτριβείου που στοχεύει στο να παράξει ένα προϊόν ας πούμε επίσης πρωτότυπο. Αυτό θα το δούμε στο τέλος της επόμενης χρονιάς οπότε τότε θα μπορούσαμε να πούμε αν αυτό το επιχειρηματικό σχέδιο είναι σε φάση επένδυσης, δηλαδή να δώσουμε χρήματα να παράξουμε ελαιοτριβεία για να μπορέσει κάποιος να τα αγοράσει και να κάνει αυτό το προϊόν».  

Τα πρώτα στοιχεία  

«Τα πρώτα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά. Αυτό το οποίο γίνεται γενικότερα στην παγκόσμια αγορά είναι να βρίσκουμε νέους τρόπους αξιοποίησης μιας παραγωγικής διαδικασίας πού μπορεί να είναι παραδοσιακή. Η καινοτομία έγκειται στο να μπορέσουμε να μετασχηματίσουμε μία παραδοσιακή οικονομία σε καινούργιες ιδέες επιχειρηματικές. Αυτό λοιπόν προσπαθούμε και εδώ πέρα, αυτό που έχουμε καταφέρει τα προηγούμενα χρόνια είναι να αναδείξουμε την ποιότητα του λεσβιακού ελαιολάδου, να περάσουμε στην τυποποίηση με πολύ καλά χαρακτηριστικά και να αυξήσουν οι άνθρωποι τις εξαγωγές τους και τις πωλήσεις τους. Ταυτόχρονα όπως είπαμε και πριν έχουμε μία πρόκληση η μείωση της παραγωγής από την κλιματική κρίση και ότι αυτό συνεπάγεται και στην ποιότητα. Άρα εδώ προσπαθούμε με αυτό τον τρόπο να δώσουμε διέξοδο σε κάποια άλλη δυνατότητα οικονομικής δραστηριότητας». 

Ελαιόλαδο και υγεία  

«Το ελαιόλαδο έχει ουσιαστικά δύο πολύ μεγάλες ομάδες ενώσεων πού βοηθάνε στην υγεία, το πρώτο είναι τα λιπαρά οξέα. Έχει αποδειχθεί ότι το μείγμα λιπαρών οξέων του ελαιολάδου δηλαδή ελαϊκό οξύ, μονοακόρεστα και κάποια πολυακόρεστα που είναι μοναδικά στο ελαιόλαδο διαφοροποιούν το ελαιόλαδο από τις υπόλοιπες λιπαρές ύλες. Αυτό από μόνο του δίνει μία αξία στο ελαιόλαδο ότι προστατεύει από την αθηρωμάτωση. Όμως έχουμε και μια άλλη κατηγορία ενώσεων που είναι τα αντιοξειδωτικά και είναι αυτές οι ουσίες που προστατεύουν από την οξύδωση, αυτές είναι οι πολυφαινόλες, η βιταμίνη Ε, το σκουαλένιο, το καροτένιο κά. Αυτή η κατηγορία ενώσεων αν με τον τρόπο που εμείς παράγουμε το προϊόν μεγιστοποιηθεί τότε αυτό το προϊόν έχει και φαρμακευτική δράση, δηλαδή πέρα από την γεύση στην καθημερινότητά μας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταπολέμηση κάποιων ασθενειών. Φυσικά δεν θα αντικαταστήσει ποτέ φάρμακα, γι’ αυτό λέμε ότι είναι συμπλήρωμα διατροφής. Όμως έχει αποδειχθεί από τις μέχρι τώρα κλινικές μελέτες ότι προστατεύει από την αθηρωμάτωση, είναι προστατευτικό σε διάφορες νευροεκφυλιστικές νόσους και σίγουρα η διατροφική αξία του ελαιολάδου του έξτρα παρθένου είναι πολύ μεγαλύτερη από το οποιοδήποτε σπορέλαιο. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε ποτέ, και να το δούμε φυσικά κάτω από αυτές τις συνθήκες, ότι δεν θα πρέπει στο σπίτι μας να χρησιμοποιούμε τίποτα άλλο εκτός από έξτρα Παρθένο ελαιόλαδο».