Υπάρχει ένα θαυμάσιο κείμενο, σε σχολικό βιβλίο, ενός παλιού δημοσίου υπαλλήλου. Μιλάει για το δημόσιο (οτιδήποτε δημόσιο) και προσπαθεί να εξηγήσει γιατί οι Έλληνες το μισούν. Σε μια παράγραφο, διαχωρίζει την έννοια της Πατρίδας από την έννοια της Πολιτείας.

Οι Σπαρτιάτες, λέει, πέθαιναν για την πατρίδα και οι Αθηναίοι για την πολιτεία τους. Οι πρώτοι, έδιναν τη ζωή τους για μια ιδέα ιερή, ακαθόριστη αλλά υπέρτατη, καρφωμένη στα μυαλά τους από τη μιλιταριστική τους διαπαιδαγώγηση.

Οι δε Αθηναίοι πολεμούσαν για τη δημοκρατία τους, τους θεσμούς τους, τους νόμους, τα δικαιώματα και τις υπηρεσίες που απολάμβαναν στην πραγματικότητα που τους περιέβαλε. Ήταν έτοιμοι να δώσουν τη ζωή τους για να μη χαθούν τα ρεαλιστικά επιτεύγματα που ο πολιτισμός της κοινωνίας τους είχε δημιουργήσει.

Στη σύγχρονη Ελλάδα, τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά. Τόσο απλά που καταντούν εντελώς χυδαία.
Οι Έλληνες, ασφαλώς, αγαπούν πολύ την πατρίδα τους. Μόνο που δεν μπορούν να τη ζωγραφίσουν ποτέ. Δεν έχουν, βασικά, εικόνα, αυτό φταίει. Τίποτα δεν τους εμποδίζει, όμως, αφού την αγαπούν, να την κλέβουν.

Είναι μάλιστα τέτοια η σχέση λατρείας, που θυμίζει λίγο το μικρό παιδί που «κατά λάθος» παίρνει από το κομοδίνο τα λεφτά της μαμάς του. Αλίμονο αν θεωρείται κλοπή να παίρνεις προκαταβολικά το χαρτζιλίκι σου από τη «μαμά» σου…

Το ζήτημα είναι πρώτα να χτίσεις μέσα σου τα πατριωτικά αισθήματα και, αφού τα πιστέψεις ο ίδιος, να απαλλαγείς από τυπικά κολλήματα της συνείδησης. Ξαπλώνεις, λοιπόν, στο κρεβάτι σου σε θέση νταβανοσκόπησης και μιλάς με τον εαυτό σου. Τι του λες; Του λες, για παράδειγμα, ότι η πατρίδα για σένα είναι το παν, ότι η ορθοδοξία είναι η ζωή σου.

Η αλήθεια για σένα, δεν είναι επιλογή, αλλά ανάγκη επιβίωσης! Σε άλλη στιγμή, πιο «επαναστατική», τον πείθεις ότι είσαι γεννημένος αριστερός, ότι η αντίσταση και ο σοσιαλισμός κοκκινίζουν το αίμα σου. Μιλώντας συνεχώς με τον εαυτό σου, επιμένεις πως επικοινωνείς απ’ ευθείας με το θεό, πως είσαι γνήσιος γαύρος, βάζελος, δημοκράτης, οραματιστής, φίλος τού Μίκυ, του Γκούφυ και γενικά καλός άνθρωπος.

Πες, πες, βάζοντας και λίγο «λίπασμα» αθωότητας παραπάνω, φυτρώνει το πολυμήχανο «τρίχωμα» του κριαριού, έτοιμο πλέον για αρχηγός στο κοπάδι.

Μα, θα μου πεις ότι το πρόβλημα είναι τα πρόβατα και όχι το μεταμφιεσμένο κριάρι. Σωστό είναι αυτό. Αλλά τώρα μιλάμε μόνο για τα «αθώα» κριάρια. Αφού, λοιπόν, αποκτήσεις το άλλοθι της αθωότητας, αφού εξασφαλίσεις θεούς και ιδέες δίπλα σου, είσαι πανέτοιμος για δράση.

Απλώνεις λοιπόν, το χέρι και στους υπόλοιπους και όλοι μαζί, αγκαλιά με το «έθνος», την «επανάσταση», την «αιώνια αγάπη» και τις μεγάλες «ιδέες» σας, παίρνεις το «μέρισμα» της «αγιοσύνης» σου από την πατρίδα. Όλοι το ξέρουν (μερικές φορές δε φαντάζονται τόσο τρομακτικά ποσά… αλλά το υποψιάζονται), όμως κανείς δε μιλάει.

Πραγματικά, με τέτοια συχνότητα, διαχρονική, οικουμενική και αέναη θα έπρεπε οι σύγχρονες δημοκρατίες να είχαν απαγορεύσει συνταγματικά να επικαλείται ο αναλαμβάνων δημόσια αξιώματα τη λέξη πατρίδα, θρησκεία, αριστερά, δεξιά, ή οποιαδήποτε άλλη έννοια ή ιδεολογία που γοητεύει τις μάζες.

Πιστεύω πως ο νομοθέτης του μέλλοντος (ίσως μετά από δύο, τρεις γενιές…) να προσαρμόσει στην ηθική των Συνταγμάτων την προστασία τους από την «πατρίδα», τις «θρησκείες» και τις «ιδέες». Να αρκεστεί ίσως μόνο σε μία έννοια καθολική, ξεκάθαρη και αμόλυντη για όλους, την Πολιτεία. Να επιτρέπεται στον πολιτικό να μιλάει μόνο για νόμους, θεσμούς και κανόνες γραπτούς και αναγνωρίσιμους από το δίκαιο της συνταγματικά κατοχυρωμένης δημοκρατίας.

Κι όσο για τα «πρόβατα» που θα τους λείψουν οι μεταμφιεσμένοι λύκοι, ας υμνούν ως προσωπική τους υπόθεση «πατρίδες», «αγίους» «μανιφέστα» και άλλες ποδοσφαιρικές ομάδες. Γιατί, αν πραγματικά όλα αυτά ήταν τόσο ιερά για εκείνους, δε θα επέτρεπαν σε κανέναν να τα πιάνει στο στόμα του για να κερδίσει χρήμα και εξουσία.

Πατρίδα του πολίτη είναι η πολιτεία του, η επίγεια ζωή του και η σύνθεση των ατομικών συμφερόντων με το μεγάλο συλλογικό.

Η σύμπραξη του ενός στην άρτια ομοιογένεια των πολλών.
Και γι’ αυτούς που αισθάνονται πολύ «πατριώτες», έχω να τους πω ότι πατρίδες είχαν και έχουν πολλοί. Πολιτεία όμως, πρώτοι οι Έλληνες σκέφτηκαν να έχουν…

(Αναδημοσίευση από το Protagon.gr, 19 Νοεμβρίου 2014.)