Στην δυτική πύλη του Κάστρου της Μυτιλήνης, στα όρια της Επάνω Σκάλας, είναι εντοιχισμένη σε πλάγια θέση επιγραφή της ρωμαϊκής εποχής, εποχή από την οποία σώζεται και η πλειοψηφία των επιγραφών του νησιού.

Πρώτος την δημοσίευσε το 1888 ο Conrad Cichorius στο γερμανικό αρχαιολογικό περιοδικό Athenische Mitteilungen 13, αρ. 29. Πρόκειται για αναθηματική επιγραφή σε ρωμαίο αυτοκράτορα, η οποία έχει αποξεστεί στο κάτω μέρος, γι’ αυτό το κείμενο της επιγραφής δεν σώζεται στο σύνολό του. Στη συνέχεια περιελήφθη στο σώμα των Inscriptiones Graecae XII, 2 της Λέσβου, υπό τον αριθμό 156, που εκδόθηκε στο Βερολίνο το 1899. Ο εκδότης την εντόπισε στην ίδια θέση (φωτ. 1, 2).

Το κείμενο της επιγραφής, σύμφωνα με τον εκδότη των IG, είναι το εξής:

Αὐτοκράτορι,

Καίσαρι Σε-

βαστῶ, Ἐλε[υ-

θερίω].

Απόδοση στην νέα ελληνική: Στον αυτοκράτορα, τον Καίσαρα τον Σεβαστό (=που τον λατρεύουμε σαν θεό), τον Ελευθέριο (ενν. αφιερώνουμε την παρούσα αναθηματική στήλη).

Ἐλευθέριο οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τον Δία. Το γεγονός ότι απέδωσαν το επίθετο αυτό και σε αυτοκράτορα δηλώνει εμφατικά την θεοποίησή του. 

Πρόκειται για μία από τις πολλές αναθηματικές επιγραφές σε Ρωμαίους αυτοκράτορες, που έχουν διασωθεί στην Λέσβο. Ο προβληματισμός που εγείρει η εν λόγω επιγραφή είναι η ταυτότητα του αυτοκράτορα στον οποίο και αφιερώθηκε. Η διατύπωση των τριών πρώτων στίχων της επιγραφής χωρίς την αναγραφή του ονόματος του αυτοκράτορα παραπέμπει στον Αύγουστο (31 π.Χ.-14 μ.Χ.), καθώς το όνομα του αυτοκράτορα αναγράφεται μετά το τέλος της βασιλείας του Αυγούστου και εξής. Επίσης, ο Αύγουστος δεν αποκαλείται Ἐλευθέριος. Το επίθετο αυτό είναι συνδεδεμένο με τον αυτοκράτορα Αδριανό (117-138 μ.Χ.), αφού σε όλες τις σωζόμενες επιγραφές προς τιμήν του στην Λέσβο (περίπου 20 σε αριθμό) και αλλού, συνοδεύει το όνομά του, π.χ. Αὐτοκράτορι Καίσαρι, Τραϊανῶ Ἁδριανῶ Σεβαστῶ, Ἐλευθερίω, Ὀλυμπίω Σωτῆρι χαριστήριον.

Για τους παραπάνω λόγους, ο G. Paton, ο εκδότης των IG, την κατατάσσει στις αναθέσεις προς τιμήν του Αυγούστου, ενώ ο R. Hodot,  Etudes d’ archeologie classique V (1976) 35, την κατατάσσει με βεβαιότητα στις αναθέσεις του Αδριανού και κατηγορεί τον Paton για λάθος. Ο προβληματισμός θα μπορούσε να συνεχιστεί, αν λαμβάναμε υπ’ όψιν μας ότι ο Αύγουστος αποκαλείται σε δύο επιγραφές του νησιού (βλ. IG XII Suppl. 42, 59) Δίας Ὀλύμπιος, δηλαδή συσχετίζεται και ο Αύγουστος με τον Δία. Από το σχήμα των γραμμάτων δεν μπορούμε να χρονολογήσουμε με σιγουριά την επιγραφή στην εποχή του Αυγούστου ή του Αδριανού. Σε τέτοιες περιπτώσεις ευχόμαστε να βρεθεί ένα similium, δηλαδή μια όμοια επιγραφή με αυτήν που μας προβληματίζει, για να μας δώσει την απάντηση που αναζητούμε.

Την επιγραφή εντόπισε και φωτογράφισε η φίλη αρχαιολόγος Γκέλυ Φράγκου.

Μαρία Σ. Διακουμάκου, Ελληνική Επιγραφική Εταιρεία